Azerbaycan'da kaplan avları tarihi

Turan kaplanı tasvirli Azerbaycan posta pulu. (1994)

Azerbaycan'da kaplan avları,1932 yılına kadar ağırlıklı olarak Azerbaycan'ın güneydoğu bölgesinde (Göytepe ve çevresi) yapılıyordu. Bu avlarda Turan kaplanları avlanmaktaydı.

Tarihi

Tarihsel olarak Turan kaplanı Roma İmparatorluğu'nda yapılan gladyatör savaşlarında kullanılmış, Anadolu ve Kafkasya'da avlanmıştır. Bu süreç geçtiğimiz yüzyıllarda da devam etmiş ve Sovyet döneminden 1930'lara kadar çeşitli Sovyet cumhuriyetlerindeki kaplan avcıları ödüllendirilmiştir.

Azerbaycan'da kaplan avcılığı uzun yıllar boyunca süregelen bir avcılık olmuştur. 1846 yılında çıkan Qafqaz gazetesinin 13. sayısında, Talış ormanlarında yapılan kaplan avlarından bahsedilmektedir. Buradaki kaplanların aile formunda (dişi ve çift) olduğu belirtilmektedir. Ayrıca ahırda bir kaplanla karşılaşan ve kocasını kurtarmak için hayvanı baltayla öldüren bir kadının hikâyesi de yazılmıştır. Kaplanı öldüren kadın, kaplanı boğa ya da başka bir hayvan sanarak saldırmıştır. Kaplanı öldüren kadınla ilgili bilgiler Alexandre Dumas'nın "Kafkasya Yolculuğu" adlı eserinde yer alır. Dumas, bu kadının Kafkasya Genel Valisi Prens Voronstov tarafından Tiflis'e davet edildiğini ve kendisine madalya verildiğini söyler. "Qafqaz" gazetesinin iki baskısında ve Dumas'nın "Kafkasya gezisi"nde olayın meydana geldiği yer olarak Goytepe, Privolnoye (Celilabad) ve Jangamiran (Lerik) gibi arklı bölgeler gösterilmektedir. Her ne kadar Duma kadınla doğrudan görüşse de "Qafqaz" gazetesinin olayı ilk haberleştirirken Goytepa adını kullanması, olayın burada yaşanma ihtimalini artırmaktadır. Olayın halk arasında yayılıp değiştiği düşünülmektedir. Ayrıca Dumas, Lenkeran-Astara yolunda bir kaplanla karşılaşan tüccarları ve Shanaka köyünden bir çocukla on dakika boyunca oynayan ve onu öldürmeyen bir kaplandan bahsetmektedir.

Tarihi kaynaklara göre Kafkasya ve Azerbaycan'da en çok kaplanın kayıtlı olduğu bölge, Azerbaycan'ın güneydoğu bölgesi, özellikle Göytepe ve çevresidir. Karabağ'da (1846) ve Tiflis yakınlarında (1922) görülen kaplanlar, Taliş bölgesinden Kura-Araz nehirlerini takip ederek söz konusu bölgelere ulaşmışlardır. Daha sonraki dönemlerde Azerbaycan'da kaplanların görüldüğü kaydedilse de bunların leopar olduğu düşünülür. Çünkü "kaplan" ve "leopar" kelimelerinin Azerbaycan dilindeki anlamı Farsça ve Taliş dillerindeki anlamının tersidir. Diğer bir ihtimal ise bahsi geçen hayvanların gerçekten kaplan olduğu ve İran'dan Azerbaycan'a taşınmış olabileceğidir.

Edebiyatta

1912 yılında Abdulla Shaig, "Göç" adlı eserin bir parçası olan "Gülzar" ders kitabında "Kaplan avı" öyküsünü yayınladı. Hikâye Borçalı ormanlarında ortaya çıkan bir kaplanın hikâyesidir.