Bekcan Rahmanov
 | Bu madde, öksüz maddedir; zira herhangi bir maddeden bu maddeye verilmiş bir bağlantı yoktur. (Eylül 2022) |
Bekcan Rahmanov (Özbekçe: Bekjon Rahmonov; 1887-1929), yaygın olarak Molla Bekcan olarak bilinen, Özbek ve Sovyet devlet adamı, siyasi ve halk figürü, eğitimci, dilbilimci,[1] gazeteciydi. Harezm Cedid hareketinin ve Genç Hivanların en önde gelen isimlerinden biriydi.[2]
Erken dönem[değiştir | kaynağı değiştir]
1887'de Hiva Hanlığı'nın başkenti Hiva'da doğan Rakhmonov, Sünni İslami ve kısmen laik bir eğitim aldığı Hiva Medresesi'nden mezun oldu. 1912'de 26 yaşında İran üzerinden Osmanlı İmparatorluğu'na gitti, 1913'te İstanbul Üniversitesi'ne girdi. İstanbul'da bulunduğu süre içinde Cedid fikriyle tanışmış ve hareket içinde birçok dostluk ve bağlantı kurmuştur. 1918'de İstanbul'da eğitimini tamamlayarak Hiva'ya döndü. Yerli Özbekçe'ye ek olarak, Rakhmonov Türkmence, Farsça ve Türkçe bilmektedir. Hayatının ilerleyen yıllarında Rusça öğrendi.[3]
Siyasi kariyer[değiştir | kaynağı değiştir]
Hiva'ya döndükten sonra Rakhmonov, Hiva ve çevresinden Cedidlerle bir araya gelerek hareketlerine katıldı. Daha sonra Hiva'da monarşinin kaldırılması için savaşan Genç Hivanlara katıldı. Hivan Devrimi ve monarşinin kovulmasından sonra Harezm Sovyet Halk Cumhuriyeti kuruldu (KPSR). Rakhmonov, KPSR kurulduğunda oradaydı ve yeni devletin hazırlanmasına katıldı. KPSR'nin eski Hanlık topraklarında kurulmasından hemen sonra, Rakhmonov Eğitim Bakanı olarak atandı. 1921'de KPSR Merkez Devrimci Komitesi Başkanı oldu. 1920-1921'de aynı zamanda Cumhuriyet gazetesi Inqilob Quyoshi'nin (Devrim Güneşi) editörlüğünü yaptı. Onun çabaları sayesinde KPSR genelinde Özbek ve Türkmen dillerini Arapça-Farsça yazı sistemiyle öğreten birçok okul açıldı. 1921'de Orta Asya'daki ilk üniversitelerden biri olan Hiva Ulusal Üniversitesi'ni (şimdi Urgenç Devlet Üniversitesi) açtı.[4][5]
1925'te, Orta Asya'nın ulusal-bölgesel sınırlarının belirlenmesinden sonra, Rakhmonov, 1926'ya kadar çalıştığı Özbek SSR'sinin Harezm Eyaleti Eğitim Dairesi başkanı oldu. Ayrıca daha küçük görevlerde bulundu. Özbek ve Türkmen dillerinin kullanılmasını savundu, nüfusun kendi ana dillerinde eğitim görme haklarını savundu. Özbek halk müziği üzerine birçok eser yazdı ve halk müziği aletlerini çalabiliyordu. Cedid hareketinin aktif bir destekçisi olarak hâlâ onlarla yakın temas halindeydi.[6]
Ölüm[değiştir | kaynağı değiştir]
İnançları nedeniyle Rakhmonov'un birçok düşmanı vardı. 1929'da, Urgenç yakınlarındaki Amudarya Nehri üzerindeki bir gemide, SSCB'nin Ortak Devlet Siyasi Müdürlüğü çalışanları tarafından belirsiz koşullarda öldürüldü. 42 yaşındaydı. Cinayetinde, görüşleri ve inançları nedeniyle tarihçiler tarafından siyasi saik olduğu düşünülmektedir.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ İsmet Çetin; Ayşe Yücel (2002). Uluslararası Türk Dünyası Halk Edebiyatı Kurultayı: bildiriler, 26-28 Mayıs 2000. T.C. Kültür Bakanlığı. ISBN 978-975-17-3060-2. 17 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2021.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 17 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2021.
- ^ Bekjon Ramonov - National Encyclopedia of Uzbekistan . - Tashkent, 2000-2005.
- ^ Validiy, Bўlinganni bўri er (Hotiralar), Tashkent, 1997.
- ^ M. Matkarimov, Khorezm Republic: Davlat Tuzilishi, Nozirllari wa Itisodi, Urgench, 1993.
- ^ - Bekjon Raxmonov (1887-1929)