Bir Endülüs Köpeği
 | Bu maddedeki üslubun, ansiklopedik bir yazıdan beklenen resmî ve ciddi üsluba uygun olmadığı düşünülmektedir. |
| Un Chien Andalou | |
 Bir Endülüs Köpeği filminin afişi | |
| Yönetmen | Luis Buñuel |
|---|---|
| Yapımcı | Luis Buñuel |
| Senarist | Luis Buñuel Salvador Dali |
| Oyuncular | Pierre Batcheff Simone Mareuil Luis Buñuel Salvador Dalí Jaime Miravilles |
| Görüntü yönetmeni | Albert Duverger Jimmy Berliet |
| Cinsi | Sinema filmi |
| Türü | Gerçeküstü, deneysel |
| Renk | Siyah beyaz |
| Yapım yılı |  , 1928 |
| Çıkış tarih(ler)i | 6 Haziran, 1929 |
| Süre | 21 dakika |
| Dil | Sessiz |
Bir Endülüs Köpeği, Fransızca orijinal ismi Un Chien Andalou olan (İngilizce: An Andalusian Dog) 16 dakikalık[1] sürrealist bir kısa metrajlı filmdir. Deneysel sinemanın ilk örneği olarak kabul edilmektedir.
İspanyol ressam Salvador Dali ve İspanyol yazar ve film yönetmeni Luis Buñuel'in, gördükleri bazı rüyaları birbirlerine anlatmaları, bu kısa filme esin kaynağı olmuştur. 1928 yılında Fransa'da Luis Buñuel ve Salvador Dali tarafından hazırlanmış ve 1929 yılında Paris'te çekilmiştir.
1920'lerde başlayan deneysel filmlerin en bilinen örneklerinden biridir. Filmin başrollerinde Simone Mareuil, Antonin Artaud ve Pierre Batcheff rol almaktadır.
Filmde pek çok sürrealist ve sembolik unsur bulunmaktadır. Bilediği ustura ile bir kadının gözünü ikiye ayıran adam ile bir bulutun Ay'ı kesmesinin ilişkilendirilmesi ya da avucunun içinde karıncalar dolaşan "Adam" karakteri bu duruma örnek verilebilir. Film rüya olduğu bilinen pek çok sahne içermesinin yanı sıra, gerçeklikte yaşanan ancak mantıklı açıklaması olmayan pek çok sahne de içermektedir.
Konusu
[değiştir | kaynağı değiştir]
Filmin iki temel karakteri isimsiz bir erkek ("Adam") ve bir kadın ("Genç Kız") karakterleridir. Film, bu ikili arasındaki dinamiğe odaklanır. Filmin olay örgüsü kronolojik olmayan bir yapıya sahiptir.
Filmin açılış sahnesinde, usturasını bileyen bir adam görülür. İlerleyen sahnelerde Adam usturayla Genç Kız'ın gözünü yarar, bu imge bulutların arasında belli-belirsiz görünen Ay imgesi ile süperpoze edilmiştir. Usturalı Adam'ı Buñuel kendisi oynamıştır. İlerleyen sahnelerde Adam'ın elinde karınca imgesi görünür. Adam, Genç Kız'ı okşamak ister, ancak genç Kız ona direnir. Adam bir piyano ile çürümüş, ölü bir eşek sürükler.
Filmin sonunda, Genç Kız apartmandan çıkar ve plajda başka bir adamla buluşur. Bu adamı ise Salvador Dalí oynamıştır. Onların mutlu görüntüleri vardır. Ancak final sahnesinde kumlara gömülü, ölmüş ve sinekler üşüşmüş sahnesi bütçe azlığı nedeniyle tam çekilememiştir. Bu ise Buñuel'in orijinal el yazısı metinlerinden anlaşılmaktadır.
Kısa filmin ana katmanı psikolojik, ikincil katmanı ise sosyolojik katman olarak kabul edilir. Filmdeki sembolizm, uzman kanısına göre kendi dünya görüşünü oluşturma yetisi elinden alınmış, kendisine dayatılan dünya görüşüne mahkum edilmiş bireyin özgürlük ve tutsaklık arasında gidip gelmesini ele almaktadır. Genç Kız'ın yarılan gözü bu bağlamda bireyin kendi dünya görüşüne sahip olma ihtimalinin kaybını, Ay'ın bulutlar tarafından kapatılması ise karakterin içine düştüğü karmaşayı, belirsizliği temsil etmektedir. Karınca imgesi filmin sosyolojik bağlamına ilişkindir ve yeni bir dünya görüşünün ortaya çıkardığı yeni toplum yapısını, yeni sosyal düzeni temsil etmektedir. Kimi eleştirmenler Dali ve Bunuel'in geleneksel sanat ile ilgili düşüncelerine dayanarak, bir arada sürüklenen çürümüş bir eşek (kararlılığın, devamlılığın sembolü) ve piyano imgesi ile geleneksel sanatın, bireye bir dünya görüşü, sürekli bir biçimde dayatılırken kullanılan bir araç olduğunu, bu dayatmanın son derece hastalıklı olduğu söyleminde bulunulduğunu savunmaktadır. Filmin finali bireyin çağdaş sanat tarafından özgürleştirileceğine yönelik bir ümidin tasviri olarak yorumlanmaktadır. Filmin son kadrajında odak figürün ölmüş halde görülmesi ise bu ümidin gerçekleşmesinin olanaksızlığını aktardığı düşünülmektedir. Filmin linear olmayan, döngüsel kurgusu toplumun birey üzerindeki hakimiyetinin kaçınılmazlığını vurgular niteliğe sahip olduğuna inanılmaktadır. Filmdeki karakterlerin isimsizliği, karakterlere ve onların deneyimlerine anonimlik vasıtasıyla evrensellik katmaktadır.
Film müziği
[değiştir | kaynağı değiştir]Richard Wagner'in Liebestod'undan alıntı olan Tristan ve İsolde operasının final bölümü ve iki Arjantin tangosu filmde başrol oynar. Bu müzikler 1960 yılında filme eklenmiştir. 1929 yılında, filmin orijinal gösteriminde Buñuel müzikleri bir gramafondan çalmıştır.[2] Filmdeki müzik kullanımının, filmin çekilmekte olduğu dönemde yükselmekte olan Alman milliyetçiliğini eleştirel nitelikte olduğu düşünülmektedir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Un Chien Andalou". 15 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2008.
- ^ Buñuel, 1968
Konuyla ilgili yayınlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Buñuel, Luis (1968). Classic Film Scripts: L'Age d'Or and Un Chien Andalou. Marianne Alexandre (trans.). New York: Simon and Schuster. ISBN 0-85647-079-1.
Diğer bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Download or watch Un chien andalou4 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. at UbuWeb
- IMDb'de Bir Endülüs Köpeği
- Roger Ebert's review 12 Şubat 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- filmsdefrance.com 7 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.