Büyük Sibirya Buz Yürüyüşü
Büyük Sibirya Buz Yürüyüşü (Rusça: Великий Сибирский Ледяной поход) Ekim Devrimi'nin ardından Bolşeviklere karşı örgütlenen Beyaz Ordu komutanlarından Aleksandr Kolçak komutasındaki birliklerin Rus İç Savaşı'nın sona yaklaştığı dönemde yaşadıkları askerî mağlubiyetin ardından Kasım 1919-Mart 1920 döneminde Omsk'dan Çita'ya çekilişini anlatır.
Geri çekilme harekâtını General Vladimir Kappel komuta etmiştir. 26 Ocak 1920 tarihinde aşırı soğuğa bağlı zatürreden ölmesinin ardından birliklere General Sergey Wojciechowski komuta etmiştir. Kolçak, kafilenin önünden trenle İrkutsk'a doğru yola çıksa da yolda Çekoslovak Lejyonu'nun eline geçmiştir. İç savaş içindeki ülkeden çıkış arayan bu birlikler, bölgeden çıkışları için Kolçak'ı pazarlık unsuru olarak kullanmış ve 14 Ocak günü İrkutsk'ta iktidarı elinde tutan Bolşevik yanlısı Sol SRlara vermiştir. Kolçak 7 Şubat günü infaz edilmiştir.
Arka planı[değiştir | kaynağı değiştir]
1919 yaz aylarına gelindiğinde Kızıl Ordu Ural ve Volga bölgelerinde Kolçak birliklerini mağlup etmiş durumdadır. Kolçak birlikleri İşim ve Tobol nehirleri bölgesinde toparlanmıştır. Bu aşamada güneyden Moskova üzerine yürüyen Anton Denikin komutasındaki Beyaz Ordu birlikleriyle ilgilenmek durumunda kalan Kızıl Ordu, Denikin'in püskürtülmesinin ardından Kolçak birliklerinin peşine düşerek onları doğuya doğru sürmüştür. Omsk 14 Kasım 1919'da Bolşeviklerin eline geçer.
Yürüyüş[değiştir | kaynağı değiştir]
Geri çekilme General Kappel komutasında Trans Sibirya Demiryolu boyunca gerçekleşir. Peşlerinde ise Genrih Eihe komutasındaki 5. Ordu bulunuyordu. Genel olarak Beyaz Ordu denetiminde olsa da bölgedeki kentlerde Bolşevikler lehinde ayaklanmalar gerçekleşiyor ve partizanlar geri çekilen birliklere vur-kaç saldırılarında bulunuyordu. Ayrıca olağanüstü soğuklar da ilerleyişi olumsuz etkiliyordu. Alınan askerî yenilgilerin ardından kılıç artığı konumuna düşmekte olan birlikler moralsiz, iaşesiz ve merkezi denetimden uzak şekilde sürükleniyordu. Bu durumda olan birliklerin tamamen erimesinin önünde Kappel duruyordu. Demiryolu Çekoslovak Lejyonunun elinde olduğu için kullanılamıyordu. Beyaz birlikleri takip eden Kızıl Ordu 20 Aralık 1919'da Tomsk, 7 Ocak 1920'de ise Krasnoyarsk'a girdi.
Kappel komutasındaki Beyazlar Ocak 1920'de İrkutsk yakınlarındaki Baykal Gölüne ulaştılar. Kappel komutasındaki birlikler bu aşamada ikiye ayrılmıştır, Kappel gölün etrafından doğuya doğru ilerlerken, bir diğer grup ise donmuş durumda olan gölün üzerinden geçerek Çita kentine ulaşır. Kent, Sibirya Müdahalesi kapsamında bölgede bulunan Japonya'nın askerî desteğini almış olan Ataman Grigori Semyonov denetimindedir. Gölün üzerinde aşırı soğuk Arktik rüzgarları hiçbir engel olmadan estiği için çok sayıda asker ve beraberlerindekiler donarak ölmüştür. Kappel de bu sırada -40 °C'ye varan sıcaklıkta zatürreye yakalanarak 26 Ocak günü ölmüştür.[1]
Sonrası[değiştir | kaynağı değiştir]
Sağ kalanlar Çita'ya ulaştıklarında kısa süreli de olsa Kızıl Ordu'nun takibinden kaçmayı başarmıştır. Bu sırada Sovyet-Polonya Savaşı şiddetlendiği için Kızıl Ordu birliklerinin İrkutsk'un ötesine geçmesi Sovyetler Birliği Komünist Partisi Merkez Komitesi kararıyla durdurulmuştur. Bölge ancak yıl sonunda Bolşeviklerin eline geçecektir.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Jennifer Ann Polk, The Canadian Red Cross and Relief in Siberia, 1918-1921 Carleton University, Ottawa Canada, 2004 s.177 Arşivlenmiş pdf versiyonu (İngilizce) 24 Mart 2022 tarihinde erişilmiştir