William Turner (doğa bilimci)
William Turner (1509/10 - 13 Temmuz 1568) [1] İngiliz ilahiyatçı ve reformcu, doktor ve doğa tarihçisiydi . Kendisi "İngiliz botaniğinin babası" olarak nitelendirildi.[2] İtalya'da tıp okudu ve İsviçreli büyük doğa bilimci Conrad Gessner'in dostuydu. Kendisi ilk bitki bilimci ve kuş bilimcidir. Günümüzde en çok ilgi gören bu alanlara dayanmaktadır.[3] İngiltere'deki ilk " papaz-doğa bilimcilerden " biri olarak bilinmektedir.[4]
Libellus de Re herbaria'yı ilk olarak 1538'de Latince olarak yayınladı ve daha sonra bitki bilimcilerin bilgilerini paylaşmadığına inandığı için İngilizceye çevirdi. Turner'ın çalışmaları VIII. Henry ve Mary Tudor döneminde kınanmıştır.[2]
Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]
İlk yılları[değiştir | kaynağı değiştir]
Turner 1508'de ya da 1508 civarında Morpeth, Northumberland'da doğdu. Babası muhtemelen aynı adı taşıyan bir tabakçıydı . 1526-1533 yılları arasında Cambridge Üniversitesi Pembroke Hall'da eğitim gördü. 1530'da lisans, 1533'te yüksek lisans derecelerini aldı.[5] Cambridge'deki Pembroke Hall'un üyesi ve kıdemli hazinedarıydı. Cambridge'deyken, 1538'de Libellus de re herbaria da dahil olmak üzere çeşitli eserler yayınladı. Boş zamanlarının çoğunu, doğal ortamlarında aradığı ve İngiltere'de o zamana kadar bilinmeyen bir doğrulukla tanımladığı bitkileri dikkatli bir şekilde inceleyerek geçirdi.
1540 yılında, tutuklanana kadar vaaz vermek üzere seyahat etmeye başladı. Serbest bırakıldıktan sonra 1540-1542 yılları arasında İtalya'da Ferrara ve Bologna'da tıp eğitimi aldı ve bu üniversitelerden birinde doktor unvanını aldı. Jane Auder ile evlendi [6] 1542'de oğlu Peter'ı doğurdu. Ölümünden sonra Ely Piskoposu Richard Cox ile yeniden evlendi.[7]
Kariyeri[değiştir | kaynağı değiştir]
Tıp eğitimini tamamladıktan sonra Emden Kontu'nun doktoru oldu. İngiltere'ye döndüğünde Somerset Dükü'nün papazı ve doktoru oldu ve Somerset'in etkisiyle dini kısmı tercih etti. Somerset'in doktoru olma pozisyonu aynı zamanda üst sosyete arasında çalışmaya da yol açtı. 1550'de York Katedrali'nde Botevant'ın papazı ve 1551'den 1553'e kadar Wells Katedrali'nin dekanıydı ve burada bir sebze bahçesi kurdu.[8] İngiltere Kraliçesi Mary tahta çıkınca Turner bir kez daha sürgüne yollandı. 1553'ten 1558'e kadar Bayern'deki Weißenburg'da yaşadı ve doktor olarak geçimini sağladı. Bu dönemde Kalvinist oldu.
1558'de İngiltere Kraliçesi Elizabeth'in tahta geçmesinin ardından Turner İngiltere'ye geri döndü ve 1560'tan 1564'e kadar bir kez daha Wells Katedrali'nin Dekanı oldu. İngiliz kilisesini Almanya ve İsviçre'deki reform kiliseleriyle bir anlaşmaya getirme çabası, 1564'te uyumsuzluk nedeniyle görevden alınmasına sebep oldu. Turner, 7 Temmuz 1568'de Londra Şehri, Crutched Friars'taki evinde hayatını kaybetti ve St Olave Hart Caddesi'ndeki kiliseye gömüldü. Bu kilisenin güneydoğu duvarına oyulmuş bir taş Turner'ın anısınadır. Cenazesinde vaazı dönemin büyük püriten vaizlerinden Thomas Lever verdi.
Turner, kariyerinin oldukça erken dönemlerinde doğa tarihiyle ilgilenmeye başladı ve 1538 yılında Libellus de re herbaria adıyla yayınladığı İngiliz bitki ve hayvanlarının güvenilir bir listesini çıkarmaya koyuldu. 1544'te Turner Latince: Avium praecipuarum, quarum apud Plinium et Aristotelem mentio est, brevis et succincta historia'yı yayınladı. ("Aristoteles ve Pliny'nin Başlıca Kuşları..."), yalnızca Aristoteles ve Yaşlı Pliny'nin bahsettiği başlıca kuşları ve kuş adlarını tartışmakla kalmayıp aynı zamanda kendi kapsamlı ornitolojik bilgisi ile yola çıkarak kuşların doğru tanımlarını ve yaşam öykülerini de içerdi. Bu tamamen kuşlara ayrılmış ilk basılı kitap olmuştur.[9]
1545'te Turner, The Rescuynge of the Romishe Fox'u ve 1548'de The Names of Herbes'i yayınladı. 1551 yılında, botanik alanındaki ününü dayandırdığı ünlü Herbal kitabının üç bölümünden ilkini yayınladı.
A new herball, wherin are conteyned the names of herbes… (Londra: Steven Myerdman tarafından basılmıştır ve John Gybken tarafından soolde, 1551) Turner'ın çalışmasının ilk kısmıdır; ikincisi 1562'de ve üçüncüsü 1568'de Köln'den Arnold Birckman tarafından yayınlanmıştır. Bu ciltler, İngiliz bitkileri üzerine ilk açık ve sistematik araştırmayı sağladı ve hayranlık uyandıran kabartmaların(çoğunlukla Leonhart Fuchs'un 1542 De Historia Stirpium Commentarii Insignes'inden kopyalanmıştır) ve Turner'ın kendi saha araştırmalarına dayanan ayrıntılı gözlemleriyle, şifalı bitkiyi daha önceki çalışmalara göre tamamen daha iyi bir temele oturttu. Ancak Turner aynı zamanda bu bitkilerin "kullanımları ve yararları" hakkında bir açıklama da eklemiş ve önsözünde bazılarının kendisini profesyonel bir kitleye ayrılmış olması gereken şeyleri halka açıklamakla suçlayacağını kabul etmiştir. Bitkiler ilk kez İngiltere'de, insanların başlıca İngiliz bitkilerini zorlanmadan tanımlayabilecekleri yerel dilde erişilebilir oldu.
A New Book of Spiritual Physick 1555'te yayımlandı. 1562'de Turner, Bitkisel kitabının, Cambridge'e gitmesini sağlayan patronun oğlu Sir Thomas Wentworth'a ithaf edilen ikinci bölümünü yayınlamıştır. Bu kitap Kölnlü Arnold Birckman tarafından basılmış ve aynı ciltte Turner'ın hamamlar üzerine incelemesi de yer almıştır. İkinci cilt, Wells'e sadece beş mil uzaklıktaki ünlü Glastonbury dikenine yapılan en eski atıflardan birini içerir ve Turner bize "orada yaşayanların hepsinin sadık bir şekilde tuttuğu üzere, tüm hafta boyunca harikadır" der.[10] Turner's Herbal'ın üçüncü ve son bölümü, birinci ve ikinci bölümlerin gözden geçirilmiş baskılarını da içeren bir cilt halinde 1568'de yayınlandı. Bu eser Kraliçe Elizabeth'e ithaf edilmiştir. Bitkinin sadece İngiliz bitki türlerini tanımladığını ve "ne eski Yunanlılardan ne de Latinlerden bahsedilmediğini" ileri sürmüştür.[11] Yine 1568'de yayınlanan A New Boke on the Natures and Properties of all Wines arkasında farmakolojik bir amaç vardı ve aynı zamanda içerdiği Treatise of Triacle da vardı.
Turner, Kisveler tartışmasında konformist olmayan grubun bir üyesi olarak, zina yapan bir kişiye kare bir şapka giydirerek kefaret ödetmesi ve köpeğine piskoposların kafalarından bu tür şapkaları çalmayı öğretmesiyle ünlüydü. Bilimsel uğraşlarının başka, belirgin siyasi sonuçları da vardı. Örneğin Tudor tarihçisi Lacey Baldwin Smith'e göre, "William Turner, Henry VIII'in İncil'in okunmasını sosyal statüye sahip erkeklerle sınırlayan 1543 tarihli bildirisine karşı konuşmaya cesaret ettiği zaman dini hoşnutsuzluk ve sivil isyan açıkça el ele yürüyordu. 'Zenginlerin ve soyluların fakir insanlardan daha bilge olduğunu' söylemek nasıl bir dinsiz bilgelikti, diye sordu." [12]
Turner bir türün başka bir türe değişimini açıklayan Türlerin transmutasyonunu benimsedi. Bilim tarihçisi Charles E. Raven, "Kurnaz bir gözlemci ve mükemmel bir botanikçi olan Turner, transmutasyonu sıradan bir olay olarak kabul etti" diye yazmıştır.[13]
Doğa tarihi yayınları[değiştir | kaynağı değiştir]
- 1538: Latince: Libellus de re herbaria novus. Bydell, London. Index 1878; facsimiles 1877, 1966.
- 1544: Latince: Avium praecipuarum, quarum apud Plinium et Aristotelem mentio est, brevis et succincta historia. Gymnicus, Cologne. ed Cambridge 1823; ed with transl. Cambridge 1903.
- 1548: Turner, William (1548). The Names of Herbes. 1881. Londra: English dialect society.
- 1551: Turner, William (1995) [1562–8]. A New Herball Parts II and III. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-44549-8. (Part 1 Mierdman, London 1551; Parts 2 and 3 Barckman, Cologne. 1562, 1568) Parts 1-2, 1551-1562, available at BHL
Diğer eserler Raven tarafından kısaca listelenmiştir.[14]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Year of birth from DNB; day of death preferred on grounds of a message sent by the Bishop of Norwich: see Raven p122.
- ^ a b Samson, Alexander. Locus Amoenus: Gardens and Horticulture in the Renaissance, 2012 :4
- ^ Raven, Charles E. 1947. English naturalists from Neckam to Ray: a study of the making of the modern world. Cambridge. p38
- ^ Armstrong, Patrick (2000). The English Parson-naturalist: A Companionship Between Science and Religion. Gracewing. s. 43. ISBN 978-0-85244-516-7.
- ^ "Turner, William (TNR529W)". A Cambridge Alumni Database. Cambridge Üniversitesi.
- ^ "Richard Cox" 1911 Encyclopædia Britannica Vol. 7
- ^ 1911 Encyclopædia Britannica
- ^ Adler, Mark (May 2010). Mendip Times. ss. 36-37. Eksik ya da boş
|başlık=(yardım) - ^ "William Turner and the First Bird Book | BirdNote". BirdNote. 18 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2018.
- ^ Stout, Adam (2020) Glastonbury Holy Thorn: Story of a Legend Green & Pleasant Publishing, pp. 24-25 978-1-9162686-1-6
- ^ Knight, Leah. Of Books and Botany in Early Modern England. s. 40.
- ^ Smith, Henry VIII: The Mask of Royalty, Boston: Houghton Mifflin Co., 1971, p. 128.
- ^ Raven, Charles E. (2010 edition). Natural Religion and Christian Theology: Volume 1, Science and Religion: The Gifford Lectures 1951. Cambridge University Press. p. 205. 978-0-521-16639-3
- ^ Raven, Charles E. 1947. English naturalists from Neckam to Ray: a study of the making of the modern world. Cambridge. p71
Chisholm, Hugh, (Ed.) (1911). "Turner, William". Encyclopædia Britannica. 27 (11. bas.). Cambridge University Press.- Hunt, William (1899). "Turner, William (d.1568)". Lee, Sidney (Ed.). Dictionary of National Biography. 57. Londra: Smith, Elder & Co.
- Jones, W. R. D. "Turner, William (1509/1510-1568)". Oxford Ulusal Biyografi Sözlüğü (çevrimiçi bas.). Oxford University Press. doi:10.1093/ref:odnb/27874. Birleşik Krallık Halk Kütüphanesi abonelik veya üyeliği gereklidir
