Mgeltsihe
Mgeltsihe (Gürcüce: მგელციხე; translit.: “mgeltsih’e”), tarihsel Cavaheti bölgesinde yerleşim yeridir. Bugün Türkiye sınırları içinde, Ardahan iline bağlı Çıldır ilçesinde yer alır ve günümüzde Kurtkale olarak adlandırılmaktadır. Kurtkale adı köyün Gürcüce adının Türkçeye çevrilmesiyle ortaya çıkmıştır.
Tarihçe
Köydeki kilise ve kale kalıntıkarı Mgelstihe’nin eski bir yerleşme olduğunu göstermektedir.[1] Mgeltsihe, Gürcistan Krallığı yönetimi altındayken, Kveli Kalesi Savaşı’nda (1080) Kral II. Giorgi’nin yenilmesi üzerine, Tao-Klarceti’nin diğer bölgeleri gibi Büyük Selçuklular tarafından istila edildi. Daha sonra Gürcü atabegler (1268-1625) tarafından yönetilen Mgeltsihe, 16. yüzyılın son çeyreğinde Osmanlılar eline geçti. Köydeki kale çok önemli bir konuma sahipti. Gürcistan’a güneyden gelen saldırılara karşı koyma görevi görüyordu. 13. yüzyıldan itibaren kale Gürcü atabeglerin elindeydi. İki gün süren kuşatmanın ardından Osmanlılar Mgeltsihe’yi 7 Ağustos 1578’de ele geçirdi. Osmanlıların ele geçirdiği eski Gürcü topraklarında Çıldır Eyaleti kuruldu ve Mgeltsihe köyü de bu eyaletin içinde kaldı. Mgeltsihe 17-18. yüzyıllarda Osmanlı kayıtlarında Kurd Kalesi olarak geçer. Mgeltsihe ya da Kurd Kalesi Çıldır livasına bağlı bir nahiye, köy de bu nahiyenin merkeziydi. Ohora, Zaki, Gaçiani, Petrisi, Ratasani ve Kavtarnageti adlı köyler bu nahiyeye bağlıydı.[2] Mgeltsihe, uzun süre Osmanlı yönetimi altında kaldıktan sonra 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nda Rusya'nın eline geçti. I. Dünya Savaşı sonlarına doğru Rus ordusunun bölgeden çekilmesinin ardından 1918-1921 arasında bağımsız olan Gürcistan sınırları içinde kalan Mgelstihe, 1921'de yeniden Türkiye'ye katıldı.
Tarihsel yapılar
Mgeltsihe’deki en önemli tarihsel yapı olan Mgeltsihe Kalesi’nin 9-10. yüzyıllarda inşa edildiği sanılır. 20. yüzyılın başında kaleyi gören Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili kalenin ayakta duran kısımlarını kayda geçirmişti. Köyün 1,2 kilometre güneyinde, Kura Nehri kıyısında, deniz seviyesinden 1380 metre yükseklikte kayalık bir tepede yer alan kaleden geriye yıkıntılar kalmıştır. Köy merkezinin 200 metre güneyinde tek nefsli kale kilisesi yer alır ve kilise büyük ölçüde sağlam olarak günümüze ulaşmıştır.[3]
Köyde ayrıca iki kilise vardır. Tek nefli bir yapı olan köy kilisesi büyük ölçüde ayaktadır ve duvar resimleri de parça parça günümüze ulaşmıştır. Kalenin yakınında, Kura Nehri’nin sağ kıyısında bir yamaçta ikinci bir köy kilisesi yer alır. Tek nefli bu kilise de büyük ölçüde yaktadır.[4]
Kaynakça
- ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 221-223, 401, ISBN 9789941478178.
- ^ Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır 1694-1732 (Gürcüce ve Osmanlıca), (Yayıma hazırlayan) Tsisana Abuladze, Tiflis 1979, s. 106, 321 ve diğer sayfalar.
- ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 223, 401, ISBN 9789941478178.
- ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 221-223, ISBN 9789941478178.