Trans-Hazar Kanalı
 | Bu madde, öksüz maddedir; zira herhangi bir maddeden bu maddeye verilmiş bir bağlantı yoktur. (Nisan 2024) |
Trans-Hazar Kanalı (Rusça: Транскаспийский канал), Amu Darya Nehri'ni Aral Denizi'nden Hazar Denizi'ne yönlendirmek için önerilen bir kanal projesidir. İlk olarak Çarlık mühendisleri tarafından önerilmiş ve daha sonra Sovyet yetkilileri tarafından değerlendirilmiştir. Bu projeyle Amu Darya'yı sözde eski yatağına döneceği fikri savunulmuştur.
20. yüzyılın başlarında, Kazakistan'ı Karadeniz'e bağlayacak Kazak-Türkistan Kanalı da dahil olmak üzere birçok benzer öneri daha yapılmıştır.[1] 1920'lerin sonlarından "fantastik" hidrolik projelerle alay etmek için bir kampanya başlatıldığında projeler rafa kaldırıldı.[2] 1928'de Orta Asya'da faaliyet gösteren bir düzineden fazla hidrolik mühendisi, sulama sistemini yanlış yönetmek ve "kasıtlı olarak fantastik projeler tasarlamak" gerekçesiyle yargılanır.[3]
Teklifler[değiştir | kaynağı değiştir]
Rusya'nın Orta Asya'yı işgal etmesinin ardından, Hazar ötesi bir kanalın inşası için birçok öneri öne sürüldü. Projeyi destekleyenler oryantalist görüşlere sahipti ve projenin" [Hiven] vahasını kültürlü yaşama" döndüreceğine inanıyorlardı.[4]
Glukhovskoi'nin önerileri[değiştir | kaynağı değiştir]
İlk öneriler arasında Aleksandr Glukhovskoi'nin 1868'de sunduğu bir teklif vardı.[5] O böyle bir kanalın Volga'dan geçen gemilerin Buhara üzerinden Taşkent'e ulaşmasını sağlayacağına inanıyordu. Glukhovskoi'nin orijinal rapor ve önerilerinin çoğu, Rusya İç Savaşı ve 1924'teki sel sırasında kayboldu.[1] Haziran 1925'te Devlet Planlama Komitesi Su Dairesi projeyi değerlendirir. Dikkate alınan planlar arasında Gluvoskoi'nin 1893'te yaptığı plan da vardı.[1]
Riesenkampf'ın önerileri[değiştir | kaynağı değiştir]
Ekim Devrimi'nden sonra, Georgii Rizenkampf (Almanca: Georgi Riesenkampff), Afganistan'daki Amu Darya'nın üst kısımlarından Türkmenistan'daki Karakum Çölü'nden Hazar denizine kadar uzanan 1.600 km'lik (1.500 verst) bir kanal inşa etmeyi önerir.[6] Rizenkampf, 1921 yılında yazdığı "Trans-Kaspiiskii kanal (Problema orosheniia Zakaspiia)" (Rusça: Транс-Каспийский канал (Проблема орошения Закаспия)) adlı kitabında kanalın pamuk yetiştirmeye faydası olacağını yazmıştır. Ve kanalın, "Transkaspya'da yaşamın dayanak noktası" olacağını öngördüğünü ve bölgedeki pamuk üretimine büyük katkısı olacağını da söylemiştir.[1]
Eleştiriler[değiştir | kaynağı değiştir]
1920'lerin sonlarında Orta Asya'daki büyük su yönlendirme projeleriyle alay eden bir medya kampanyası başlatıldı. Şubat ve Mart 1928'de Orta Asya'da çalışan ve aralarında Hazar'ı aşan bir kanal projesi öneresini vermiş olan 23 hidrolik mühendisi ve su yöneticisi Taşkent'te yargılanır. O zamanlar London Times bu olaylar hakkında şöyle yazıyordu: "Yakın zamana kadar Moskova'daki yetkililer bu 'fantastik projelerle' övünüyorlardı, ama görünüşe göre, artık yerli nüfusu yatıştırmak için günah keçilerine ihtiyaçları var".[3] Tarihçi Maya K. Peterson da benzer şekilde davanın "Sovyetlerin başarısızlıklarından dikkatleri dağıtmayı ve günah keçisi bulmayı" amaçladığını belirtmiştir.[7]
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- Özel
- ^ a b c d Peterson 2019, s. 257.
- ^ Peterson 2019, s. 261.
- ^ a b "Trial of Soviet Officials: Charges of corruption in Central Asia". Times of London (44812). Riga. 8 Şubat 1928. s. 13.
- ^ Peterson 2019, s. 256-257.
- ^ Peterson 2019, s. 39.
- ^ Kadyrov 2011, s. 34-35.
- ^ Peterson 2019, s. 260.
- Genel
- Kadyrov, Abrar (2011). Дума о воде – взгляд в былое и немного о будущем (PDF) (Rusça). Tashkent: Interstate Commission for Water Coordination of Central Asia. Erişim tarihi: 4 Nisan 2024.
- Peterson, Maya K. (2019). Pipe Dreams: Water and Empire in Central Asia's Aral Sea Basin. Cambridge, United Kingdom: Cambridge University Press. ISBN 978-1-108-46854-1.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Glukhovskoi's Transcaspian Canal (1921) (in Russian)