İçeriğe atla

Megrelce

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Megrelce
მარგალური ნინა
Telaffuzmargaluri nina
BölgeMegrelya
EtnisiteMegreller
Konuşan sayısı(500,000 atıf 1989)[1]
Dil ailesi
Yazı sistemiGürcü alfabesi
Resmî durumu
Resmî dil Gürcistan
Dil kodları
ISO 639-3xmf
Megrelcenin konuşulduğu yerler.

Megrelce (Megrelceმარგალური ნინა, romanizeMargaluri nina; AbhazcaАгыршәа, romanizeAgırşwa), Güney Kafkas dillerinden biridir. Gürcistan'ın güneybatısındaki antik Kolhis halkıyla ilişkili olduğu sanılan yaklaşık 500.000 Megrel tarafından konuşulur.

Megrelce konuşan nüfusun büyük çoğunluğu, Gürcistan’ın Samegrelo bölgesinde yaşar. Küçük bir grup da Gürcistan’ın ayrılıkçı bölgesi Abhazya’da bulunur. Abhazya’da Megrelce konuşan nüfusun çoğunluğu göç ettirilmiştir.

Megrelce, yaygın olarak Gürcü alfabesiyle yazılır; ama bu dil aslında yazılı bir dil değildir ve belli bir yazı standardı da oluşmamıştır. Megrelce konuşan nüfus ikidillidir ve asıl dilleri dışında Gürcüce konuşurlar. Gürcüce aynı zamanda Megrelce konuşan nüfusun yazı ve eğitimi dilidir.

Megrelce, Güney Kafkas dillerinden biridir. En yakın akrabası Lazcadır ve bu iki dilin yaklaşık 500 yıl önce ayrılmaya başladığı kabul edilir. Aynı dili konuşan nüfusun kuzeyinde kalanlar Megrelce ve Osmanlılar'ın fethettiği bölgede kalanlar Lazca konuşan halk olarak ikiye ayrıldılar. Bu iki dil Gürcüceye yakın olmakla birlikte Gürcüceyle ayrışmanın MÖ 1. bin yılda başladığı kabul edilir. Güney Kafkas dillerinden olan Svanca ise akrabası olan bu dillere daha az benzer ve diğer dillerden MÖ 2. bin yılda ayrıştığı sanılır.

Bazı dilbilimciler, Megrel ve Laz dillerinin tek bir Zan dilinin birer lehçesi olduğunu ileri sürer. Zan dilinin yakın çağlarda Megrel ve Laz dillerine ayrıldığını ve günümüzde Zan dillerinin ayrıca konuşulan diller olmadığına dikkat çekerler.

En eski yazılı Megrelce metinler 19. yüzyıla tarihlenir. Bu metinler daha çok etnografya içeriklidir. İlk Megrelce dilbilimsel çalışmalar da 19. yüzyılın sonlarında yapıldı. 1930-1938 arasında Kazakişi Gazeti, Komuna, Samargaloş Çai, Narazeniş Çai ve Samargaloş Tutumi gibi gazete ve dergiler yayımlandı.

Megrelce’nin başlıca lehçe ve ağızları şunlardır:

  • Zugdidi-Samurzakano veya Kuzeybatı lehçesi.
    • Cvari
  • Senaki veya Güneydoğu lehçesi.
    • Martvili-Bandza
    • Abaşa

Karşılaştırma

[değiştir | kaynağı değiştir]
Türkçe Lazca Megrelce Gürcüce
Haber Ambai[2] Ambe Ambavi
Yeni Ağani Axali Axali
İhtiyar Badi Badidi Moxutsi
Süt Mja Bja Rže
Dut Mjoli Bjoli Tuta
Erkek Kardeş Cuma Cima Žma
Pazar Mjaçxa Jaşxa Ǩvira
Tavuk Kotume Kotomi Katami
Geldik Komoptit Kumoprtit Movedit
Saymak Ǩoroʒxu Ǩoroʒxua Riʒxva
Aile Ocaği Ocaxi Ocaxi
Sekiz Ovro Ruo Rva
Megrelya Margalona Samargalo Samegrelo
Doğru Mtini Tini Sǯori
Güvercin Ťoroci Ťoronci Mťredi
Kalpsiz Ugure Ugure Ugulo
Önce Ǯoxle Ǯoxole Ǯin
  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2013. 
  2. ^ "“Ambai” mi, “Ambari” mi? 24 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.".
  • Aleksandre Tsagareli (1880), Megrelskie Etiudi, Analiz Fonetiki Megrelskogo Yazika ("Megrelian Studies — The Analysis of Phonetics of Megrelian Language"). Rusça.
  • İoseb Kipşidze (1914), Gramatika Megrelskogo (Iverskogo) Yazika ("Grammar of Megrelian (Iverian) Language"). Rusça.
  • Şalva Beridze (1920), Megruli (Iveriuli) Ena ("Megrelian (Iverian) Language"). Gürcüce.
  • Laurence Broers (2004), Containing the Nation, Building the State - Coping with Nationalism, Minorities, and Conflict in Post-Soviet Georgia.

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]