Aşıların zaman çizelgesi

Bu, profilaktik insan aşılarının geliştirilmesinin bir zaman çizelgesidir. Erken aşılar, geliştirme veya testin ilk yılına göre listelenebilir, ancak daha sonraki girişler genellikle aşının denemeleri tamamladığı ve piyasaya sürüldüğü yılı gösterir. Aşağıda listelenen hastalıklar için aşılar bulunmasına rağmen, dünya çapında sadece çiçek hastalığı ortadan kaldırılmıştır. Aşıyla önlenebilir diğer hastalıklar her yıl milyonlarca ölüme neden olmaya devam ediyor.^[1] Şu anda, çocuk felci ve kızamık, dünya çapında aktif şekilde ortadan kaldırılmaya çalışılan hastalıklardır.

18. yüzyıl[değiştir | kaynağı değiştir]

1796 - Edward Jenner çiçek hastalığı için ilk aşıyı geliştirdi ve belgelendirdi.^[2]

19. yüzyıl[değiştir | kaynağı değiştir]

1880 - Louis Pasteur^[3]^[4] tarafından kolera için ilk aşı
1885 - Louis Pasteur ve Émile Roux^[5]^[6] tarafından kuduz için ilk aşı
1890 - Emil von Behring^[7] tarafından Tetanos için ilk aşı (serum antitoksin)
1896 - Almroth Edward Wright, Richard Pfeiffer ve Wilhelm Kolle tarafından tifo ateşi için ilk aşı^[8]
1897 - Waldemar Haffkine tarafından hıyarcıklı veba için ilk aşı
1897 - Ernest Duchesne tarafından tifo ateşi için ilk antibiyotik. Bu keşfi Fleming'in penisilini keşfetmesinden 32 yıl önce yaptı, ancak araştırması fark edilmedi.

20. yüzyıl[değiştir | kaynağı değiştir]

1921 - Albert Calmette^[9]^[10] tarafından tüberküloz için ilk aşı
1923 - Gaston Ramon, Emil von Behring ve Kitasato Shibasaburō tarafından difteri için ilk aşı
1924 - George F. Dick ve Gladys Dick tarafından kızıl ateş için ilk aşı
1924 - Birinci etkin aşı için tetanos Fransız bilim adamları tarafından (tetanoz toksoid, TT) Gaston Ramon, C Zoeller ve P. Descombey
1926 - Leila Denmark tarafından boğmaca için ilk aşı
1932 - Max Theiler ve Jean Laigret tarafından sarı humma için ilk aşı
1937 - Rudolf Weigl, Ludwik Fleck ve Hans Zinsser tarafından tifüs için ilk aşı
1937 - Anatol Smorodintsev^[11] tarafından influenza için ilk aşı
1941 - Kene kaynaklı ensefalit için ilk aşı
1952 - Çocuk felci için ilk aşı (Salk aşısı)
1954 - Japon ensefaliti için ilk aşı
1954 - Şarbon için ilk aşı
1957 - Adenovirüs -4 ve 7 için ilk aşı
1962 - İlk oral çocuk felci aşısı (Sabin aşısı)
1963 - Kızamık için ilk aşı
1967 - Kabakulak için ilk aşı
1970 - Kızamıkçık için ilk aşı
1977 - Zatürree için ilk aşı (Streptococcus pneumoniae)
1978 - Menenjit için ilk aşı (Neisseria meningitidis)
1980 - Çiçek hastalığı, aşılama çabaları nedeniyle dünya çapında ortadan kaldırıldı
1981 - İlk aşı için hepatit B (ilk aşının bir neden hedef kanser)
1984 - Suçiçeği için ilk aşı
1985 - Haemophilus influenzae tip b (HiB) için ilk aşı
1989 - Q humması için ilk aşı^[12]
1991 - Hepatit A için ilk aşı^[13]
1998 - Lyme hastalığı için ilk aşı
1998 - Rotavirüs için ilk aşı^[14]

21.yüzyıl[değiştir | kaynağı değiştir]

2003 - ABD'de onaylanan ilk nazal influenza aşısı (FluMist)
2006 - İnsan papilloma virüsü için ilk aşı (rahim ağzı kanserinin bir nedeni)
2012 - Hepatit E için ilk aşı^[15]
2012 - İlk dört değerlikli (4 tür) grip aşısı
2015 - El-ayak-ağız hastalığının bir nedeni olan enterovirüs 71 için ilk aşı^[16]
2015 - Sıtma için ilk aşı^[17]
2015 - Dang humması için ilk aşı^[18]
2019 - Ebola için ilk aşı onaylandı.
2020 - Onaylanan ilk RNA aşısı olan Coronavirus hastalığı için 2019 onaylı ilk aşı (tozinameran)^[19]
2023 - ilk Chikungunya aşısı
2023 - İlk Sinsityal Virüş aşısı

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Vaccine Preventable Deaths and the Global Immunization Vision and Strategy, 2006--2015". MMWR. CDC. 9 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2006.
^ "Jenner's Breakthrough". The History of Vaccines. Philadelphia: The College of Physicians of Philadelphia. 2020. 28 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2020.
^ Pasteur (1885). "Nota sobre la profilaxis del cólera por medio de inyecciones hipodérmicas de cultivo puro del bacilo virgula". El Siglo Med (İspanyolca). 32: 480.
^ "Cholera: Ferrán's Vaccine". The History of Vaccines. Philadelphia: The College of Physicians of Philadelphia. 2020. 28 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2020.
^ Historic Dates and Events Related to Vaccines and Immunization 13 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Immunization Action Coalition, immunize.org, 30 December 2016
^ "Another Success with Rabies Vaccine". The History of Vaccines. Philadelphia: The College of Physicians of Philadelphia. 2020. 28 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2020.
^ "Antitoxin and Serum Therapy". The History of Vaccines. Philadelphia: The College of Physicians of Philadelphia. 2020. 28 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2020.
^ "Basis for Typhoid Vaccination Is Established". The History of Vaccines. Philadelphia: The College of Physicians of Philadelphia. 2020. 28 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2020.
^ L'infection bacillaire et la tuberculose chez l'homme et chez les animaux. 2 (Fransızca). Paris: Masson et Cie. 1922. 13 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2021.
^ "July 18: 90 Years of Tuberculosis Vaccination". The History of Vaccines. Philadelphia: The College of Physicians of Philadelphia. 2011. 17 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2020.
^ Plotkin, S.L. and Plotkin, S.A. "A short history of vaccination."
^ "A Guide to Q fever and Q fever vaccination" (PDF). CSL Biotherapies. 2009. 21 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
^ Nanoparticulate drug delivery perspectives on the transition from laboratory to market. 1. publ. Oxford: Woodhead Pub. 2012. s. 212. ISBN 9781908818195. 19 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2021.
^ Schwartz (2012). "The First Rotavirus Vaccine and the Politics of Acceptable Risk". The Milbank Quarterly. 90 (2): 278-310. doi:10.1111/j.1468-0009.2012.00664.x. PMC 3460207 $2. PMID 22709389.
^ Cao Y, Bing Z, Guan S, Zhang Z, Wang X (2018). "Development of new hepatitis E vaccines". Human Vaccine & Immunotherapics. 14 (9): 2254-2262. doi:10.1080/21645515.2018.1469591. PMC 6183316 $2. PMID 29708836.
^ Mao (May 2016). "EV71 vaccine, a new tool to control outbreaks of hand, foot and mouth disease (HFMD)". Expert Review of Vaccines. 15 (5): 599-606. doi:10.1586/14760584.2016.1138862. PMID 26732723.
^ Malaria vaccine approval first marred by efficacy question mark 9 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Chemistry World, Maria Burke, 29 July 2015
^ "Sanofi's Dengue Vaccine Dengvaxia Gains Brazilian Approval". Zacks Equity Research. Zacks.com. 1 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2015.
^ "COVID-19 vaccine tracker". www.raps.org. 23 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[1] "Vaccine Preventable Deaths and the Global Immunization Vision and Strategy, 2006--2015". MMWR. CDC. 9 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2006.

[HoVSmallpox-2] "Jenner's Breakthrough". The History of Vaccines. Philadelphia: The College of Physicians of Philadelphia. 2020. 28 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2020.

[Louid1880-3] Pasteur (1885). "Nota sobre la profilaxis del cólera por medio de inyecciones hipodérmicas de cultivo puro del bacilo virgula". El Siglo Med (İspanyolca). 32: 480.

[HoVCholera-4] "Cholera: Ferrán's Vaccine". The History of Vaccines. Philadelphia: The College of Physicians of Philadelphia. 2020. 28 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2020.

[5] Historic Dates and Events Related to Vaccines and Immunization 13 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Immunization Action Coalition, immunize.org, 30 December 2016

[HoVRabies-6] "Another Success with Rabies Vaccine". The History of Vaccines. Philadelphia: The College of Physicians of Philadelphia. 2020. 28 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2020.

[HoVTetanus-7] "Antitoxin and Serum Therapy". The History of Vaccines. Philadelphia: The College of Physicians of Philadelphia. 2020. 28 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2020.

[HoVTyphoid-8] "Basis for Typhoid Vaccination Is Established". The History of Vaccines. Philadelphia: The College of Physicians of Philadelphia. 2020. 28 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2020.

[Calmette1922-9] L'infection bacillaire et la tuberculose chez l'homme et chez les animaux. 2 (Fransızca). Paris: Masson et Cie. 1922. 13 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2021.

[HoVTB-10] "July 18: 90 Years of Tuberculosis Vaccination". The History of Vaccines. Philadelphia: The College of Physicians of Philadelphia. 2011. 17 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2020.

[11] Plotkin, S.L. and Plotkin, S.A. "A short history of vaccination."

[12] "A Guide to Q fever and Q fever vaccination" (PDF). CSL Biotherapies. 2009. 21 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.

[13] Nanoparticulate drug delivery perspectives on the transition from laboratory to market. 1. publ. Oxford: Woodhead Pub. 2012. s. 212. ISBN 9781908818195. 19 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2021.

[14] Schwartz (2012). "The First Rotavirus Vaccine and the Politics of Acceptable Risk". The Milbank Quarterly. 90 (2): 278-310. doi:10.1111/j.1468-0009.2012.00664.x. PMC 3460207 $2. PMID 22709389.

[15] Cao Y, Bing Z, Guan S, Zhang Z, Wang X (2018). "Development of new hepatitis E vaccines". Human Vaccine & Immunotherapics. 14 (9): 2254-2262. doi:10.1080/21645515.2018.1469591. PMC 6183316 $2. PMID 29708836.

[16] Mao (May 2016). "EV71 vaccine, a new tool to control outbreaks of hand, foot and mouth disease (HFMD)". Expert Review of Vaccines. 15 (5): 599-606. doi:10.1586/14760584.2016.1138862. PMID 26732723.

[17] Malaria vaccine approval first marred by efficacy question mark 9 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Chemistry World, Maria Burke, 29 July 2015

[18] "Sanofi's Dengue Vaccine Dengvaxia Gains Brazilian Approval". Zacks Equity Research. Zacks.com. 1 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2015.

[19] "COVID-19 vaccine tracker". www.raps.org. 23 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

g t d Tıp tarihi
Tıp ve tıbbi teknolojinin zaman çizelgesi
Temel bilimlerin tarihi	Anatomi Biyokimya Biyoloji Biyoteknoloji Kimya Embriyoloji Genetik İmmünoloji Zaman Çizelgesi Tıbbi teşhis Mikrobiyoloji Moleküler biyoloji Nörobilim Beslenme Patoloji Farmakoloji Fizyoloji Viroloji Virüsler
Tıp dallarının tarihi	Alternatif tıp Anestezi Genel Nöroaksiyel Kanser Kardiyoloji (invazif ve girişimsel) Diş tedavileri Dermatoloji Acil tıp CPR Endokrinoloji Nöroloji Psikiyatri Zaman Çizelgesi Psikiyatri kurumları Psikocerrahi Cerrahi Travma ve ortopedi
Antik toplumlarda tıp	Tarih Öncesi Babil Bizans Antik Mısır Mısır tıbbi papirüsleri Antik Yunanistan Antik İran Antik Roma Ortaçağ İslam dünyası Ortaçağ Batı Avrupa
Tıbbi yöntemlerin tarihi	Antibiyotikler Zaman Çizelgesi Kan nakli Humorizm Nörogörüntüleme Radyasyon tedavisi Trakeal entübasyon Aşılar Zaman Çizelgesi Yara bakımı
Afetler ve salgın hastalıklar	Kara Ölüm Salgınlar Sıtma Pandemiler Veba Poliomyelitis Çiçek hastalığı Frengi Tüberküloz
Kategori