Yelizaveta Litvinova

Elizaveta Litvinova
Kendi dilinde adı	Елизавета Федоровна Ивашкина
Doğum	21 Eylül 1845(1845-09-21) Tula, Rusya
Ölüm	1919 (73-74 yaşlarında)
Milliyet	Rus
Vatandaşlık	Rus İmparatorluğu
Eğitim	ETH Zürih, Bern Üniversitesi
Mezun olduğu okul(lar)	University of Bern
Kariyeri
Dalı	Matematik, pedagoji, biyografi
Tez	Lösung einer abbildungsaufgabe (1879)
Doktora danışmanı	Ludwig Schläfli
Diğer akademik danışmanlar	Hermann Schwarz

Elizaveta Fedorovna Litvinova (1845-1919?), bir Rus matematikçi ve pedagogdu. Litvinova, matematik alanında doktora derecesi alan ikinci kadındır. Yetkin bir matematikçi olmasına rağmen Rusya'da yüksek düzeyde eğitim verme ve araştırma yapma olanağı bulamamıştır. Sofia Kovalevskaya'nın arkadaşıydı. Onun ve diğer matematikçilerin biyografisini yazdı. Ayrıca matematik eğitimi üzerine 70'in üzerinde makale yazdı.

Erken dönem yaşamı ve eğitimi

Her ne kadar her zaman Elizaveta Fedorovna Litvinova olarak bilinse de, bu onun evlendikten sonraki adıydı. Moskova'nın yaklaşık 200 km güneyinde bir şehir olan Tula, Çarlık Rusyasında varlıklı bir toprak sahibi ailenin çocuğu olarak doğduğunda kendisine Elizaveta Fedorovna Ivashkina adı verildi. Ailesi ve erken dönem yaşamı hakkında çok az şey biliyoruz, ancak babasının Fedor Alekseevich Ivashkin olduğunu ve Elizaveta'nın en az bir kız kardeşi olduğunu biliyoruz. Saint Petersburg'daki Mariinskaya Women Gymnasium'unda eğitim görme şansına sahip oldu ve on üç yaşında burada eğitimine başladı. Burada Mariinskaya Gymnasium'unun Elizaveta'ya iyi bir eğitim verdiğini öne sürerek yanlış bir izlenim bırakmamalıyız. Sadece eğitimi, kızlara yalnızca dikiş dikmeyi ve iyi giyinmeyi öğreten çoğu kadın okulundan daha iyiydi ve Mariinskaya'da, o dönemde Rusya'da erkeklere öğretilenden çok daha düşük bir seviyede olsa da, bazı yetkin öğretmenler tarafından eğitildi.

Bu dönemde St Petersburg'da yeni nihilist görüşleri benimseyen pek çok kişi vardı. Bu ilk nihilistler, temelde yıkımı savunan teröristlere dönüşen daha sonraki nihilistlerin aşırı görüşlerine sahip değillerdi. Bunun yerine sadece otoriteyi, özellikle de kilise ve devleti reddediyorlardı. Bireysel özgürlüğe, ilerlemenin bir yolu olarak eğitime (özellikle de bilim eğitimine) ve kadınlar da dahil olmak üzere herkes için eşitliğe inanıyorlardı. Kadınların eğitim alma ve kariyer yapma hakkı, hatta görevi olduğuna inanıyorlardı. Elizaveta, Mariinskaya Women Gymnasium'undaki birkaç öğretmenin bile sahip olduğu bu inançlardan etkilendi.

Bu ilk nihilistler Elizaveta'nın da katıldığı tartışma grupları oluşturdular. Radikal görüşlerinin toplumu iyileştirmenin tek yolu olduğuna inanıyorlardı ve çok geçmeden Elizaveta radikal şiirler yazmaya başladı. Elbette eğitimine devam etmek istiyordu ama bu kolay bir şey değildi. Ailesi onun daha fazla eğitim alma isteğine şiddetle karşı çıktı, Rus üniversiteleri kadınları kabul etmiyordu ve zaten Mariinskaya Kadın Spor Salonu'ndaki eğitimi, çoğu Rus kadına verilenden daha iyi olmasına rağmen, yine de üniversite eğitimine başlamak için çok düşük bir standarttaydı. Ancak kadınlar arasında, üniversitelerin yakında kadınların girmesine izin vereceğine dair güçlü bir inanç vardı, bu nedenle düzgün bir şekilde hazırlanabilmek için yeterli bilgi edinmeye çalıştılar. Kadınlar için ders vermeye hazır olan sempatik profesörler vardı ve bu dersler genellikle varlıklı destekçilerin evlerinde veriliyordu. Elizaveta bu derslere katıldı ama öğrencilerin ne kadar yetersiz hazırlandıklarını fark etti. Şöyle yazmıştı:

“	Çalışmalarımızdaki hızlı başarı bize keyif veriyordu. Ancak Gymnasium'un beşinci sınıfındaki bir öğrenci için kolay olabilecek bir problemi çözmek, gerçek bilim çalışmalarından ne kadar uzak olduğumuzu fark etmemizi sağladı.	„

Elizaveta, 1866'da St Petersburg'da, Sofia Kovalevskaya'ya öğretmenlik yapmış olan Aleksandr Nikolayevich Strannoliubskii'den (1839-1903) özel ders alıyordu. Strannoliubskii iyi bir matematikçi, mükemmel bir öğretmen ve kadınlar için yüksek eğitim destekçisiydi. Aynı yıl, eşinin Strannoliubskii ile çalışmalarına devam etmesinden mutluluk duyan Dr. Viktor Litvinov ile evlendi. Viktor Litvinov, Vladimir Kovalevsky'nin (Sofia Kovalevskaya'nın kocası) aksine, Elizaveta'nın Avrupa'ya gidip oradaki üniversitelerde eğitim almasına izin vermedi. Böylece Litvinova, Kovalevskaya'ya da özel ders vermiş olan Strannoliubskii ile çalışmaya başladı. 1867 yılında Çar Alexander II'ye St Petersburg Devlet Üniversitesi'nde kadınlar için ilk yüksek öğrenim kurslarının açılmasına izin verilmesini talep eden bir dilekçeye imza atan dört yüz kişiden biriydi. Dilekçe olumlu karşılanmadı.

Sofya Kovalevskaya 1869'da kocasıyla birlikte Heidelberg'e gitti ve üniversitede matematik derslerine katılmaya başladı. Strannoliubskii eski öğrencisiyle gurur duyuyordu ve şimdiki öğrencilerine onun başarısını anlatmaya hevesliydi. Litvinova'ya çalışmalarına yurtdışında devam etmesini tavsiye etti ve Litvinova da bunu yapmaya hevesliydi. Ancak seyahat etmek üzere pasaport alabilmesi için kocasının iznini alması gerekiyordu ve kocası izin vermeyi reddederek ona kesin bir dille St Petersburg'da eğitimine devam edebileceğini ancak hiçbir şekilde yurtdışına seyahat etmesine izin verilmeyeceğini söyledi. Litvinova Strannoliubskii ile çalışmaya devam etti ve 1870'te üniversitede okumasına izin veren bir yeterlilik belgesi aldı. Ancak kadınlar Rus üniversitelerine gidemediği ve kocası yurtdışına seyahat etmesine izin vermediği için bu belgenin hiçbir değeri yoktu.

Litvinova'nın evliliğini anlamak zor görünüyor. Sofia Kovalevskaya yalnızca yurtdışına seyahat edebilmek için evlenmiş ve bu aşamada kocasına bir “kardeş” gibi davranmıştır. Litvinova kesinlikle yurtdışına seyahat edebilmek için evlenmemiştir, ancak kocasına karşı hiçbir sevgi beslemediği, onu sadece eğitiminin önünde bir engel olarak gördüğü için neden evlendiği belirsizdir. 1872 yılında, kendi deyimiyle “kaderin kendisi” onu kurtarmaya geldi, çünkü o yıl Dr. Viktor Litvinov öldü ve seyahat etmekte özgür oldu. Tanıdığı pek çok Rus kadın yüksek öğrenim için Zürih'e gitmiş ve orada başarılı olmuşlardı, Litvinova da bu seçeneği değerlendirmeye karar verdi.

1872 yılında kocası ölür ölmez Litvinova, Zürih'e gitti ve bir politeknik enstitüsüne kaydoldu. 1873 yılında Rus Çarı, Zürih'te okuyan tüm Rus kadınlarının Rusya'ya dönmelerini ya da sonuçlarına katlanmalarını emretti. Litvinova, bu karara uymayan az sayıdaki kişiden biriydi ve eğitimine devam ederek 1876'da Zürih'te bakaloryasını ve 1878'de Bern Üniversitesi'nden doktora derecesini aldı.

Kariyeri ve sonraki yaşamı

Litvinova, Rusya'ya döndüğünde, 1873'teki geri çağırmaya karşı çıktığı için üniversite atamaları reddedildi. Bir kız lisesinde öğretmenlik yaptı ve Kovalevskaya ile Aristoteles gibi daha ünlü matematikçilerin biyografilerini yazarak yetersiz gelirini destekledi. Matematik öğretiminin felsefesi ve pratiği üzerine 70'in üzerinde makale yayınlamıştır. Rusya'nın en önde gelen pedagoglarından biri olarak saygı gördü.

Ayrıca Bulletin de l'Union universelle des Femmes için kadın örgütlerini birleşerek ulusal federasyonlar kurmaya teşvik eden makaleler yazdı. 1897'de Brüksel'de düzenlenen Uluslararası Kadınlar Kongresi'ne katılan dört Rus delegeden biriydi. Uluslararası grup beş ana temaya odaklandı: kadınların yurttaşlık hakları; ataerkilliğin doğası; kadınların ekonomik hakları; feminist hareketin durumu ve kadınlar ile kamusal hayır işleri.

Litvinova, 1897'de St Petersburg Matematik Derneği'ne, 1901'de ise St Petersburg Felsefe Derneği'ne üye oldu. 1911'de ortaokullarda geometri öğretme yöntemlerini öğrenmek üzere Fransa ve Almanya'ya gönderildi.

Litvinova, 1917'de emekli olduktan sonra kız kardeşiyle birlikte St Petersburg'un dışındaki kırsal kesimde yaşamaya başladı. 1919 yılında Rus Devrimi sırasında Rusya'da büyük bir kıtlık yaşandı ve takip eden üç yıl boyunca 5 milyona yakın insan hayatını kaybetti. Litvinova'nın bu kıtlıkta ölmüş olması gerektiğine inanılmaktadır çünkü bu olaydan sonra kendisinden hiçbir iz kalmamıştır. Ölümüne dair kesin bir tarih bulunması da mümkün değildir.

Kaynakça

• A. H. Koblitz, Sofia Vasilevna Kovalevskaia in Louise S. Grinstein (Editor), Paul J. Campbell (Editor) (1987). Women of Mathematics: A Bio-Bibliographic Sourcebook. Greenwood Press, New York. ISBN 978-0-313-24849-8. KB1 bakım: Fazladan yazı: yazar listesi (link)
• O'Connor, John J.; Robertson, Edmund F., "Yelizaveta Litvinova", MacTutor Matematik Tarihi arşivi 
• Ann Hibner Koblitz (1984), "Elizaveta Fedorovna Litvinova (1845-1919) – Russian Mathematician and Pedagogue" (PDF), AWM Newsletter (İngilizce), 14 (1), s. 13-17 }

Bu makale, Creative Commons Attribution/Share-Alike License altında lisanslanan PlanetMath'deki Elizaveta Litvinova materyalini içermektedir.

Dış bağlantılar

• "Elizaveta Litvinova", Biographies of Women Mathematicians, Agnes Scott College