Sadi Işılay
Sâdî Işılay (3 Şubat 1899, İstanbul - 11 Mart 1969, İstanbul), Türk keman virtüözü ve besteci.
Yaşadığı dönemin tanınmış Türk müziği ses sanatçılarına kemanıyla eşlik etti. Kemanı, Türk müziğine uygulamadaki başarısı ile tanındı.[1] Muhayyerkürdi Saz semaisi ile Segah Saz semaisi gibi 12'si saz, 28'i söz eseri olmak üzere 40 parça besteledi. Türk sinemasının geçiş çağı ile sinemacılar çağında birçok filmin fon müziğini yaptı.[2]
Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]
1899 yılında İstanbul'da doğdu. Babası, bir Rumeli göçmeni olan perukar İsmail Efendi, annesi Vasfiye Hanım'dir.[3] İsmail Efendi, Lâleli'de bir tarafı berber dükkânı, bir tarafı kahve olarak işlettiği sazlı kıraathanesinde keman çalardı.[4] Bu mekanda Şekerci Cemil Bey, Hafız İsmail, Kemani Tatyos, Ahmed Rasim, Kanuni Şemsi Bey gibi sanatçılar toplanırdı.
Sadi Işılay, küçük yaştan itibaren babasını ve diğer sanatçıları dinleyerek, kendi kendine keman çalmayı öğrendi. 8 yaşında, babasının kıraathanesindeki sazların arasına katılacak düzeye gelmişti.12 yaşında Dâ'ül Elhan'a keman öğrencisi olarak girdi. Şehzâde Mehmed Ziyâeddîn Efendi'den özel dersler aldı. Tamburi Cemil Bey'den ve Şemseddîn Ziyâ Bey'den fasıl müziği icrâsını öğrendi. 1911'de Sultan Reşat'ın Rumeli gezisine katılan saz sanatçılarının Selanik'te verdikleri konserde yer aldı. Bu başarısı İstanbul basınında yer aldı.[3] Keman dışında ud da çalan sanatçı, "Udi Sadi Bey” olarak tanındı. İlk bestelerinde bu sıfatı kullandı. Sazı ve sesi ile plaklar doldurdu.[3] Bir yandan da eğitimine devam etti, Gülşeni Maarif ve Vefa Lisesi'nde okudu.
Türk Kurtuluş Savaşı'na jandarma olarak katıldı. 1922-1926 yılları arasında İzmir'de serbest olarak çalıştı ve müzik dersleri verdi. Daha sonra İstanbul'a yerleşti. Bir dönemin ünlü kanto oyuncusu ve şarkıcısı Denizkızı Eftalya ile evlendi. 1928-1932 arasında eşi ile Paris'te yaşadı. Bu dönemde Avrupa şehirlerin dolaştı, Paris'te konserler verdi, kısa metrajlı filmler çevirdi. 1932 yılında bir mihracenin davetlisi olarak Münir Nureddin Selçuk’la Hindistan’a, Perihan Sözeri ile İran’a gitti. Irak, Suriye, Mısır ve Kıbrıs'ta konserler verdi.
Türkiye'ye döndükten sonra İstanbul Radyosu'nda sanatçı olarak, İstanbul Konservatuvarı'nın Yürütme Kurulu ve Türk Musikisi Sanat Kurulu'nda, TRT Repertuvar Kurulunda üye olarak yer aldı. Çeşitli İstanbul gazinolarında çalıştı. Bir süre İstanbul'da kendi adına bir gazino çalıştırmayı denedi.
Çok sayıda saz ve söz eseri, otuzun üzerinde film müziği besteledi. Müziklerini yaptığı başlıca filmler Hasret (1944), Köroğlu (1945), Damga (1948), Beklenen Şarkı (1953), Son Beste (1955), Vurun Kahpeye (1964) idi.
1967 yılında kısmî felç geçirdi.11 Mart 1969 günü İstanbul'da öldü. Şair Mehmet Akif Ersoy'un, Üsküdar Rufai Tekkesi’nde yapılan bir toplantıda Sadi Işılay'ın keman taksimini dinledikten sonra yazdığı şiir mezar taşına yazılmıştır.[5]
| “ | Bütün eşya hüdayı zikreden bir sırr-ı hikmettir.
Kemânın bîgüman, Allah-ü ekber’den ibarettir. Hulûsumla seni tes’id edersem çok mudur Sadi? Tecelli eyleyen kudret elinde başka hâlettir. |
” |
| — Mehmet Akif Ersoy'un S. Işılay için yazdığı mısralar | ||
Ailesi[değiştir | kaynağı değiştir]
Sadi Işılay, dört kez evlenmiş; üç çocuğu olmuştur (Rahşan Işılay, Yavuz Işılay ve Cengiz Işılay). Gazeteci, yazar Ali Sirmen'in dedesidir. Sadi Işılay'ın torunlarından Emir Işılay ise Amerika Birleşik Devletleri'nin Los Angeles kentinde yaşamakta ve yine müzisyenlik yapmaktadır.[6]
İcracılığı[değiştir | kaynağı değiştir]
Sadi Işılay, Hakkı Derman ve Nubar Tekyay ile birlikte döneminin en önemli üç kemanisinden birisi olarak nitelenmiştir.[7] Sanatçının ulaşılabilen ses kayıtları, kullanmış oldukları süsleme teknikleri, yay teknikleri, ilave notalar, tartım değişikleri, müzikal ifade unsurları dikkate alınarak notaya aktarılmış ve Haluk Bükülmez’in yazdığı Türk Müziği Keman İcracılığında Ekol Olmuş İki Usta İcracı: Haydar Tatlıyay ve Sadi Işılay (2019) adlı kitapta yer almıştır. I[8] şılay'ın icrasında en fazla çarpma süsleme tekniği ve legato yay tekniğini kullanmış olduğu tespit edilmiştir.[9]
En bilinen eserleri[değiştir | kaynağı değiştir]
- Ruhumda ölen nağmede sevda sesi var mı
- Bir kır çiçeğinden daha tazesin
- Manada güzel, ruhta güzel, tende güzelsin
- Bende hicran yarasından da derin bir yara var
- Yolları gurbete bağlayan dağlar
- Sultaniyegah sirto
- Muhayyerkürdi saz semaisi
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Gazi University; Bukulmez, Haluk (1 Mart 2017). "ANALYSIS OF SAZ SEMAI PERFORMANCE OF VIOLINIST SADI ISILAY" (PDF). Idil Journal of Art and Language. 6 (30): 529-584. doi:10.7816/idil-06-30-04. 14 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 13 Eylül 2021.
- ^ "Sadi Işılay". www.tsa.org.tr. 13 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2021.
- ^ a b c "Sadi Işılay (1899-1969)". Esendere Kültür ve Sanat Derneği. 29 Haziran 2017. 15 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2021.
- ^ "Sadi Işılay" (PDF). Türk Bestecileri Ansiklopedisi. 27 Şubat 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ HIZLAN, Doğan. "Mehmet Âkif Ersoy'un övdüğü müzisyen". Hürriyet. 26 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2021.
- ^ Isilay, Yavuz. "Sadi Isilay Sirto Modern performed by Emir Isilay - Vidéo Dailymotion". Dailymotion (Fransızca). 13 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2021.
- ^ Gürel, Murat (Kış 2016). "Nubar Tekyay'a ait Hüzzam Keman Taksiminin Analizi". Akademik Sanat; Sanat, Tasarım ve Bilim Dergisi. 26 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Türk müziği keman eğitimi alanında ufuk açıcı bir çalışma". Türk müziği keman eğitimi alanında ufuk açıcı bir çalışma. 22 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2021.
- ^ Bükülmez, Haluk (2017). "Haydar Tatlıyay ve Sadi Işılay' ın keman icralarının tahlili". tez.yok.gov.tr. Gazi Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü yüksek lisans tezi. 29 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2021.