Artı ve eksi işaretleri

Vikipedi, özgür ansiklopedi
(− sayfasından yönlendirildi)
+ −
Artı ve eksi işaretleri
Unicode gösterimU+002B + ARTI İŞARETİ (HTML +⧼dot-separator⧽ )
U+2212 − EKSI İŞARETİ (HTML −⧼dot-separator⧽ )
Farklı
FarklıU+002D - TIRE-EKSI
U+2010 ‐ KISA ÇIZGI
(birçok)  - Çizgi
İlişkili
Ayrıca bkz.U+00B1 ± ARTI-EKSI İŞARETİ
U+2213 ∓ EKSI-VEYA-ARTI İŞARETİ
U+2052 ⁒ TICARI EKSI İŞARETİ

Artı işareti (+) ve eksi işareti (−), matematiksel semboller olarak kullanılmakta olup, pozitif ve negatif fonksiyonların gösterilmesinde sırasıyla kullanılırlar. Bunun yanı sıra, + toplama işlemi için kullanılır ki bu işlem bir toplam sonucunu üretir, − ise çıkarma işlemi için kullanılır ve bir fark sonucunu meydana getirir.[1] Bu işaretlerin kullanımı zamanla, daha az veya daha çok benzer diğer anlamlar kazanmıştır. Plus ve minus, Latincede sırasıyla "daha fazla" ve "daha az" anlamına gelmektedir.

Dünya genelinde birçok ülkede ⟨+⟩ ve ⟨−⟩ sembolleri kullanılmaktadır. Diğer semboller arasında ⟨﬩⟩ artı ve ⟨⁒⟩ eksi işaretleri için yer almaktadır.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Günümüzde alfabe veya Hint-Arap rakamları kadar aşina olduğumuz matematiksel sembollerin kökenleri eski dönemlere dayanmamaktadır. Örnek olarak, toplama işlemi için kullanılan Mısır hiyeroglif sembolü, metnin yazılış yönünde ilerleyen bir çift bacak biçiminde tasvir edilmiştir. Bu tasvir, Mısırcanın sağdan sola veya soldan sağa doğru yazılabilme özelliğine bağlı olarak değişkenlik gösterirken, bu işaretin tersi çıkarma işlemini ifade eder:[2]

D54
ya da
D55

15. yüzyıl Avrupa'sında, "P" ve "M" harfleri yaygın olarak kullanılmaktaydı.[3][4] Bu simgeler (üstü çizili P, p̄, İtalyanca più (artı) anlamına gelmektedir ve üstü çizili M, m̄, İtalyanca meno (eksi) anlamına gelmektedir) ilk defa Luca Pacioli'nin matematik derleme eseri olan, 1494 yılında Venedik’te ilk baskısı yapılan Summa de arithmetica, geometria, proportioni et proportionalità adlı çalışmada ortaya çıkmıştır.[5]

+ işareti, Latincede et kelimesinin basitleştirilmesiyle ortaya çıkmıştır (ampersand & sembolünün evrimine benzer bir süreçten geçmiştir).[6] − işareti ise, çıkarma işlemi belirtmek için kullanılan ve üzerine tilde işareti eklenen m harfinden ya da m harfinin kısaltma biçiminden evrilmiştir.[7]

Johannes Widmann'ın eserinden bir sayfa
Johannes Widmann'ın, tüm tüccarlar için "pratik ve estetik aritmetik" konusunu ele aldığı kitabından"[8][9]

Toplama işareti[değiştir | kaynağı değiştir]

Toplama işareti veya artı adını alır. Daha önce matematikçiler tarafından çeşitli şekillerde kullanılan artı işareti, tarihte ilk kez 1489 yalında Johannes Widmann tarafından kaleme alınan Behende und hubsche Rechenung auff allen Kauffmanschafft (Ticarette Hızlı ve Düzgün Hesaplama) kitabında karşımıza çıkmıştır.[10]

Kullanım alanları[değiştir | kaynağı değiştir]

  • Bir sonucun pozitif olduğunu belirtmek için kullanılır.
  • Belirlenen bir sayının öncesine eklenebilir. Ancak gösterimi zorunlu değildir. İşareti olmayan sayılar yaygın olarak pozitif kabul edilir.
  • Televizyonda izleyici yaşını sınırlamak için, sayıyı takip eden artı işareti şeklinde kullanılır. Örneğin, '13+' ibaresi ilgili programı 13 yaş ve üzeri seyircinin izleyebileceğini ifade eder.
  • Programlamada kullanılan + Birleştirmek veya Toplamak için kullanılır. + ekrana yazı yazmada kullanılırken :
  • C# 'da System.Console.WriteLine("Yazılacak Yazı" + "Birleştirilecek Yazı");
  • Javascript 'de document.write ("Yazılacak Yazı" + "Birleştirilecek Yazı");[11]
  • Java'da System.out.print("Yazılacak Yazı" + "Birleştirilecek Yazı") şeklinde kullanılır.

Çıkarma işareti[değiştir | kaynağı değiştir]

Çıkarma işareti ya da eksinin (−) matematikte üç temel kullanımı vardır:[12]

  1. Çıkarma işleci: Çıkarma işlemini gösteren bir ikili işleçtir (Örn. 5 − 3 = 2). Çıkarma toplamanın tersidir.
  2. Olumsuzluk işareti: Bir sayının öncesinde kullanıldığında ve çıkarma haricinde kullanıldığında sayının negatif (sıfırdan küçük) olduğunu ifade eder. Örneğin, −5 negatif 5'tir.
  3. Olumsuzlama işleci: Öncesine geldiği terimin toplamaya göre tersinin alınacağını ifade eden tekli işleç. Örneğin, eğer x = 3 ise, −x = −3 olur, ama x = −3 ise, o zaman −x = 3'tür. Benzer şekilde, −(−2) = 2'dir. Bir önceki kullanım bunun bir özel durumudur.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ Weisstein, Eric W. "Subtraction". mathworld.wolfram.com (İngilizce). 14 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2020. 
  2. ^ Karpinski, Louis C. (1917). "Algebraical Developments Among the Egyptians and Babylonians". The American Mathematical Monthly. 24 (6): 257-265. doi:10.2307/2973180. JSTOR 2973180. MR 1518824. 
  3. ^ Ley, Willy (April 1965). "Symbolically Speaking". Galaxy Science Fiction. ss. 57-67. 
  4. ^ Stallings, Lynn (May 2000). "A brief history of algebraic notation". School Science and Mathematics. 100 (5): 230-235. doi:10.1111/j.1949-8594.2000.tb17262.x. Erişim tarihi: 13 Nisan 2009. 
  5. ^ Sangster, Alan; Stoner, Greg; McCarthy, Patricia (2008). "The market for Luca Pacioli's Summa Arithmetica" (PDF). Accounting Historians Journal. 35 (1): 111-134 [p. 115]. doi:10.2308/0148-4184.35.1.111. 26 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 29 Nisan 2012. 
  6. ^ Cajori, Florian (1928). "Origin and meanings of the signs + and -". A History of Mathematical Notations, Vol. 1. The Open Court Company, Publishers. 
  7. ^ Wright, D. Franklin; New, Bill D. (2000). Intermediate Algebra (4. bas.). Thomson Learning. s. 1. The minus sign or bar, — , is thought to be derived from the habit of early scribes of using a bar to represent the letter m 
  8. ^ Widmann, Johannes (1489). "Behe[n]de vnd hubsche Rechenung auff allen kauffmanschafft". Leipzig : Konrad Kachelofen. s. 176. 3 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2022. 
  9. ^ Widmann, Johannes (1508). "Behend vnd hüpsch Rechnung vff allen Kauffmanschafften". Kolophon: Gedruck zů Pfhortzheim von Thoman Anßhelm. s. 122. 3 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2022. 
  10. ^ Eugene Wigner (Şubat 1960). "The Undreasonable Effectiveness of Mathematics in the Natural Science. Richard Courant, New York Üniversitesi'nde Matematik Bilimleri dersi, 11 Mayıs 1959". Communications in Pure and Applied Mathematics. 13 (1). ss. 1-14. Bibcode:1960CPAM...13....1W. doi:10.1002/cpa.3160130102. 28 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2020. 
  11. ^ "w3schools". 25 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2015. 
  12. ^ Henri Picciotto. The Algebra Lab. Creative Publications. s. 9. ISBN 978-0-88488-964-9. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Artı_ve_eksi_işaretleri&oldid=32675879" sayfasından alınmıştır