Buhara Operasyonu (1920)
| Buhara Operasyonu (1920) | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Basmacı Hareketi | |||||||
 Buhara Operasyonu Haritası (1920). | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
 RSFSC Genç Buharalılar |
 Basmacılar | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
|
Mihail Frunze |
 Emir Alim Han | ||||||
Buhara Operasyonu (1920), RSFSC ile Genç Buharalılar karşısında Buhara Emirliği arasında askeri çatışma. Savaş 28 Ağustos ile 2 Eylül 1920 tarihleri arasında sürmüştür. Buhara Emirliği'nin yenilgisi ve RSFSC kontrollü Buhara SHC kurulması ile sonuçlanmıştır.
Arka plan[değiştir | kaynağı değiştir]
Buhara Emirliği, 1785 yılında, Mangıt emiri Şah Murad tarafından tahtın kabul edilmesi üzerine resmen kuruldu. Emirler, atalik olarak konumlanarak, 18. yüzyıl boyunca, Buhara Hanlığı'nın etkin kontrolünü yavaşça ele geçirdiler. 1868 yılında Emirlik, bölgede sömürge özlemi taşıyan Rus İmparatorluğu tarafından fethedildi. Rusya, Emirliğin başkent Semerkant dahil Emirliğin topraklarının çoğunluğunu ilhak etti.[1][2]
Bolşevikler liderliğindeki Kızıl Ordu ile Beyaz Ordu'nun karşı karşıya geldiği Rus İç Savaşı 7 Kasım 1917 günü başladı. Çatışmanın ilk iki yılında, Komünist birlikler Orta Asya sahnesinde önemli bir ilerleme kaydedemedi, çünkü Kızıl Ordu güçlerinin çoğunluğu diğer cephelerde mücadele ediyordu. 1918 baharında bir grup İngiliz ve Amerikan istihbarat ajanı, bölgede anti-komünist gerillaları eğitmek ve beslemek amacıyla Taşkent'i ziyaret ettiler. Amerikalı diplomat Roger Tredwell'in başındaki ekip, Batılı Müttefikler ile Fergana Vadisi Basmacı isyancıları arasında aracılık yapan Türkistan Anti-Bolşevik Birliğinin kurulmasına iştirak ettiler.[3]
1919'un ikinci yarısında Aleksandr Kolçak'ın liderliğindeki Beyaz Ordu birliklerinin yenilgisi, savaşın Türkistan sahnesindeki durumunu kökten değiştirdi. Türkistan Cephesi, 14 Ağustos 1919'da komünistlerin, savaşın başlangıcından beri bozulmadan kalmış olan Orta Asya demiryolu ağı vasıtasıyla güçlerini değiştirmeye başlamasıyla kuruldu. Komünist manevralarının farkında Buhara emiri, seferberlik ilan edip 35.000 asker, 15 makinalı tüfek ve 55 küçük toptan oluşan bir ordu meydana getirdi. Ağustos 1920'de solcu Genç Buharalılar hareketindeki artış Kızıl Ordu komutanı Mihail Frunze'yi onları desteklemek için harekete geçirdi.[4]
Çatışma[değiştir | kaynağı değiştir]
28 Ağustos 1920 gecesi, Genç Buharalılar, Türkmenabat'ta şehri boyun eğdiren bir ayaklanma başlattılar. Aynı zamanda Kızıl Ordu, Karagöl'e bir saldırı başlatıp ve güney-batıdan yaklaştı. 30 Ağustos'ta, yaklaşan saldırının hazırlanması için komünist birlikler Buhara'daki Karshin kapılarını bombalamaya başladı. Sovyet güçleri daha sonra 31 Ağustos'ta Burdalik, Nardalik ve Ceyhun nehirlerinde bulunan köprülere saldırdıp, güvence altına aldılar. 2 Eylül'de komünist güçler kapılardan içeri girip Buhara'yı ele geçirdiler, emir Alim Han ise bir grup 1000 askerle ülkenin doğusuna kaçmıştı. Devrimciler RSFSC kontrollü Buhara SHC kurdular.[5][6]
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Soucek 2000, s. 198.
- ^ Soucek 2000, ss. 179-180.
- ^ Zevelev 1981, ss. 97-110.
- ^ Kakurin 2002, ss. 653-658.
- ^ Zevelev 1981, ss. 245-247.
- ^ Kakurin 2002, ss. 666-670.
Bibliyografya[değiştir | kaynağı değiştir]
- Kakurin, Nikolay (2002). Civil War 1918–1921. Saint Petersburg, Russia: Polygon. ISBN 5-89173-150-9.
- Soucek, Svat (2000). A History of Inner Asia. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-65704-4.
- Zevelev, Alexandr (1981). Birth and Downfall of the Basmachi Movement. Moscow, Russia: Nauka.
Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Hayit, Baymirza: Basmatschi. Nationaler Kampf Turkestans in den Jahren 1917 bis 1934. Köln, Dreisam-Verlag (1993)
- Paksoy H.B. Basmachi Movement From Within: Account of Zeki Velidi Togan // Nationalities Papers. 1995. Vol. 23. No 2. P.373-399. Хасан Паксой. Заки Валиди Тоган о басмаческом движении. Перевод с английского И.Кучумова. [1] 7 Haziran 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.