İoannis Ksenos
İoannis Ksenos (Yunanca: Ἰωάννης Ξένος; 970? – 1027 sonrası), gezgin çileci bir hristiyan aziz. Bizans Girit'inde manastır ve kiliseler kurmuş, Yunanca otobiyografisini kaleme almıştır.[1]
Otobiyografisi günümüzde Bodleian Kütüphanesi'nde bulunan 15. yüzyıldan kalma ancak 1703'te Girit'te kopyalanan Codex Cisamensis adlı bir el yazması aracılığıyla bilinmektedir. Codex Cisamensis, aynı zamanda Ksenos'a ait bir vasiyetname de içermektedir.[2]
Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]
Muhtemelen Messara Ovası'ndaki Siba'da varlıklı bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Bir süreliğine batı Girit'i kendi deyimiyle "dağdan dağa" tek başına dolaştı.[1] Giritli azizler Eutychios ve Eutychianos'tan aldığı bir vizyona uyarak ilk kilisesini Resmo'da kurdu. Tanrı'nın Annesi Antiphonetria'nın ona görünmesini takibn bir dağın tepesinde Myriokephala manastırını inşa etti. Hala varlığını sürdüren bu manastırda günümüzde 11. yüzyıla ait duvar resimleri da bulunmaktadır.[2]
Myriokephala'dan sonra, her ikisi de Resmo'nun güneyindeki tepelerde olmak üzere Roustika yakınlarındaki Aya Yorgi Doubrikas ve Chromonastiri yakınlarındaki Aya Yorgi Opsaropiastes kiliselerini kurdu. Genellikle kiliselerini rahip olarak atanan bir keşişin gözetiminde bırakırdı. Myriokephala'ya döndüğünde, keşişleri kötü durumda buldu. Myriokephala'ya bağlı olacak Aziz Patapios'a adanmış manastırdan biraz uzakta bulunan tarım arazilerini denetleme sorumluluğu olan yeni bir kilise kurdu.[2]
Ksenos imparatordan kilise inşası konusunda ayrıcalık elde etmek için Konstantinopolis'e gitti. Günümüze ulaşan otobiyografisinin bu bölümü birbirinden farklıdır. Codex Cisamensis, İmparator III. Romanos'un bir hrisobullos logos ile yıllık hibe ve bir düzine manastır kıyafeti hediye ettiğini yazmaktadır. Keza Patrik Aleksios Studites, Myriokephala manastırını kilise vergilerinden ve piskoposluk denetiminden muaf tutan bir stauropegion yayınlamıştır. Bodleian Kütüphanesinde bulunan el yazması patrikten bahsetmez ve III. Romanos'tan ismen vermemektedir.[2]
Konstantinopolis'ten döndüğünde faaliyetlerini kuzeybatıya kaydıran Ksenos, Koufos'ta tarım arazisi ve bağı olan bir Meryem Ana kilisesi kurdu. Aigialos yakınlarında Pavlus'a adanmış ve Nazogeraia'da bir Aya Yorgi ibadethanesi kurdu. Bu yerler, Palaiochora'nın iç kısmında kalan bugünkü Azogyres köyünün yakınında yer almaktadır. Daha sonra inzivaya çekilmek üzere Kisamu'ya yerleşti. Otobiyografisinde hayatı hakkında daha fazla bilgi yoktur, ancak rivayete göre bir süre Spelia köyünde de kalmıştır. Gouverneto Manastırına gömüldüğü zannedilmektedir.[2]
İoannis'in Konstantinopolis'ten döndükten sonra hazırladığı vasiyetname, onun tüm dini vakfiyelerini özel mülk ve bir bütün olarak ele alır. Kendisi tarafından kurulan bütün kiliseler Myriokephala manastırının yetkisine verilmiştir. Ksenos'un vasiyetnamesini, kiliselerinin, II. Basileios tarafından yeni yürürlüğe sokulmuş ve özel mülk kiliselerini hükûmete devretmeyi öngören charistikion'dan korumak amacıyla çıkarttığı düşünülmektedir.[2]
Bios kai politeia çok bilgilendirici bir biyografi olmasa da, Bizans'ta otobiyografi türü yazımın yeniden canlanışının göstergesidir. İoannis Ksenos kiliselerini özerk kılabilmek için araziler, meyve bahçeleri ve ekonomik ayrıcalıklar elde ettiğinden, onun eseri 11. yüzyıl Girit'inde tarım ve vergi ödeme konusunda önemli bir bilgi kaynağıdır. Bu otobiyografinin yanı sıra Matta İncili ile ilgili bazı vaazlar ve ilahiler de ona atfedilmiştir.[1]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- Özel
- Genel
- Fiaccadori, Gianfranco (2000). "Testament of John Xenos for the Monastery of the Mother of God Antiphonetria of Myriokephala on Crete". John Philip Thomas; Angela Constantinides Hero (Ed.). Byzantine Monastic Foundation Documents: A Complete Translation of the Surviving Founders' Typika and Testaments. 1. Dumbarton Oaks Research Library and Collection. ss. 143-147.
- Kazhdan, Alexander (1991). "The Oxford Dictionary of Byzantium". Alexander Kazhdan (Ed.). The Oxford Dictionary of Byzantium (İngilizce). Oxford ve New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-504652-8.
- Oikonomou, Sophia (1999). The Life of loannes Xenos: Critical Edition and Commentary (PDF) (Ph.D. dissertation). University of London. 10 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Şubat 2022.
- Tsougarakis, Dimitris (1988). Byzantine Crete: From the 5th Century to the Venetian Conquest. Atina: Historical Publications St. D. Basilopoulos.
