İbn Cebirol
İbn Cebirol (1021-1058) ya da Avencebrol, Yahudi şair ve filozof. İslam felsefesi içinde etkili olmuş Yahudi filozoflardan birdir. Hayatı hakkında tam bir bilgi olmamakla beraber, 11. yüzyılda Málaga'da doğduğu, Saragossa'da eğitim gördüğü ve Valentia'da öldüğü sanılmaktadır. Kitaplarını Arapça yazmıştır ve düşüncelerinde İslam filozoflarından etkilenmiştir. Bunlardan dolayı kendisi İslam felsefesinde etkili olmuş Yahudi filozoflar arasında sayılmıştır. İbn Meymun ile birlikte İslam dünyasında Yahudi filozofları başlığın da değerlendirildiği görülür.[1] Felsefe içerikleri olan etkileyici şiirler yazmıştır. Ve yazdıkları daha sonradan İbraniceye ve Latinceye çevrilmiştir. En önemli kitabı Yenbu'ül-hayat´tır (Hayatın Kaynağı). Burada Cebirol panteist eksenli felsefi düşüncelerini dile getirir. Muhta ül-cevahir kitabınıysa hem İbranice hem Arapça olarak yazdı.
Felsefesi[değiştir | kaynağı değiştir]
En önemli eserinden biri olan Hayat Kaynağı (Yenbu'ül-hayat) madde ve şekil kavramlarına açıklama getirme üzerine yazılmış, usta ile çırağı arasındaki bir diyalog şeklinde kaleme alınmış eseridir. Ona göre hem evrensel maddenin hem de evrensel şeklin varlığı genel olarak kanıtlanabilinirdir. Söz konusu yapıtta bunu belirtmek için önce çeşitli madde ve şekiller gösterilir, sonra bunlardan tümellere geçilir, buradan sonra kategoriler meydana getirilir. Maddenin ve şeklin belli özelliklerinin var olduğu belirtilir ve bunlar gösterilmeye çalışılır. Tikelden genele gitme yolu izlenir. Bütün varlık şekillerinin üstünde her şeyi bilgiyle kuşatmış olan zihin şekli vardır. Duyulara ait şeylerin tamamının tek bir evrensel maddesi olduğu gösterilmeye çalışılır ve bunun ardından evrenin cisimsel varoluşuna bu maddenin dayanak oluşu açıklanır. Hayat Kaynağı'nın dördüncü kitabı en önemlilerinden sayılır çünkü Orta Çağ felsefesinde etkili olan düşüncelere kaynaklık etmiştir; Cebirol hem ruhta hem de diğer tözlerde madde olduğunu ileri süren ilk filozoflardan sayılır. Cebirol bunu her yerde şeklin bir maddesi vardır düşüncesiyle ileri sürüyor. Madde ve şekilde gerçeklikte birbirine bağlıdır, bunları yalnızca düşüncemizde ayrı şeyler olarak düşünürüz; şekil maddeye hükmeder ve böylece ona varlık verir. Var olan her şey madde ve şekilden ibaretir; madde denilen kavram bunu ifade ederken, şekil denilen kavram birliği ifade eder. Bu ve benzer tezleri kanıtlamak için İbn Cebirol ayrıntılı bir tartışma ve kanıtlama çabasını yürütüyor. Akıldaki şeylerin evrenselliğini kanıtlama yönünde belirgin çabaya giriyor. Cebirol'un üzerinde Yahudi kelam felsefesi ile İslam kelam felsefesinden etkilendiği, bunun yanı sıra Farabi ve İbn-i Sina'nın ve dolayısıyla da Aristoteles'in kendisinde etkili oduğu ancak İslam felsefesi Platoncu yorumlara yöneldiğinden dolayı İbn Cebirol'da bu yönde bir etki de olduğu belirtilmektedir.[2]
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ İslam Felsefesi, Hilmi Ziya Ülken, sayfa:196'dan itibaren, Cem Yayınevi
- ^ İslam Felsefesi, Hilmi Ziya Ülken, sayfa:208-209, Cem Yayınevi
