Çarpma yapısı
Çarpma yapısı, genellikle dairesel veya krater benzeri bir jeolojik yapıdır. Bu yapı, gezegensel bir yüzeye çarpan cismin etkisiyle oluşan, deforme olmuş ana kayaç veya tortul tabakalarından meydana gelir. Yapının erozyon düzeyi ne olursa olsun bu terim kullanılabilir. Buna karşılık bir çarpma krateri, bir çarpma yapısının yüzeydeki belirtisidir. Dünya'da çoğu durumda, çarpma krateri erozyon nedeniyle yok olmuştur ve geriye sadece çarpmanın deformasyona uğrattığı kayaç veya tortul tabakaları kalmıştır.[1] Bu, Ay'da korunan bozulmamış eski kraterlerin ve Güneş Sistemi'ndeki yaşlı yüzeylere sahip diğer jeolojik olarak aktif olmayan kayaç cisimlerin aksine,[2] Dünya üzerindeki neredeyse tüm eski çarpma kraterlerinin kaderidir. Çarpma yapısı, daha az kullanılan ve "yıldız yarası" anlamına gelen astroblem terimiyle eş anlamlıdır.[3]
Çarpma yapısında, bir çarpma kraterinin tipik görünür ve topografik ifadeleri artık belirgin değildir. Bir zamanlar var olabilecek herhangi bir meteorit parçası uzun zaman önce erozyona uğramış olabilir. Olası çarpma yapıları, başlangıçta anormal jeolojik özelliklerine veya jeofiziksel ifadelerine göre tanınabilir. Bunlar, şoklanmış minerallerin (özellikle şoklanmış kuvars), kırılma konilerinin, dünya dışı malzemenin jeokimyasal kanıtlarının veya diğer yöntemlerin varlığı ile yine de çarpma yapısı olarak doğrulanabilir.
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Neuendorf, K.K.E., J.P. Mehl Jr., and J.A. Jackson, eds. (2005) Glossary of Geology (5th ed.). Alexandria, Virginia, American Geological Institute. 779 s. 0-922152-76-4
- ^ Moore, Jeffrey M.; Black, Greg; Buratti, Bonnie; Phillips, Cynthia B.; Spencer, John; Sullivan, Robert (2009). "Surface Properties, Regolith, and Landscape Degradation". Pappalardo, Robert T. (Ed.). Europa. The University of Arizona space science series. McKinnon, William B.; Khurana, Krishan. Tucson: The University of Arizona Press. s. 341. ISBN 978-0-8165-2844-8.
Io ve Dünya gibi mevcut jeolojik aktiviteye sahip cisimlerin çok az farkedilebilir çarpma krateri vardır - aslında Io volkanik olarak o kadar aktiftir ki, yüzeyinde bugüne kadar herhangi bir boyutta tek bir çarpma krateri bulunamamıştır. Dünya'da bilinen yaklaşık 150 krater vardır, ancak birçoğu jeolojik olarak değişime uğramıştır ve yörüngeden fark edilmeleri zordur. Öte yandan, Dünya'nın uydusu Ay veya Callisto gibi yaşlı yüzeylere sahip jeolojik olarak aktif olmayan cisimler her boyutta çarpma krateriyle kaplıdır.
- ^ French, Bevan M (1998). Traces of Catastrophe: A Handbook of Shock-Metamorphic Effects in Terrestrial Meteorite Impact Structures. Houston, Teksas: Lunar and Planetary Institute. s. 120. LPI Contribution No. 954.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Terrestrial Impact Craters - Lunar and Planetary Institute
- Earth Impact Database
