İçeriğe atla

Çekerek

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Çekerek
Yozgat'ın Türkiye'deki yeri
Yozgat'ın Türkiye'deki yeri
Harita
İlçe sınırları haritası
ÜlkeTürkiye
İlYozgat
Coğrafi bölgeİç Anadolu Bölgesi
İdare
 • KaymakamFidan Bozkır
 • Belediye başkanıÜzeyir İnce (MHP)
Yüzölçümü
 • Toplam751 km²
Rakım925 m
Nüfus
 (2018)
 • Toplam19.786
 • Kır
9,447
 • Şehir
9.968
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
Posta kodu66500
İl alan kodu354
İl plaka kodu66
Resmî site
cekerek.bel.tr

Çekerek; Yozgat ilinin kuzeydoğusunda, il merkezine 90 kilometre uzaklıkta olan bir ilçesidir.

Çekerek, eskiden Hacıköy adı altında merkezi bir köy iken, Tokat ilinin Zile ilçesine bağlıydı. 1924-1925 tarihlerinde ilçe merkezi Kadışehri'ne nakledilince Hacıköy de bu ilçeye bağlandı. İlçe merkezi bir yıl sonra Kadışehri'nden Hacıköy'e nakledildi. Ancak daha sonra Sorgun ilçe olunca Hacıköy de bu ilçeye bağlı bir köy olarak kaldı. Hacıköy, 1928 yılında Sorgun ilçesine bağlı bucak haline geldi ve durumunu 1944 yılına kadar muhafaza etti. 1944 yılının Ekim ayında Çekerek Irmağı'nın adı verilerek Hacıköy bucağı, ilçe merkezi haline geldi. Aynı tarihte ilçe belediyesi de kuruldu. Sorgun ilçesine bağlı Kadışehri ve Mamure -yeni adı ile "Aydıncık" bucakları da Çekerek ilçesine bağlandı. 20.05.1990 tarih ve 3644 sayılı kanunla Çekerek ilçesine bağlı 105 köyden, Aydıncık 32 köy ile, Kadışehri 33 Köyle çekerek ilçesinden ayrılarak iki yeni ilçe olmuşlardır.[kaynak belirtilmeli] Bu durum Çekerek'i olumsuz yönde etkilemiştir.[kaynak belirtilmeli] Şu an Çekerek ilçesine bağlı 40 köy, 4 belde bulunmaktadır.

İlçe, il topraklarının kuzeydoğusundadır. Doğuda Kadışehri ve Saraykent; güneyde Sorgun; batıda Aydıncık; kuzeyde Tokat-Zile ve Çorum-Ortaköy ile çevrilidir. İdari olarak 4 belde ve 40 köy bağlı bulunmaktadır.

İlçenin arazi yapısı genellikle dağlıktır. Doğusunda Deveci ve Fakı Dağları, batısında Alan Dağı, güneyinde ise Gebzel Dağı yer almaktadır. Genellikle dik ve kayalık olan dağların, yapılarında kalken çok olduğu için erime ile çok sayıda mağara oluşmuştur. Doğusu ve güneyi düzlük olan ilçenin başlıca ovaları da buralarda bulunmaktadır. Batısında; Aydıncık - Kazankaya ve Bazlambaç arasında Kümbet Ovası, doğuda; Kadışehri ilçesi ve civarındaki köyleri de içerisine alan Kadışehri Ovası ilçe merkezine yakın Koyunculu, Sarıkaya ve Kahyalı arpaç gibi köylerin arazisini içerisine alan Koyunculu Ovası yer almaktadır.

İl’in en büyük akarsularından ve Yeşilırmak’ın en büyük kollarından birisi olan Çekerek Irmağı ve buna bağlı kollar ilçenin başlıca akarsularını oluşturmaktadır. Çamlıbel Dağları’ndan doğan Çekerek Irmağı, Deveci Dağları’nı aştıktan sonra ilçe topraklarına girer. Burada, Karadere, Göndelen, Akdağmadeni ve Görmügöz derelerini de alarak, Keleboğazı mevkiinde ilçe topraklarını terk eder. Sorgun’un; Emirler ve Gököz köylerinden kaynaklarını alan Sabıköz’ü de Çekerek arazisindeki küçük suları toplayarak, Kurtağıl yöresinde Çekerek Irmağına karışır. Kayalar köyünden doğan ve ilçenin içerisinden geçen, bağ ve bahçeleri sulayan Başöz’ü, Sabıközü’nün en önemli kollarındandır. İlçenin batıdaki en uzak beldesi olan Baydiğin arazisinin doğan Bakır Çay’da, Kazankaya arazisinde Çekerek Irmağı’na karışan önemli kollardandır.

Çekerek Yöresi’nde, İç Anadolu’nun tipik karasal iklimi ile Karadenizardı iklimi arasında bir geçiş iklimi görülür. Yazları, sıcak ve kurak, kışları; soğuk ve yağışlı geçen bu iklimde kışın nem oranı oldukça fazladır. İlçe merkezinde karın yerde kalma süresi ve kar yağışı çevresine göre daha azdır.

Bitki örtüsü

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yörenin yaygın bitki örtüsü bozkırlardır. Fakat, yapılan araştırmalardan eski çağlarda Çekerek civarında yoğun ormanlarla kaplı olduğu anlaşılmıştır. İlçe, günümüzde İl’in ormanca zengin sayılan alanlarının birisidir. (% 32.53). Yukarıoba, Ortaoba, Karahacılı, Tipideresi, Fakıdağı,Kavakalan, Arpaç, ilbeyli ve diğer dağlık alanlarda; çam, meşe ve ardıç ağaçlarından oluşan seyrek ormanlar bulunmaktadır.

İlçenin nüfusu 2020 yılı sonuçlarına göre 19.415 kişi olup, bu nüfusun 9.968'i ilçe merkezinde, 9.447'si de köylerde yaşamaktadır. İlçede Km²'ye 23 kişi düşmektedir.

Yıl Toplam Şehir Kır
1945[2] 35.414 1.329 34.085
1950[3] 41.197 1.585 39.612
1955[4] 45.690 1.943 43.747
1960[5] 50.061 2.385 47.676
1965[6] 53.739 3.286 50.453
1970[7] 57.693 3.720 53.973
1975[8] 63.718 3.796 59.922
1980[9] 64.669 5.517 59.152
1985[10] 74.315 7.024 67.291
1990[11][a] 38.420 10.398 28.022
2000[12] 40.689 12.339 28.350
2007[13] 30.463 11.394 19.069
2008[14] 28.799 10.983 17.816
2009[15] 28.352 10.963 17.389
2010[16] 27.690 10.953 16.737
2011[17] 26.810 10.868 15.942
2012[18] 25.441 10.961 14.480
2013[19] 23.699 10.736 12.963
2014[20] 22.729 10.768 11.961
2015[21] 20.857 10.447 10.410
2016[21] 20.680 10.712 9.968
2017[21] 19.583 9.600 9.983
2018[21] 19.786 9.356 10.430
2019[21] 19.467 9.856 9.611
2020[21] 19.415 9.968 9.447
2023[21] 18.781 9.120 9.661

İlçede, halkın en önemli geçim kaynağını tarım ve hayvancılık oluşturmaktadır. Arazi dağlık ve eğim kuvveti olduğu için tarıma elverişli arazisi dardır. Mer’aların geniş yer kapladığı ilçede daha çok koyun ve keçi beslenmektedir. Başta Çekerek Irmağı olmak üzere ırmak kenarındaki düzlüklerde tarım yapılarak; arpa, buğday, nohut, mercimek, soğan ve şekerpancarı gibi ürünler yetiştirilmektedir.

Tarihte Çekerek Aynacıoğlu İsyanı

[değiştir | kaynağı değiştir]

İstiklal Savaşı'nın başlarında ilçenin Özüveren köyünde mukim Aynacıoğulları etrafında topladıkları eşkiyalarla birlikte isyan çıkarmış, Zile ve Akdağmadeni ilçelerini basmışlardır. Tokat bölgesinde, TBMM kuvvetlerim uğraştıran bir başka isyan ise Aynacıoğlu Hasan tarafından çıkarılan isyandır. Aynacıoğlu çetesi, Akdağ Mağdeni doğusunda bulunan Ayvalıközü’nde Binbaşı Çolak İbrahim Bey kumanda­sında 2. Kuvva-i Seyyare tarafından dağıtılmasına rağmen Aynacıoğlu Hasan, Hükûmet kuvvetlerini bir süre uğraştırdı. Nihayet 1921’de Batı Anadolu’da Yunanlarla savaşmak şartı ile teslim oldu.

Tarihte bu olaya "Kör Hoca Olayı" da denilir. Daha sonraları Ali Galip Bey'in Milletvekili olan bir kardeşinin ve bucak halkının teşebbüsleri ile şehit subayların kemikleri o zaman bucak merkezi olan ve şimdiki ilçe merkezi bulunan Hacıköyü'ne 1935 yılında getirilerek bir şehitlik abidesi diktirilmiştir. Bu abide ilçenin ortasındadır.

Çekerek Barajı

[değiştir | kaynağı değiştir]
Çekerek barajı ile birlikte bir panorama.

Çekerek barajı, su toplama ve kapasite açısından Türkiye'deki barajlar arasında 10. sıradadır. Elektrik üretiminde önemli bir yer tutmayacak olan baraj daha ziyade sulama ve taşkınları önleme amaçlıdır. Baraj gölünün uzunluğu 37 km olup setin eni 15 km yi bulacaktır. 4 köy tamamen kalkacak, 8 köyünde arazileri kısmen su altında kalacaktır.

Çekerek Lavanta Adası

Çekerek barajı yapımı sonrası baraj içerisinde çeşitli küçük adalar ve yarım adalar oluşmuştur. Bu yarım adalardan birisine Orman Bakanlığı tarafından düzenleme getirilmiştir. Oluşturulan bu yarım adadaki alana çok sayıda lavanta fidesi dikilerek yarım adanın tamamı lavanta bitkisiyle süslenmiştir.[22]

  1. ^ Aydıncık ve Kadışehri ilçelerinin kurulması ile nüfus azalmıştır.
  1. ^ "11/11" (PDF). 5 Nisan 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2012. 
  2. ^  . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  3. ^  . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  4. ^  . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  5. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  6. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  7. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  8. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  9. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  10. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  11. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  12. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  13. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  14. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  15. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  16. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  17. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  18. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  19. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  20. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  21. ^ a b c d e f g
    • "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 
    • "Çekerek Nüfusu - Yozgat". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021. 
    • "Yozgat Çekerek Nüfusu". nufusune.com. 
  22. ^ "LAVANTA ADASI | Çekerek Belediye Başkanlığı". cekerek.bel.tr. 10 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2024. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]