1592-1593 Malta veba salgını
1592-1593 Malta veba salgını dönem Hospitalier Şövalyeleri Malta adasında yönetimde iken meydana gelen veba salgınıdır. İkinci veba salgını sırasında Haziran 1592 ile Eylül 1593 arasında üç dalga halinde meydana geldi ve nüfusun yaklaşık %11'ini oluşturan yaklaşık 3000 ölümle sonuçlandı. Hastalık, İskenderiye'den gemileri ele geçiren Toskana kadırgaları tarafından Malta'ya getirildi. 1593'te tarikat, salgınla mücadele için Sicilya'dan yardım istedi ve alınan önlemler vebanın kontrol altına alınmasında etkili oldu.
Arka plan
[değiştir | kaynağı değiştir]Salgın sırasında Malta, Hospitalier Şövalyeleri tarafından yönetiliyordu.[1] Bazı kaynaklar vebanın Malta'da yaklaşık 1575'te ortaya çıktığını ortaya koysa da[2] Tarikat'ın gelmesinden önce Malta'da salgın olduğuna dair kayıtlar vardır. Salgınlar 1427-1428 ve 1523'te meydana geldi ve ikincisi Birgu kasabasıyla sınırlıydı.[3]
Epidemi
[değiştir | kaynağı değiştir]1592'de başlayan veba salgını, Osmanlı yönetimindeki Mısır'da İskenderiye'den dolaylı olarak Malta'ya geldi. Toskana Büyük Dükalığı veya Aziz Stephen Nişanı'nın dört kadırgası, İskenderiye'den iki gemi ele geçirmiş ve yüklerini ve yaklaşık 150 Türk esirini yanlarında Malta'ya götürmüştü. Malta'ya giderken, gemilerde bir veba salgını başladı ve 20 mürettebat öldü.[3] Kadırgalar 7 Mayıs 1592'de Malta'ya ulaştı.[4]
Veba, Malta'da çeşitli dalgalar halinde yayıldı ve ilki Haziran 1592'de başladı.[3] Salgın ortaya çıktığında, başlangıçta zührevi bir hastalık olduğu sanılıyordu.[5] Salgın Eylül ayına kadar yatıştı, ancak Kasım ayında ikinci bir dalga başladı. Bu, Ocak 1593'te[3] yatışmıştı ve salgının bittiğine inanılıyordu.[5] Üçüncü ve son dalga Mart 1593'te başladı ve bu en şiddetlisiydi[3] ve adanın tamamına hızla yayıldı.[5] Salgın nihayet Eylül 1593'te sona erdi.[3]
Sınırlama önlemleri
[değiştir | kaynağı değiştir]_01_ies.jpg)
1592'de, 1575'te Valletta'ya nakledilmeden önce Sacra Infermeria'yı barındıran bir kadırga köleleri hastanesi olan Birgu'nun Infermeria delle Schiavi'si bir izolasyon hastanesine dönüştürüldü.[5] 1593 başlarında salgın azalmaya başlayınca hastaları özel bir eve nakledildi ve geçici hastane Şubat ayında kapatıldı.[5]
Mart ayında salgın daha şiddetli hale geldikten sonra Büyük Üstat Hugues Loubenx de Verdalle, bulaşıcı hastalıklar konusunda deneyimli bir doktor olan Pietro Parisi'yi Trapani'den gönderen Sicilya Valisi'nden yardım istedi.[3] Parisi'nin 15 Mayıs'ta gelmesi üzerine, Sağlık Komiserleri ve Maltalı doktor Gregorio Mamo ile birlikte salgınla mücadele kontrolünü ele aldı.[3] Marsamxett Limanı'ndaki adada Isolotto (daha sonra Manoel Adası olarak anılacak) olarak bilinen geçici bir izolasyon hastanesi kuruldu.[6] 900 şüpheli ve doğrulanmış vaka oraya gönderildi ve birbirlerinden ayrı tutuldu. Nüfusun geri kalanına kendi evlerinde kendilerini tecrit etmeleri söylendi ve aileden sadece bir kişinin günlük ayak işleri için dışarı çıkmasına izin verildi.[3] Bu önlemler, kırbaçlama ve ölüm gibi ağır cezalarla uygulandı.[5]
Valetta, Birgu ve Senglea'da denize yakın yıkama yerleri kuruldu, şüpheli vakaların kendilerini ve kıyafetlerini arındırmak amacıyla yıkanması sağlandı. Doğrulanmış veya şüphelenilen hastalık vakalarının bulunduğu evlerin duvarları deniz suyuyla yıkanıp kireçle badanalandı ve mezarlıklarda da benzer önlemler alındı.[3] Başkentte köpekler öldürüldü, ancak kediler, fare popülasyonunu kontrol etmede yararlı olarak görüldüğü için, o zamanlar farelerin hastalığın nedeni olduğu bilinmese de, öldürülmedi.[5]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Borda Vassallo, F. (1992) Birkirkara u l-Pesta: 1592-1675, 'Programm tal-festa ta' Sant'Elena, Birkirkara', pp. 70-71" (PDF). 20 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 6 Eylül 2021.
- ^ Kohn 2007
- ^ a b c d e f g h i j Grech (2013). "The Order of St John's approach to plague after Rhodes". Melita Historica. 16 (2): 35-44. 15 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Tully 1821
- ^ a b c d e f g Savona-Ventura 2015
- ^ Cassar (1984). "A Tour of the Lazzaretto Buildings" (PDF). Melita Historica. 9 (4): 369-380. 22 Ocak 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.