Nasturi Ayaklanması
| Nasturi isyanı | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Türk Kurtuluş Savaşı ve Süryani bağımsızlık hareketi | |||||||
 | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
 Süryani isyancılar | |||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
|
Malik Hoşaba Malik Yonan Malik Şamisdin Malik İsmail |
 Mustafa Kemal Paşa Süleyman Sabri Paşa Osman Avni Nureddin Paşa Mürsel Paşa Ahmet Ferit Bey İhsan Nuri Paşa Cafer Tayyar Paşa | ||||||
Nasturi Ayaklanması (7 Ağustos - 26 Eylül 1924) Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde ve Hakkari'de Süryanilerin bağımsızlık için başlattığı isyan hareketi. İsyan Birleşik Krallık'ın kışkırtması ile başlamış ve Birleşik Krallık uçakları asilere yardım amacıyla Türkiye mevzilerine saldırmıştır.[2]
Nasturiler, I. Dünya Savaşı'na girildiğinde Osmanlı'ya karşı cephe almışlardı. İçlerinden büyük kısmı Rus İmparatorluğu'na sığınmış ve İran'ın Hoy, Urmiye bölgesine yerleştirilmişlerdi. Ekim Devrimi sonucu Çarlık ordusu bölgeden çekilince zaman zaman Türkiye kuvvetleriyle çarpışmışlardı.
Böylece Türkiye idaresinden çıkmaya yönelen Nasturiler, Musul Sorunu'nun İngiltere ile bir savaş olasılığını da içeren derin bir anlaşmazlığa dönüştüğü sırada İngiltere desteğini arkalarına alarak ayaklandılar. Londra Başpiskoposluğu sanını taşıyan bazı misyonerlerin bir süredir propaganda yaptığı biliniyordu.[kaynak belirtilmeli] Diyarbakır'da konumlanmış VII. kolordu komutanı Cafer Tayyar Paşa'nın (Eğilmez) tespitlerine göre Van'ın güneyinden Siirt ilinin doğusundan ve Mardin ilinin kuzeydoğusundan Irak sınırına uzanan geniş alanda yayılmış Nasturiler, İngiltere yardımıyla silahlanmışlardı. Bu süreçte devlet memurları görevlerini yapamaz olmuştu ve son olarak bölgede muvazzaf 2 jandarma yaşamını yitirmişti.
İsyanı bastırmak için bölgeye kuvvet gönderildi. Ancak İngiltere uçakları, Irak sınırının kesinleşmemesinden faydalanarak Türkiye sınırını geçti ve ordu birliklerine ateş açtı ve Türkiye hükûmetine bir nota vererek bölgedeki askerî harekâtın durdurulmasını isteyerek aksi halde Türkiye'ye karşı harekât düzenleyeceklerini bildirdiler. Bunun üzerine hükûmet 14 Ağustos'ta Cafer Tayyar Paşa'ya isyanı bastırma görevi verdi. İsyanın bastırılması için başta Simko diye tanınan Şavak Aşireti lideri İsmail Ağa ile çeşitli Kürt aşiretleriyle irtibat kuruldu.
İsyan 26 Eylül'de kesin olarak bastırıldı. Sınırı geçerek kaçmak zorunda kalan Nasturiler de Birleşik Krallık mandasındaki Irak'a sığındılar.
Dipnotlar[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b "آغا بطرس: سنحاريب القرن العشرين" (PDF). نينوس نيراري. 12 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ Baybars, Ergün (1975). İstiklal Mahkemeleri. Bilgi.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- Şerafettin Turan, Türk Devrim Tarihi, Bilgi Yayınları, Ekim 2005, 3. kitap, I. bölüm, ss. 105-106, ISBN 975-494-526-8