Chicxulub Krateri
| Chicxulub Krateri | |
|---|---|
 NASA'nın Shuttle Radar Topoğrafya Görevi STS-99 tarafından çekilen görüntüler, kraterin çap halkasının bir kısmını sığ bir dairesel çukur şeklinde gösteriyor. Birçok sulu obruk iç krater kenarını işaret eden çukurun etrafında toplanmış durumda.[1] | |
 | |
| Çarpma krateri/yapısı | |
| Güvenirlik | Doğrulanmış |
| Çap | 180 km (110 mi) |
| Derinlik | 20 km (12 mi) |
| Meteorit çapı | 10 km (6,2 mi) |
| Yaşı | 66,043 ± 0,043 Milyon yıl Kretase-Paleojen sınırı[2] |
| Açıkta | Hayır |
| Kazılmış | Evet |
| Meteor tipi | CM veya CR tipi karbonlu kondrit |
| Konum | |
| Koordinatlar | 21°24′00″K 89°31′00″B / 21.40000°K 89.51667°B |
| Ülke | Meksika |
| Eyalet | Yucatán |
Chicxulub Krateri (okunuşu: "Çikşulub"), Meksika'nın Yucatán Yarımadası'nın altında gömülü olan bir tarihöncesi gök taşı krateridir.[3] Kraterin merkezi, adını aldığı Chicxulub kasabası yakınlarındadır.[4] Chicxulub gök taşının yeryüzüne çarpmasının zamanlaması, Kretase-Paleojen sınırı (K-Pg sınırı) ile tam denk geldiği için, kraterin kuş olmayan dinozorların soyunun tükenmesine neden olduğu sonucuna varılmaktadır.[5] Çapı 180 kilometreden (110 mil) fazla olan krater, Dünya üzerinde çarpma sonucu meydana geldiği doğrulanan en büyük yapılardan biridir. Kraterin oluşmasına neden olan gök taşının çapı en az 10 kilometre (6 mil) idi.
Krater, 1970'lerin sonlarında Yucatán'da petrol aramakta olan jeofizikçiler Antonio Camargo ve Glen Penfield tarafından keşfedildi. Penfield, başlangıçta bu eşsiz jeolojik özelliğin aslında bir krater olduğuna dair kanıt elde edemeyince arayışından vazgeçti. Alan Hildebrand ile temasları sayesinde, bir gök taşı krateri olduğunu gösteren örnekler almayı başardı. Kraterin çarpma kökeni hakkındaki bulgular arasında şok kuvars, yer çekimi anomalisi ve çevresindeki alandaki tektitler bulunmaktadır. Kayaçların yaşı, bu gök taşı kaynaklı yapının yaklaşık 66 milyon yıl önce Kretase Dönemi'nin sonlarında oluştuğunu göstermektedir.
Mart 2010'da, paleontoloji, jeokimya, iklim modellemesi, jeofizik ve sedimantoloji alanlarında 20 yıldır toplanan verileri kapsayan mevcut kanıtların, 33 kurumdan 41 uluslararası uzman tarafından yapılan kapsamlı analizinden sonra, "Chicxulub'a çarpan gök taşının K-Pg sınırında dinozorlar dâhil olmak üzere Dünya üzerindeki canlı türlerinin yaklaşık %70'inin kitlesel yok oluşunu tetiklediği" sonucuna varılmıştır.[6][7][8]
-
Radar topoğrafik verileri kraterin çevresinin 180 kilometre olduğunu gösteriyor. -
Çarpışmayı gösteren animasyon (University of Arizona, Space Imagery Center) -
Chicxulub'a gök taşı çarpmasını gösteren bir illüstrasyon.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "PIA03379: Shaded Relief with Height as Color, Yucatan Peninsula, Mexico". Shuttle Radar Topography Mission. NASA. 13 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2010.
- ^ Renne, P. R.; Deino, A. L.; Hilgen, F. J.; Kuiper, K. F.; Mark, D. F.; Mitchell, W. S.; Morgan, L. E.; Mundil, R.; Smit, J. (2013). "Time Scales of Critical Events Around the Cretaceous-Paleogene Boundary" (PDF). Science. 339 (6120): 684-687. Bibcode:2013Sci...339..684R. doi:10.1126/science.1230492. ISSN 0036-8075. PMID 23393261. 3 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 28 Temmuz 2017.
- ^ "Chicxulub 15 Kasım 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.". Earth Impact Database. University of New Brunswick. 30 Aralık 2008 tarihinde erişildi. (İngilizce)
- ^ Hildebrand, Alan R. (et al). (September 1991). "Chicxulub Crater; a possible Cretaceous/Tertiary boundary impact crater on the Yucatan Peninsula, Mexico 8 Kasım 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.". Geology 19 (9): 867–871. (İngilizce)
- ^ Pälike, Heiko. "Impact and Extinction 17 Ekim 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.". Science 8 February 2013, Vol. 339 no. 6120 pp. 655-656. (İngilizce)
- ^ Schulte, Peter (et al). "The Chicxulub Asteroid Impact and Mass Extinction at the Cretaceous-Paleogene Boundary 13 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.". Science (AAAS) 327 (5970): 1214–1218. (İngilizce)
- ^ Rincon, Paul (4 Mart 2010). "Dinosaur extinction link to crater confirmed 31 Ekim 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.". BBC. 5 Mart 2010 tarihinde erişildi. (İngilizce)
- ^ Rincon, Paul (22 Mart 2013). "Dinosaur-killing space rock 'was a comet' 23 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.". BBC. 23 Mart 2013 tarihinde erişildi. (İngilizce)
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
- Uydu görüntüsü (Google Maps'ten)
- İşaretli Chicxulub krateri.[ölü/kırık bağlantı] Google Earth'ten açılış
- NASA JPL: "A 'Smoking Gun' for Dinosaur Extinction" 4 Mayıs 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 6 Mart 2003
- Chicxulub, Crater of Doom
