Çerçiz Topulli
 | Bu madde, Vikipedi biçem el kitabına uygun değildir. (Mart 2020) |
Çerçiz Topulli | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 20 Eylül 1880 Ergirikasrı, Arnavutluk (o zamanki Yanya Vilayeti, Osmanlı İmparatorluğu) |
| Ölüm | 17 Temmuz 1915 (35 yaşında) İşkodra, Arnavutluk |
| Meslek | Özgürlük Savaşçısı |
| Hareket | Arnavutluk Ulusal Hareketi |
| Ödüller |  Halkın Kahramanı |
Çerçiz Topulli, 20 Eylül 1880'de Tosk Arnavutluk, Ergirikasrı'nın önemli ailelerinden Agoji Topulli ve Kardhiq 'dan Hasijes kızı Laze Mullai'den doğdu.
Silahlı direniş
[değiştir | kaynağı değiştir]1906 yılının başlarında, o ve kardeşi Bajo, ilk Arnavut silahlı gerilla grubunu kurdular. Grup üç yıl boyunca aktifti, her iki kardeş de 1906-1907 boyunca kış tatili yapıp Sofya ve Bükreş 'te zamanını geçirdi. Her iki kardeş de şehir hayatının rahatlığını bıraktıktan sonra gerilla savaşına girmeye karar vermiş profesyonellerdi. Gerilla grubu, II.Abdülhamid 'in Osmanlı rejimini Yunanlar ve Slavlar ile düşman olarak görüyordu.
1907 baharında, Topulli ve Mihal Grameno Arnavutluk çıkarlarını korumak ve savaşmak üzere Sofya da bir gerilla grubu kurdular. Aynı yılın nisan ayında grup Vlora 'ya indi ve ülkeye Brindisi' den girdi. Amaç, Arnavutluk ulusal bilincini, Osmanlı İmparatorluğu'ndaki Arnavutlar için idari özerkliğe acil ihtiyaç da dahil olmak üzere halk arasında yaymaktı. Halk için Arnavutça kitaplar da getirdiler. Konusunda "Arnavutluk Umut" dergisinde, "Arnavutluk Dağlarından" adlı bir makale yazdılar. Bu makalede, Türk yönetiminin Arnavutlara karşı işleyeceği birçok hırsızlığı kınadı ve Arnavutluk'un tam bağımsızlığını istedi. Makalede silahlı bir isyan çağrısı yaptı. Yakında 1908'de silahlı bir ayaklanmaya yol açacak şekilde ajitasyon kampanyaları hazırlandı.
Çerçiz Topulli'nin silahlı grupları, Yunanlara karşı düşmanlıklarından dolayı Prespa Gölü bölgesinde ve Kesriye bölgesinde kurulan ve faaliyet gösteren Bulgar-Makedon devrimcilerin silahlı gruplarıyla işbirliği yaptılar.
25 Şubat 1908'de Çerçiz ve taraftarları, Gjirokastër'in Osmanlı' 'Binbaşı (Teğmen Albay)' 'adlı suikastine katıldılar, Ancak Osmanlı askerleri Arnavutları acımasızca bastırmış, Çerçiz Topulli ve beş adamı ile birlikte Cirokastren kasabası yakınlarındaki bir köy olan Mashkullore'ye kaçtılar. 18 Mart'ta Mashkullore'de 150 kadar Osmanlı askerî gücü tarafından sıkıştırılan Çerçiz Topulli ve savaşçıları, şafaktan gün batımına kadar Osmanlı askeri ile çatışarak uzak tutmayı başardılar ve sonra dağlara kaçarak kurtuldular. Daha sonra halk arasında bu olayı kutladılar.
Jön Türk Devrimi (1908) ve Devrim sonrası
[değiştir | kaynağı değiştir]Jön Türk Devrimi (1908) sırasında, Komutan Binbaşı Resneli Niyazi (Ahmed Niyazi Bey), gücünün farkına varan "Tosk Arnavut Komitesinin Şefi" olarak gördüğü Çerçiz'i işe almaya adadı. Niyazi, Topulli'ye toplantıda Genç Türkler'e birlik şartları hakkında konuşma yapması için davet eden bir mektup gönderdi.
Topulli temsilcileri Korçë'de Niyazi ile bir araya geldi. Arnavut delegeler Türkleri, Osmanlıcılığa bağlılıktan yoksun kalmakla suçluyorlar, Niyazi ise Türklerin kendilerini yabancılardan ve Osmanlılardan korumak için mücadele ettiklerini söyledi. Tartışmadan sonra Arnavut delegeler CUP davetini kabul ettiler. Hepsi bir yemin törenine katıldı. Topulli ve diğer önde gelen Arnavut komite üyelerini anlaşmanın ayrıntıları hakkında konuşmak üzere son bir toplantıya getirme vaadiyle toplantıdan ayrıldılar.
Yerel bir Arnavut olan bölgenin önemli şahsı ve Niyazi'nin babasının arkadaşı Hyrsev Starova Bey, Pogradaş'da gerçekleşmesi planlanan toplantıyı düzenlemekle görevlendirildi. Hyrsev ayrıca, Topulli ve Niyazi arasında arabuluculuk yapan Melçan Tekke'den Arnavut Bektaşi Şeyh Hysen Baba ile CUP davasını desteklemek için diğer tugay liderleriyle birlikte temasa geçti. Niyazi, hâlihazırda CUP'a bağlılık sözü veren yerel Arnavutlar nedeniyle toplantıyı önemsiz olarak görüyordu. Arnavut komite üyeleriyle müzakereler sırasında Arnavut katılımının önemi Niyazi'ye "anayasal yönetim hareketinin liderlerinin ve partizanlarının çoğunun Türk olmadığını" belirtti. Korçë Arnavutluk komitesi Niyazi'ye destek verdi ve CUP'un talebi üzerine Korçë çevresindeki dağlarda bulunan gerillaların Osmanlı isyancı gruplarına, Topulli, diğer Arnavutlar tarafından ortak eylem hakkında konuşmak için Niyazi ile görüşmeye zorlandı ve 21 Temmuz 1908'de grubu ile Pogradaş'a geldi. Topulli tarafından CUP davası için bir ittifak yemin etti.
Osmanlı belgeleri Topulli'nin komutasındaki 50 kişilik grup “Müslümanlar ve Bulgarlar” arasındaki en önemli Arnavut grubu olarak tasvir edilirken bu Bulgarların İç Makedon Devrimci Örgütü (IMRO)' veya sadece Yunan gruplarıyla savaşmak için katıldı. Niyazi, Arnavut Tosk gruplarının ve Bulgar grupları Ohri'deki Topulli altında birleştiğini açıkladı.
Topulli'nin gerilla grubu, Resne garnizonunu ele geçirmeleri sırasında Niyazi ve güçlerine önemli destek verdi. Bu olay, Hamidi rejimini devirme kampanyasında küçük bir askeri zaferdi. Temmuz 1908'de Topulli, Korçë kasabasını almaya çalıştı ancak kuvvetleri Osmanlı birlikleri tarafından yenilerek geri çekildi. 23 Temmuz'da Niyazi, Resne'de gerilla liderleri Topulli ve Mihal Grameno ile bir araya geldi ve burada minnettarlığını ifade etti. CUP anayasasının deklarasyonunu Arnavut milleti için avantajlı olarak gördü. Topulli, Niyazi ve Grameno'nun yanında, devrim sırasında Manakis kardeşlerin çektiği fotoğraflarda yer aldı.
Topulli gibi devrimin daha az göze çarpan “kahramanları” olan bireyler, imajlarını o dönemin medya araçlarıyla dağıttılar. Örneğin kartpostallarda Topulli, devrime katılan farklı toplumsal grupların işbirliğini simgeleyen Atıf Bey ve Adem Bey'in yanında bir görüntüde yer alıyor.
Osmanlı Genç Türkleri iktidara geldiğinde vatansever toplumları örgütlemeye ve Arnavutça eğitim veren okulların açılmasına yardım etti.
1909 Osmanlı karşı mücadelesinde, daha büyük Osmanlı ordusu Topulli'ye yardım eden 15.000 gönüllü arasında Bayram Curri ile isyanı İstanbul'da bırakan 8.000 Arnavutta harekete geçirildi.
29 Mayıs 1909'da Çerçiz Topulli, Gjirokastër'de bir yeraltı çete grubu olan Kandilja (Mum) adlı gizli bir toplum kurdu.
CUP'un eski bir müttefiki olan Topulli, "artık Türkler için tek bir damla kan dökülmesine" gerek olmadığını söyledi. Arnavutların "Kafkas ırklarının en mükemmel kollarından biri" olduğu ve köklerinin Asya bozkırından gelen halklardan gelen bir imparatorlukla hiçbir ortaklıkları olmadığı görüşündeydi.
Bağımsızlıktan sonra
[değiştir | kaynağı değiştir]28 Kasım 1912'de Arnavutluk'un bağımsızlığının ilan edilmesinden sonra Topulli, ulusal çıkarların savunmasında da aktif oldu.
Topulli, Karadağ güçlerine yönelik saldırılara karşı yardım etmek için kuzeye gitti. Karadağ işgalcilerinden biri tarafından Fusha e Shtoit'te (İşkodra) öldürüldü.
1937'de kemikleri Cirokastre'ye geri getirildi.
Çerçiz Topulli, dini farklılıklara ve diğer her türlü düşünceye karşı ulusal kurtuluş hedefine bağlı kaldı:
"Her Müslüman'ın bir Hristiyan için ölme görevi vardır, çünkü kanları aynı kandır; aynı şekilde her Hristiyanın da bir Müslüman için ölme görevi vardır, Aynı şekilde kanları aynı kandır". Topulli, Osmanlılara karşı güçlü bir savunucuydu:
"Biz herkes için özgürlük, adalet, medeniyet ve ilerleme aramak, Türkleri sevgili anavatanımızdan çıkarmak için elimize, tüfeği alıp dağlara çıkıyoruz."
