İçeriğe atla

Bet Hamidraş Hagadol

Koordinatlar: 40°43′02″K 73°59′16″B / 40.71722°K 73.98778°B / 40.71722; -73.98778
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Bet Hamidraş Hagadol
Norfolk Street'te 2008 yılında çekilmiş sinagog binasının resmi.
Harita
Temel bilgiler
Konum60-64 Norfolk Street,
Lower East Side,
Manhattan, New York,
Amerika Birleşik Devletleri
Koordinatlar40°43′02″K 73°59′16″B / 40.71722°K 73.98778°B / 40.71722; -73.98778
İnançYahudilik
MezhepOrtodoks Yahudilik
DurumAktif
YöneticiRabbi Mendl Greenbaum[1]
Mimari
Mimar(lar)Bilinmiyor,[2] /
Schneider & Herter[3]
Mimari türNeogotik[4]
Cephe yönüB
İnşaat başlangıcı1848[2]
Tamamlanma1850[1][2]
Özellikler
Kapasite1200[1]
MalzemelerTemel: Kumtaşı
Duvar: Tuğla
Tuğla üzeri sıva[5]

Bet Hamidraş Hagadol (İbranice: בֵּית הַמִּדְרָש הַגָּדוֹל, "Büyük Çalışma Evi"), Lower East Side, Manhattan, New York'ta bulunan 120 yıllık tarihi Ortodoks Yahudiliğin bulunduğu 60-64 Norfolk Street adresinde bulunan sinagogdur. Bu cemiyet, Doğu Avrupalı Yahudilerin New York'taki ve Rus Yahudilerinin ABD'deki ilk cemiyetidir.[4]

1852'de Bet Hamidraş adıyla Rabbi Abraham Ash tarafından kurulan cemiyet 1859'de bölününce, üyelerinin çoğunluğunun bulunduğu bu cemiyete Bet Hamidraş Hagadol adı verildi. Cemiyetin başkanı ve az sayıdaki üyesi ise Kahal Adat Yeşurun adında yeni bir cemiyet oluşturdu.[6][7] New York'un ilk ve tek hahambaşısı Rabbi Jacob Joseph, 1888'den 1902'ye kadar cemiyetin liderliğini yaptı.[8] Holokost'tan kurtulan az sayıdaki Avrupalı poseklerden (Yahudi kanunlarında karar veren yetkili) Rabbi Ephraim Oshry, 1952'den 2003'e cemiyeti yönetti.[9]

Neogotik mimari stille 1850'de tamamlanan bina 1885'te satın alındı ve Lower East Side'daki en büyük sinagoglardan biri oldu.[7][10] 1999'da National Register of Historic Places'a eklendi.[11] 20. yüzyılın sonlarına doğru cemiyetin üye sayısı azaldıkça fırtınadan hasar gören binanın bakım görmesi zorlaştı. Bağışlar ve fonlara rağmen yapı tehlikeli bir hal aldı.[1][12]

2008'de, burayı bir eğitim merkezine dönüştürme amacıyla, Lower East Side Conservancy tadilat için 4.5 milyon $ bağış toplamaya çalıştı.[1][12] Düzenli olarak sinagoga gidenlerin sayısı 20'ye kadar düştü ve cemiyet, binasını Henry Street'teki cemiyetle paylaşmaya başladı.[13]

Erken tarih

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bet Hamidraş Hagadol, Bet Hamidraş adıyla 1852'de Doğu Avrupa Yahudileri tarafından kuruldu.[14][15][16] Kurucu haham, Polonya Krallığı'na bağlı Siemiatycze şehrinde 1813[17] veya 1821'de[18] doğan Abraham Joseph Ash idi. New York'a 1851[18][19] veya 1852'de[20] taşındı. ABD'deki ilk Doğu Avrupalı Ortodoks haham olan Ash[19] Alman Yahudi cemiyetilerinin reformist eğilimine karşı çıktı.[21] Kısa bir süede aynı görüşteki Polonya Yahudilerinden minyan oluşturmayı başardı[18] ve 1852'de dua hizmetlerine başladı.[14] Her ne kadar üyelerin çoğunluğu Polonya Yahudilerinden oluşsa da[22] bunun yanı sıra Litvanyalılar, iki Alman ve bir İngiliz Yahudisi de bulunmaktaydı.[6] Cemiyetin ilk altı yılında Ash, hahamlık görevi için maaş almayıp geçimini seyyar satıcılıkla sağladı.[18]

Cemiyet ilk yıllarında sıkça taşındı: 1852'de önce 83 Bayard Street sonra Elm ve Canal Street'te, 1853'ten 1856'ya Pearl Street'teki bir holde[18][23] varlığını sürdürdü. 1856'da, yardımsever üye olan Sampson Simson ile[24] cemiyetin gelenekçi tavrına sempati duyan varlıklı Sefaradların yardımlarıyla Allen Street'teki Galler şapeli satın alındı.[21] "İyi bir İbranice kütüphanesi"[6] olan sinagog, hem dua hem öğrenim için kullanılmaktaydı.[25] Sitede haham ailesinin yaşadığı kort da mevcuttu[15] ve uzun süreli üyelerden biri olan tarihçi Judah David Eisenstein'a göre, "hızla, ülkedeki Ortodoks Yahudiliğine yön veren en önemli merkez haline geldi."[21]

Sinagogun aidatı Gabay tarafından toplanıyordu; Gabay, gelirini camcılık ve sinagogun dehlizinde büfecilik yaparak sağlıyordu. Kadiş okumaya gelen matemliler 10¢ karşılığında (bugünün parasıyla 2.60$) bir kek ve küçük bir bardak brendi alabiliyordu.[26]

Bet Hamidraş, 1870'lerde büyük miktarlarda Amerika'ya gelen Doğu Avrupa göçmenlerinin sinagogları için bir prototipti. Yeni gelenler, kendilerinden öönce gelen Alman göçmenlerinin sinagoglarını, gerek dinen gerekse kültürel olarak aşina bulmuyordu. hem dilsel hem toplumsal nedenlerle Rus Yahudileri Rus cemiyetlerinden, Alman Yahudilerinin Alman cemiyetlerine kıyasla daha da soyutlanmıştı. Alman Yahudilerinin aksine, Bet Hamidraş'ı kuran Yahudiler dinlerini ve sinagogu yaşamlarının merkezi olarak görmekteydi. Bet Hamidraş'ın içinde Avrupa'daki gibi bir sinagog daha yaratmayı denediler.[27][28]

Bölünme

[değiştir | kaynağı değiştir]

1859'da,[29] Ash ile sinagogun parnas'ı (başkanı) Joshua Rothstein arasında[7] Allen Street'teki binanın kimin temin ettiğiyle ilgili olarak anlaşmazlık baş gösterdi[30] ve bu konu en sonunda kimin "resmi ve onursal yetkili" olduğu konusunda ihtilafa kadar yükseldi.[31] Bu anlaşmazlıkta üyeler taraf tutunca[21] sinagogda huzursuzluklar belirdi, akabinde seçimlere gidildi[31] ve en nihayetinde Ash, Rothstein'ı cemiyet başkanlığından ihraç edilmesi için ABD mahkemesine verdi. Mahkeme, Ash'in davasını reddedince[30] üyelerin çoğunluğu, cemiyet adının sonuna "Hagadol" (büyük) ekleyerek Ash liderliğinde yeni bir cemiyet kurdu.[7][21]

Rothstein'in takipçileri ise Allen Street'teki mekanda kalmaya devam edip 1880'lerin ortasına kadar "Bet Hamidraş" ismini kullanmaya devam etti. Üye sayısının ve maddi kaynakların azalması nedeniyle bu cemiyet Holche Josher Wizaner cemiyetiyle birleşmek zorunda kaldı ve yeni ismini "Kahal Adath Jeshurun" olarak benimseyip Eldridge Street Sinagogu'na taşındı.[7][32]

Eisenstein'a göre, Bet Hamidraş Hagadol "toplumsal din" atmosferi sundu, burada Yahudiler "dindarlıkla keyfi birleştirdiler; sinagoglarına ştibel (oda sinagogu) adı verdiler; Kadrimutlak'a bildikleri gibi tapıp formaliteden uzak durmayı arzuladılar; herkesin mevcut olup dualara eşlik etmesini istediler; hepsinden öte düzenli olarak atanan hazan istemediler." Formalite dışı dua hizmetlerine tezat olarak, cemiyet üyeleri titizlikle kaşerut kurallarına uydular ve Pesah için kendilerine yapılan matsaları gözlemleyerek denetlediler.[33]

Cemiyet ilk olarak Grand Street ile Forsyth Street köşesindeki binanın en üst katına, ardından Clinton Street'teki adliye sarayına taşındı. 1872'de cemiyet Ludlow Street ve Hester Street köşesinde yeni bir sinagog inşa etti.[7][21] Burada cemiyetin genç üyeleri kontolü ellerine geçirip bazı küçük değişiklikler yaptılar; örneğin parnas adını "başkan" olarak değiştirdiler; yeni üyeler cezbetmek ve resmiyet kazandırılması için 1877'de yıllık 500$ maaşla (bugünkü değeri 10.900$) Judah Oberman isimli bir hazan tuttular.[34][35] Her ne kadar biraz "Amerikalılaşmış" olsalar da cemiyet geleneksel kalmaya devam etti. Erkeklerle kadınlar ayrı oturdular, geleneksel dua kitabı okundu[34] ve aralarından haham çıkarttılar. Buna ek olarak 1970'lerde sabah ve akşam eğitim veren Talmud ve Mişna çalışma grupları oluşturuldu.[21][33]

Ash, bu dönemde aralıklarla Bet Hamidraş Hagadol'un hahamlığını yaptı;[36] Amerikan İç Savaşı sırasında kısa bir süreliğine başarılı etek imalatçılığı yapsa da, parasını kaybettikten sonra hahamlığa geri döndü.[19] Cemiyet üyerlerinin Ash ile sorunları vardı; bunun başlıca sebepleri, cemiyet dışında iş hayatı bulunması ve Hasidizm'e yatkın olduğu iddialarıydı. Eğitimli üyeler Ash'in bilgeliğini sorguladılar.[36] Ash, 1877'de hahamlıktan istifa etti[37] ve 1879'da Bet Hamidraş Hagadol yöneticileri New York'tan bir baş haham getirilmesini teklif etti.[38] New York'ta birkaç sinagog[39] bir araya gelip "Birleşik İbrani Ortodoks Cemiyeti"ni kurdular[8] ve baş hahamlık için Malbim (Meïr Leibush ben Jehiel Michel Weiser)'i uygun buldular.[8][36][40] Bu atama Philadelphia'nın Yahudi Kaydı'nda bildirildi[41] fakat Malbim asla göreve gelmedi.[42] Bet Hamidraş Hagadol, boş kalan hahamlık makamının doldurulması için ayda 25$'a (bugünkü değeri yıllık 7000$) Ash'i geri aldı.[19][36] Ertesi yıl cemiyet, yıllık 1000$'a (bugünkü değeri 25.000$) Simhe Samuelson'ı kantor olarak işe aldı.[34]

Norfolk Street binası

[değiştir | kaynağı değiştir]

Lower East Side'da Grand Street ile Broome Street arasında bulunan 60-64 Norfolk Street adresindeki cemiyetin binası eskiden Norfolk Street Baptist Kilisesi'ydi. Stanton Street Baptist Kilisesi cemiyetinden 1841'de ayrılan bir grup bu binada ibadetlerini sürdürdü. 1948'de başlayan inşaat Ocak 1850'de ibadete açıldı.[2]

20. yüzyılın başlarında Bet Hamidraş Hagadol binası

Büyük ölçüde orijinaliyle aynı kalan yapı,[5] kim olduğu bilinmeyen bir mimar tarafından Neogotik stille inşa edildi.

Bina, yapım aşamasındayken kilisenin bulunduğu muhitin etnik yapısı, gelen İrlandalı ve Alman göçmenlerle değişmekteydi. Üyelerin kuzeye taşınmasıyla cemiyet binayı 1860'ta Alanson T. Biggs isimli bir tüccara sattı.[43]

Biggs, binayı bir Metodist kiliseye çevirdi[44][45] ve 1862'de mülkiyeti Alanson Metodist Episkopal Kilisesi'ne devretti.[46] Başarılı bir dönem geçiren kilisenin 1873'te 572 üyesi vardı. Bu zamandan sonra üye sayısı azalan kilise maddi zorluklarla karşılaştı. 1878'de bina New York Church Extension and Missionary Society'ye devredildi.[46]

1866'da kurulan Church Extension and Missionary Society'nin görevi "New York'ta kiliseleri, misyonerliği ve pazar okullarını teşvik etmekti".[46] Daha çok fakir veya gelişmekte olan muhitlerde yoğunlaştıp kiliseler kurdular[46] ve bunlardan biri Birinci Rumen-Amerikan cemiyetinin bulduğu binaydı.[47] Norfolk Street binasının alımından kısa bir süre sonra Church Extension and Missionary Society, muhitin daha çok Yahudi ve Alman olduğunu farkına vardı. 1884'te kilisenin çok büyük ve masraflı olduğuna kanaat getirdiler ve satışa sundular.[46]

1885'te Bet Hamidraş Hagadol tarafından 45.000$'a (bugünkü değerle 1.2 milyon $) satın alınan binada 10.000$'lık (bugünkü değerle 260.000$) değişiklik yapıldı fakat açılışa kadar binanın dış cephesine dokunulmadı. Yapılan değişiklikler arasında Tora tomarlarının bulunduğu kemer ile bimanın inşası ve kemerin önüne eklenen "ebedi ışık" yer almaktaydı. Bir süre sonra, binanın üç tarafını çevreleyen kadın galerisi eklendi.[4][48][49] Tavan açık mavi renkle ve yıldızlarla dekore edildi.[10]

Yeni ve varlıklı üyeleri cezbetmenin yanı sıra, cemiyetin amacı önemli bir binayla prestij ve nispeten yeni göçmen olan Doğu Avrupa Yahudilerinin saygısını kazanmak ve ayrıca Lower East Side'daki Yahudilerin Manhattan'daki reform mantalitesindeki Yahudiler gibi "modern" olduğunu göstermekti.[50] Aynı nedenle, Lower East Side'daki birkaç cemiyet ya yeni binalar satın aldı ya da inşa ettirdi.[34] Cemiyetler ayrıca pahalı kantorlar tuttu ve bu durum 1886'da Kahal Adat Yeşurun'un yıllık 5000$'a (bugünün değeriyle 129.000$) P. Minkowsy'yi tutana kadar devam etti.[51] Buna cevaben Bet Hamdiraş Hagadol, yüksek ücretle Avrupa'nın meşhur kantorlarından olan Israel Michaelowsky'yi (veya Michalovsky)[35] işe aldı.[50][52] 1888'de Bet Hamidraş Hagadol üyeleri arasında bankerler, avukatlar, ithalatçılar ve toptancılar bulunuyordu.[53]

Önceden küçük çaplarda değişikliğe uğrayan binada asıl önemli değişiklikler 1890'larda yapıldı. "Muhtemelen Hristiyan motifleri bulunması nedeniyle" binanın ön yüzünda bulunan gül cam kaldırılıp, yine gotik stilli kemerli cam konuldu. Değişikliklerin yapılması için, birçok sinagog üzerinde çalışmalar yapmış olan Alman göçmenlerinin kurduğu Schneider & Herter mimarlık şirketiyle anlaşıldı. 1893'te bakımsızlıktan kaynaklanan "ciddi yapısal sorunlar" tamir edildi. Yapılan işler arasında "ön basamakları stabilize etme, gotik stille yatay destek için payanda ekleme, bodrumdaki orijinal sütunları 15 cm'lik dökme demir kolonlarla değiştirme" yer almaktaydı. Sonradan yapılan renovasyonlarda, bodrum katına inen ahşap merdivenler demir merdivenlerle değiştirildi.[54]

İki Davud yıldızı binanın ön dış cephesine yerleştirildi. Bunlardan biri, eski resimde görüldüğü üzere, kemer camın üzerinde, diğeri ise, daha moden olan resimdeki gibi çatının üzerindeydi. Eski fotoğrafta görülen kubbemsi çatı bugün bulunmamaktadır.[55] Ana kapının üzerinde iri harflerle yazılmış İbranice bir panel bulunmaktadır. Orta bölümün üst kısmındaki dekorasyon en azından 1974'e kadar varlığını sürdürdü.[54]

Jacob Joseph dönemi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ash 1887'de vefat edince[18] Birleşik İbrani Ortodoks Cemiyetleri, hem Bet Hamidraş Hagadol'da hahamlık yapacak hem de New York'un hahambaşısı olacak kişiyi aramaya koyuldu.[8][56] Bu arayışa Şearit İsrael cemiyeti hahamı Henry Pereira Mendes tarafından karşı çıkıldı. 1886'da Sabato Morais ile Jewish Theological Seminary of America (JTSA)'yı kuran Mendes, para ve enerjinin JTSA için harcanmasını daha uygun bulmaktaydı. Kuzey Amerika'da güçlenen reformist akımla mücadele eden Mendes'in görüşüne göre, Yidiş dili konuşan hahamlar tutmaktansa, yerli İngilizce konuşan hahamlar tutmak genç nesilleri daha çok cezbedecekti.[57]

Amerikan Ortosoks İbrani Cemiyetleri Birliği, Morais'in duruşunu reddedip "Doğu Avrupa'nın önde gelen hahamlarına" bu makam için teklifte bulundu fakat bu kişilerin hepsi teklifi geri çevirdi. En nihayetinde Zvi Rabinovitch ve Jacob Joseph isimli iki aday üzerine odaklanıldı.[8] Rabinovitch, "Doğu Avrupa'nın önde gelen hahamları" tarafından desteklenmiş olsa da cemiyet Jacob Joseph'i New York'un ilk (ve tek) hahambaşısı olarak seçti.[58]

Litvanya'nın Kroz şehrinde doğan Joseph, Naftaku Zvi Yehuda Berlin'in öğretmenlik yaptığı Volojin Yeşivası'nda eğitim gördü; keskin zekası nedeniyle kendisine Rav Yaakov Harif ("Haham Yakup Keskin") denmekteydi.[36][59] Kendisi, Yisroel Salanter'in ana takipçilerinden biriydi ve 1883'te Vilna'da magidliğe (vaiz) atandı.[36] Bet Hamidraş Hagadol ve Eldridge Street sinagoglarının yanı sıra Lower East Side'daki 13 sinagog, New York Ortodoks cemaatlerinin merkezi olarak Avrupa stilli bir kehila yaratmak için 2500$'ı bir araya getirip (bugünkü değeriyle 65.000$) başa Joseph'i getirdi.[56] Joseph'in yıllık maaşı 2500$'dı ve buna ek olarak 1000$ kira parası, mobilya ve elektrik, su gibi giderlerin masrafları tedarik edilmektedydi. Her ne kadar Joseph'in başa getirilmesinin kısmi nedeni Ortodoks cemiyetlerine prestij getirmesi olsa da ana sebebi, kaşer endüstrisindeki kaosa çeki düzen vermekti.[60]

Joseph 7 Temmuz 1888'de New York'a vardı ve bu ayın sonunda Bet Hamdiraş Hagadol'da Şabat seremonisiyle göreve başladı.[61] Verdiği konuşma ilgiyle takip edilirken ibadethanede 1500 kişi ve ibadethaneye sığmayan 1000 kişi de dışarıda bulunmaktaydı.[61][62] Polis güçleri, izdihamı engellemek ve Joseph'in sinagoga girebilmesini sağlayabilmek için ilave birlikler takviye etti.[62] Seçilmesinin sebeplerinden biri Avrupa'da verdiği demeçlerle "harikulade bir hatip" olmasıydı fakat Jospeh'in bu yeteneği New Yorklu Yahudileri beklenilen kadar etkilemedi. Abraham Cahan'a göre, "Vilna'da, onun sözlerini iştahla içen aynı kişiler, buradaki törenin ortasında sinagogu terk ettiler."[63]

Ekim 1888'de Joseph, hahambaşı olarak ilk önemli duyurusunu yaptı. Kümes hayvanlarıyla ilgili işletmelerin Yahudi kanunlarına uygun olarak çalışmasını sağlayabilmek için yeni yönetmelikler getirdi. Bu yönetmeliklerin uygulandığını gözlemlemek için kurulan ajansa maddi destek, zamlanan et ve tavuk fiyatlarından tedarik edildi. Bundan etkilenen iş yerleri ve müşteriler bu fazladan vergiyi ödemeyi reddetti.[8] Hoşlarına gitmeyen bu durum Rusya'nın ete uyguladığı korobka vergisine benzetildi[60] ve "Ocak 1889'da 'ithal edilmiş haham'a karşı organize büyük bir toplantı düzenlendi." Joseph, hiçbir zaman kaşer et piyasasını düzenlemede başarı sağlayamadı.[8]

Joseph, insanların Şabat'ta yapmaması gereken işler hakkında demeç verse de bu nutuk halk tarafından pek umursanmadı ve Yidiş dilinde yaptığı seremoniler genç nesil üzerinde etki yaratmadı.[64] Buna ek olarak başka zorluklarla yüzleşti: idari işler konusunda bir deneyimi veya eğitimi yoktu, başta Joshua Seigel olmak üzere yerli Ortodoks hahamlar onun otoritesini kabul etmedi ve Ortodoks olmayan Yahudiler onu eleştirdi.[65] Sorunların alevlenmesiyle birlikte 1895'te beyin kanaması geçiren Joseph kısmen felç oldu ve 1900'da durumun nüksetmesiyle yatalak hale geldi.[66]

19. yüzyılın sonlarında, New York'taki diğer sinagoglar, Rusya, Polonya veya Romanya'nın belirli kasabalarından gelen belli Yahudi zümrelerine hitap etmekteydi. Bet Hamidraş Hagadol ise, kökenleri ne olursa olsun bütün Yahudilere kucak açtı.[67] Sinagogun, Pesah bayramında, bayramın üsullere uygun olarak kutlayabilmeleri için fakir Yahudilere yardım eden Pesah Yardım Komitesi bulunmaktaydı.[68] 20. yüzyıla girildiğinde Bet Hamidraş Hagadol'un yıllık geliri 5000$ (bugünkü değerle 140.000$) ve Pesah yardımı için sunduğu yıllık erzağın bedeli 800$'dı (bugünün değriyle 22.000$). Fakirlere verilen haftalık bağış 15$ yani bugünün değeriyle 400$'dı.[69] 1901 itibarıyla sinagogun yıllık geliri 6000$ (bugünkü değeri 168.000$) ve üye sayısı 150 idi.[70]

Joseph'in görevi sırasında Bet Hamidraş Hagadol, Amerika Ortodoks Yahudi Cemiyetleri Birliği'nin kurulmasına yardımcı oldu. 1898 baharında, aralarında Ohav Zedek Cemiyeti, Eldridge Street Sinagogu, Şearit İsrael Cemiyeti ve Bet Hamidraş Hagadol'un da bulunduğu 50 New York Ortodoks cemiyeti, örgütün kurulduğu toplantıda yer aldı.[71] 1980'lerde Ortodoks Birliğinde binden fazla üye cemiyet bulunmaktaydı.[72]

Joseph, ABD'ye geldiği yıl olan 1888'den 62 yaşında öldüğü yıl olan 1902'ye kadar sinagogun hahamlığını yaptı.[73] Maaşını kaşer işletmelerden gelen vergilerle alacağını düşünen Joseph'in ailesi, bu gerçekleşmeyince fakirliğe sürüklendi.[74] Ölümünün ardından, sinagog kendi mezarlığında ona yer ayırıp karısına 1500$ (bugünkü değerle 40.000$) verdi ve ayrıca karısını ayda 15$ maaşa bağladı.[75] Cenazesine, "ona hakketiği gibi davranmadığından pişmanlık duyanlarla birlikte" 100.000 kişi katıldı.[8][54]

Joseph sonrası dönem

[değiştir | kaynağı değiştir]
2005'te Bet Hamidraş Hagadol

Joseph'in yerine, Rabbi Isaac Elchanan Teoloji Semineri destekçisi olan Ortodoks Hahamlar Birliği kurucusu Rabbi Shalom Elchanan Jaffe geçti. Vilna'da doğan Jaffe, Joseph gibi eğitimini Volozhin yeşivasında aldı, bunun ardından Naftali Zvi Yehuda Berlin ve Yitzchak Elchanan Spektor tarafından haham olarak atandı. Birkaç dini yorum kitaplarının yazarı olan Jaffe, Lower East Side'daki etkili hahamlardandı ve bunun sebeplerinden biri ise kaşer gözlemcisi ve New York kasap dükkanlarının ve mezbahalarının kendi otoritesinde olmasıydı.[76] Güçlü bir Anti-Siyonist olan Jaffe, "Theodor Herzl'in vefatını sevinçle karşıladı."[77]

1902'ye kadar cemiyetin başkan yardımcılığını yapan Harry Fischel, ileride damadı olacak olan Herbert S. Goldstein'ın Bar Mitsvasına katılmıştı.[78] JTSA'da Jaffe tarafından hahamlığa atanan Goldstein,[79] Harlem'de Institutional Sinagog'u kurdu. Goldstein, Amerika Ortodoks Yahudi Cemiyetleri Birliği, Amerika Hahamlar Konseyi ve Amerika Sinagog Konseyi'nin başkanlığını yapan tek kişiydi.[80] Nisan 1929'da, Albert Einstein'a Tanrı'ya inanıp inanmadığını soran Goldstein'in telegrafına Einstein şu cevabı vermiştir: "Ben Spinoza'nın, kendisini doğa kanunları harmonisinde gösteren Tanrısı'na inanırım; insanların inancı ve hareketleriyle ilgilnen Tanrı'ya değil."[81]

Bet Hamidraş Hagadol'a 1908'de 175 üye aile bulunurken yıllık geliri 10.000$'dı (bugünkü değeri 250.000$).[82] 1909'da sinagog, reformist hahamları protesto etmek için büyük bir miting düzenledi.[83] 1913'te gerçekleştirilen ve Jacob Schiff'in konuk konuşmacı olduğu "tarihi toplu miting"de Young Israel sinagogu için para toplandı.[84] 1919'da üye aile sayısı 110'a düştü.[85]

Tanınmış hatiplerden Dr. Benjamin Fleischer, Eylül 1924'te Bet Hamidraş Hagadol'un hahamı olarak seçildi.[86] Bir yandan sinagogun hahamlığını yaparken diğer yandan da Revaluation. Miscellaneous essays, lectures and discourses on Jewish religious philosophy, ethics and history isimli felsefi çalışmasını hazırlayıp 1938'de yayımladı.[87] Ayrıca 1941 askeri tarih eseri olan From Dan To Megiddo'yu yazdı.[88] Mayıs 1939'da yanına iki haham daha alarak (ve dördüncü hahamın sekreter olduğu) ABD'deki ilk kalıcı bet din'i kurdu.[89]

20. yüzyılın başlarından ortalarına kadar cemiyetin finansal durumu sağlam değildi; her ne kadar Norfolk Street binası 1885'te 45.000$'a satın alınıp 10.000$'lik masraf yapıldıysa da[10] 1921'deki ipotek borcu hala 40.000$'dı (bugünkü değerle 520.000$)[90] Bune ek olarak binanın tadilat masrafları mevcuttu; bundan iki yıl önce mimar George Dress tuvaletleri yeniden düzenledi, 1934'te mimar Philip Bardes, binanın güneydoğu köşesine tuğla ekleme yaptı[54] ve 1930 veya 1940'larda ibadethanedeki beş kemer üstü dolgusunun dördüne Doğu Avrupa etkisiyle renkli resimler ve Kudüs, Kutsal Topraklar ve Tevrat hikâyeleri müralleri eklendi.[4][48][91] Aralık 1946'ın sonunda zamanın cemiyet başkanı Abraham Greenwald'ın dediğine göre tadilatlar için acilen 35.000$ (bugünkü değerle 420.000$) bulunmazsa bina yıkılacaktı.[92]

Holokost'tan kurtulmayı başaran az sayıdaki poseklerden biri olan Kaunas Getto'su dini liderlerinden Tevrat uzmanı Ephrain Oshry, 1952'de sinagogun hahamı oldu ve 50 yılı aşkın bir süreyle görevde kaldı.[9] Holokost sırasında Naziler tarafından "nesli tükenmiş Yahudi ırkı nesneleri" müzesi için Yahudi kitaplarının saklandığı depoya bekçi olarak görevlendirildi. Oshry, Yahudilerin sıkça sorduğu Nazilerin empoze ettiği ekstrem durumlarda halahaya uygun Yahudi yaşamı nasıl olması sorusuna, bekçiliğini yaptığı kitaplardan yararlanarak responsa yazdı. Bulunup öldürülme pahasına "geceleri gizli ibadet hizmetleri" sunup Pesah için Yahudilerin matsa pişirmesine yardım etti. Bet Hamidraş Hagadol'un hahamı olmak için New York'a gelmeden evvel ilk önce İtalya'daki yetimler için bir yeşiva kurdu ardından Montreal'de başka bir dini okul açtı.[93] Bet Hamidraş Hagadol'da pazar günleri verdiği demeçler o kadar popülerdi ki 1200 sandalyeli ibadethanede insanlar merdivenlere taşmaktaydı.[1] Bet Hamidraş Hagadol'da hahamlık görevine devam ettiği süre içinde New York eyaletinin Monsey şehrinde ileri seviyedeki orta okul yaşındaki çocuklar için başka bir yeşiva daha açtı.[1]

1967'de yeniden yıkılmayla yüz yüze kalan bina, Oshry'nin binayı New York Abidelerine tescil ettirmesiyle kurtarıldı.[94][95][96] Bu zamanda cemiyetin 1400 üyesi bulunmaktaydı.[44]

1974'te New York City Landmarks Preservation Commission (New York City Abideleri Koruma Komisyonu) binanın "harika" bir durumda olduğunu belirtip National Register of Historic Places'a eklenmesi için talepte bulundu.[55] 19 Haziran 1974'te gözden geçirilen bu talep reddedildi.[97] 1977'de bina yeniden boyanıp onarımdan geçtiyse de[98] bunu takip eden yıllarda eskimeden ve çürümeden kurtulamadı.

1990'ların sonundan bugüne

[değiştir | kaynağı değiştir]
center

1997 yazında çıkan bir fırtınayla, binanın iki kat yükseliğindeki ana camı parçalandı,[99] pencerenin ahşap ve çatlak çerçevesi kurtarılamadı.[91] Hala onarılmayan pencerenin tadilatı için 100 kişiye kadar düşen cemiyet üyeleri yardım isteğinde bulundu. Bu zamanda, cemiyet üyeleri uzun bir zaman boyunca küçük odalarda ibadet ettiler ve ana ibadethaneyi sadece Yüksek Bayramlar'da açtılar.[100] New York Landmarks Conservancy'nin Tehlike Altındaki Binalar fonundan, geçici metal pencere için cemiyete 2500$ verildi,[91] fakat cemiyetin geri ödemek için 10.000$'ı bulunmamaktaydı.[101] Cemiyet 1998'de New York Landmarks Conservancy'nin Kutsal Siteler programından 2000$ aldı.[102] 1999'da National Historical'a yapılan ikinci talep bu sefer kabul edildi[103] ve National Register of Historic Places'a 30 Kasım'da eklendi.[11] 2000'de acil tadilatlar için 40.000$ toplanmasına rağmen 2001'de gerçekleşen yangınla çatı, tavan, müraller ve dekoratif plasterler büyük ölçüde hasar gördü.[104]

National Trust for Historic Preservation, 2003'te binayı tehlike altındaki tarihi site kategorisine ekledi[105] ve bu listedeki tek sinagog oldu.[95]

2006'da, tadilat için gereken 3.5 milyon $'dan 1 milyonu bir araya getirildi.[96] 2007'de tehlikeli olduğundan, bina büyük ölçüde halka kapalıydı ve cemiyetin üye sayısı 15'e kadar düşmüştü.[12] 2008'de bina "kilitlenmiş ve boştu", çatısında delikler vardı ve tavandan plasterler sarkıyordu.[1] Kapanana kadar geçen sürede, "New York'ta tek bir yerde en uzun süreyle Ortodoks cemiyetine ev sahipliği yapan en eski yerdi."[98]

2008 itibarıyla Lower East Side Conservancy, binayı bir eğitim merkezi haline getirmek için 4.5 milyon $ toplamaya çalıştı. ABD Eğitim bakanlığınca 215.000$ verildi ve aynı miktar Lower Manhattan Kalkınma Kurum'unca da karşılandı. Bundan birkaç yıl önce Conservancy'ye New York eyaletinden, Şehir Konseyi'nden, Vali Bloomberg'den ve Manhattan ilçe başkanlığından toplamda 980.000$ verileceği sözü verildiyse de bu paralar halen beklenmektedir. Bu grup ayrıca renovasyonun birinci aşaması için özel sektörlerden 400.000$ toplamaya da çalışmaktaydı.[1] Greenbaum liderliğindeki ABD'nin en eski Ortodoks Rus Yahudi cemiyeti'nin üye sayısı 20'ydi ve Henry Street cemiyetinin tesislerini kullanmaktaydı.[13]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
Notlar
  1. ^ a b c d e f g h i Taylor (2008).
  2. ^ a b c d Beth Hamedrash Hagodol Synagogue NRHP Registration Form, June 20, 1999, Section 8, p. 1.
  3. ^ NRHP State listings: NEW YORK - New York County.
  4. ^ a b c d Mendelson (2009), pp. 115-117.
  5. ^ a b Beth Hamedrash Hagodol Synagogue NRHP Registration Form, June 20, 1999, Section 7, pp. 1-2.
  6. ^ a b c Marcus (1989), p. 337.
  7. ^ a b c d e f Olitzky & Raphael (1996), p. 251.
  8. ^ a b c d e f g h Caplan (2008), p. 173.
  9. ^ a b Amateau (2003).
  10. ^ a b c The New York Times, August 17, 1885, p. 8.
  11. ^ a b NRHP Weekly List: 11/29/99-12/03/99.
  12. ^ a b c Austerlitz (2007).
  13. ^ a b According to Taylor (2008). According to Mendelson (2009), p. 117, "Due to structural problems, the small congregation is no longer able to meet for daily prayers in the basement study hall [of Beth Hamedrash Hagadol]".
  14. ^ a b Kaufman (1999), p. 174.
  15. ^ a b Sussman.
  16. ^ Caplan (2008), p. 171.
  17. ^ See Sherman (1996), p. 21, and Caplan (2008), p. 172.
  18. ^ a b c d e f The New York Times, May 10, 1887, p. 5.
  19. ^ a b c d Marcus (1989), p. 341.
  20. ^ Sherman (1996), p. 22.
  21. ^ a b c d e f g Kaufman (1999), p. 175.
  22. ^ Many sources describe the congregants as "Russian", while others describe them as "Polish". Most Polish Jews at the time lived in Vistula Land and were citizens of Russia. According to Rischin (1977), p. 110, "At the turn of the century all East European [Jew]s, despite their diversity, were characterized as 'Russians'".
  23. ^ Eldridge Street Synagogue NRHP Registration Form, p. 15, footnote 16.
  24. ^ Marcus (1989), pp. 337-338.
  25. ^ Maffi (1994), p. 122.
  26. ^ Marcus (1989), p. 338.
  27. ^ Olitzky & Raphael (1996), p. 8.
  28. ^ Gurock (1998), p. 47.
  29. ^ According to Kaufman (1999) p. 175 and the Eldridge Street Synagogue NRHP Registration Form, p. 16. Karp (2003) p. 14, while agreeing substantively on the details, gives the date of the split as 1858.
  30. ^ a b Eldridge Street Synagogue NRHP Registration Form, p. 16.
  31. ^ a b Karp (2003), p. 14.
  32. ^ Eldridge Street Synagogue NRHP Registration Form, p. 17, and footnote 22.
  33. ^ a b Gurock (1998), p. 48.
  34. ^ a b c d Gurock (1998), p. 49.
  35. ^ a b Sherman (1996), p. 4.
  36. ^ a b c d e f Levine (2008).
  37. ^ Caplan (2008), p. 172.
  38. ^ Sherman (1996), p. 5.
  39. ^ Levine (2008) writes that the meeting was "attended by delegates from 32 New York City congregations". Gurock (1998), p. 76, footnote 51 writes that an announcement in Philadelphia's Jewish Record "noted that twenty-four synagogues signed the call and twenty-five others were prepared to cooperate". Caplan (2008), p. 173, describes them as "several leading Orthodox congregations in New York".
  40. ^ Gurock (1998), p. 51.
  41. ^ Gurock (1998), p. 76, footnote 51.
  42. ^ Caplan (2008), p. 173, writes that the Malbim "declined". Levine (2008) writes that he instead accepted the "rabbinate of Krementchug in Russia". Gurock (1998), p. 51, writes that he accepted the New York position, but "passed away en route".
  43. ^ Beth Hamedrash Hagodol Synagogue NRHP Registration Form, June 20, 1999, Section 8, p. 2.
  44. ^ a b Beth Hamedrash Hagodol Synagogue, Landmarks Preservation Commission Designation Report, 28 Şubat 1967.
  45. ^ Eldridge Street Synagogue NRHP Registration Form, p. 17.
  46. ^ a b c d e Beth Hamedrash Hagodol Synagogue NRHP Registration Form, June 20, 1999, Section 8, p. 3.
  47. ^ Dolkart (1997), Section 8, p. 2.
  48. ^ a b Beth Hamedrash Hagodol Synagogue NRHP Registration Form, June 20, 1999, Section 7, p. 2.
  49. ^ Beth Hamedrash Hagodol Synagogue NRHP Registration Form, June 20, 1999, Section 7, p. 3.
  50. ^ a b Kaufman (1999), p. 176.
  51. ^ Gurock (1998), pp. 49-50.
  52. ^ Gurock (1998), p. 50.
  53. ^ Diner (2000), footnote 52, p. 204.
  54. ^ a b c d Beth Hamedrash Hagodol Synagogue NRHP Registration Form, June 20, 1999, Section 8, p. 4.
  55. ^ a b Beth Hamedrash Hagodol Synagogue NRHP Registration Form, 1974, Section 7, pp. 1-2. Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi: "NRHPNomination1974" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme)
  56. ^ a b Weissman Joselit (1990), p. 5.
  57. ^ Gurock (1998), p. 256, footnote 14.
  58. ^ See Caplan (2008), p. 173, and Tannenbaum (2007).
  59. ^ Lower East Side Jewish Conservancy.
  60. ^ a b Rischin (1977), p. 148.
  61. ^ a b See Caplan (2008), p. 173, and The New York Times, July 22, 1888, p. 8.
  62. ^ a b Blondheim (1998), p. 191.
  63. ^ According to Blondheim (1998), p. 192. Marcus (1989), p. 342 describes him as "a brilliant preacher", and Gurock (2003), p. 52 writes that "his East-European-style oratory packed Beth Hamidrash Hagadol". Caplan (2008), p. 173, writes that his sermons "although initially arousing nostalgic sentiments among New York's immigrants, ceased over time to appeal to them".
  64. ^ Gurock (2003), p. 52.
  65. ^ See Rischin (1977), p. 148, Marcus (1989), p. 342, Sherman (1996), p. 194, Caplan (2008), p. 173, and Beth Hamedrash Hagodol Synagogue NRHP Registration Form, June 20, 1999, Section 8, p. 4.
  66. ^ See Rischin (1977), p. 148, Sherman (1996), p. 110, and The New York Times, July 29, 1902, p. 9.
  67. ^ See East Midwood Jewish Center NRHP Registration Form, 5 Ocak 2006, Section 8, p. 5. According to Rischin (1977), pp. 104-105, "with the onset of the great migration each town and village asserted its individuality. As early as 1892 a contemporary directory listed 136 religious societies on the Lower East Side and doubtless there were more. Ninety-three were registered as Russian-Polish; the rest, classified as Austro-Hungarian, embraced Austrian, Hungarian, Rumanian, and some German congregations. The Beth Hamedrash Hagadol on Norfolk Street alone welcomed all Jews".
  68. ^ Rischin (1977), p. 105.
  69. ^ American Jewish Year Book, Vol. 1, p. 193.
  70. ^ American Jewish Year Book, Vol. 2, p. 350.
  71. ^ Weissman Joselit (1990), p. 6.
  72. ^ Raphael (2003), p. 90.
  73. ^ See The New York Times, July 29, 1902, p. 9, and Tannenbaum (2007).
  74. ^ See Marcus (1989), p. 341, and Caplan (2008), p. 173.
  75. ^ Goren (1999), p. 233, footnote 16.
  76. ^ Sherman (1996), pp. 108-109.
  77. ^ Marcus (1989), p. 699.
  78. ^ Goldstein (1928), p. xvi.
  79. ^ Gurock (2003), p. 58. Gurock spells Jaffe "Jaffee".
  80. ^ Reichel (2005).
  81. ^ Jammer (2002), pp. 48-49.
  82. ^ American Jewish Year Book, Vol. 9, p. 287.
  83. ^ The New York Times, 17 Kasım 1909, p. 7.
  84. ^ Kaufman (1999), p. 203.
  85. ^ American Jewish Year Book, Vol. 21, p. 459.
  86. ^ The New York Times, September 24, 1924, p. 8.
  87. ^ Fleischer (1938).
  88. ^ Fleischer (1941).
  89. ^ See The New York Times, May 10, 1939, p. 8 and TIME, May 15, 1939.
  90. ^ The New York Times, October 10, 1921, p. 2.
  91. ^ a b c Jewish Heritage Report, Winter 1997-98.
  92. ^ The New York Times, 30 Aralık 1946, p. 13.
  93. ^ Martin (2003).
  94. ^ Dunlap (2004), p. 22
  95. ^ a b Mark (2006).
  96. ^ a b Siegel (2006).
  97. ^ Letter from Lynn A. Beebe, Division of Historic Preservation, Office of Parks and Recreation, to Assemblyman Anthony G. DiFalco, May 13, 1975.
  98. ^ a b Sanders & Gillon (1980), p. 47.
  99. ^ According to Dewan (2001). According to the Jewish Heritage Report, Winter 1997-98 and Los Angeles Times, 14 Şubat 1998, p. B-5, the window was five stories.
  100. ^ Los Angeles Times, 14 Şubat 1998, p. B-5.
  101. ^ According to Dewan (2001). According to the Jewish Heritage Report, Winter 1997-98, the congregation needed $6,000 to complete the repairs.
  102. ^ See Daily News (New York), June 29, 1998. and Jewish Heritage Report, Spring-Summer 1998.
  103. ^ Beth Hamedrash Hagodol Synagogue NRHP Registration Form, June 20, 1999, Section 3.
  104. ^ Dewan (2001).
  105. ^ National Trust for Historic Preservation (2003).
Bibliyografi

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Bet Hamidraş Hagadol ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Bet_Hamidraş_Hagadol&oldid=32734893" sayfasından alınmıştır