Şemsi Paşa

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Şemsi Paşa (1846-1908) bir Osmanlı - Arnavut generaliydi. Alaylı ve eğitimsiz (okuma yazma bilmeyen) bir asker olan olan Şemsi Paşa, Sultan II. Abdülhamid'in güvendiği paşalardan birisiydi. Resneli Niyazi'nin dağa çıkarak başlattığı Jön Türk Devrimi'ni bastırmak için görevlendirildi. Ancak isyanı bastırmak için harekete geçtiği sırada Manastır'da İttihat ve Terakki üyesi Atıf Kamçıl tarafından suikast sonucu öldürüldü.

Biyografi[değiştir | kaynağı değiştir]

İlk yılları ve askeri kariyeri[değiştir | kaynağı değiştir]

Şemsi Paşa, kökenini baba tarafından Rojay'daki Kuči kardeşliklerine ve anne tarafından Hoti şehrine dayandırır.[1] Hayatı boyunca bir Arnavut olarak biliniyordu.[2] 1846'da Osmanlı İmparatorluğu'na bağlı Kosova Vilayeti'ndeki İpek Sancağı'na bağlı küçük bir köyde doğdu.[3] Alçakgönüllü bir kökenden gelen ve eğitim görmemiş biri olarak başladığı askerlik kariyerinde önce er olmuş, daha sonra farik rütbesine terfi etmiştir.[3][4] II. Abdülhamid'in gözde ve güvenilir bir görevlisi olan Şemsi, 1901'de Mitroviçe'de bulunan 18. Piyade Tümeni'nin komutanı olarak atandı.[3] Yedi yıl boyunca 18. Piyade Tümeni onun komutası altındaydı ve padişah, ustalık sahibi biri olarak ona güvenmeye başladı.[3] Şemsi aynı zamanda Selanik'te bulunan Osmanlı Genel Müfettişliğinin askeri elçisiydi.[5]

Jön Türk Devrimi ve ölümü[değiştir | kaynağı değiştir]

3 Temmuz 1908 tarihinde Binbaşı Ahmed Niyazi Bey, Osmanlı ordusunu terk ederek bir gerilla grubu ile birlikte dağa çıktı ve Enver Paşa gibi diğer subaylarla birlikte 1876 anayasasının yeniden kurulması için çağrıda bulunan Jön Türk Devrimi'ni başlattı.[3] O yaz boyunca Şemsi, Firzovik'te hükûmet yanlısı bir toplantıyı destekledi.[6] Niyazi, Enver ve firar eden Osmanlı askerlerinden oluşan diğer gerilla çetelerinin isyanını bastırmak için hükûmet, Aydın vilayetinden yeni yedek taburlar çağırdı ve II. Abdülhamid, Balkanlar'a vardıklarında onları Şemsi'nin komutasına verdi.[4][7][8] Saray Birinci Kahyası tarafından Prizren'deki Şemsi Bey'e telgraf çekilerek Anadolu'dan gelecek olan destek kuvvetlerini beklerken aynı anda yerel birlikler de toplaması ve isyancılara karşı hücum etmesi söylendi.[4] Yarım saat sonra Şemsi, padişahtan ikinci bir telgraf aldı.[4] II. Abdülhamid, Şemsi'ye Mitroviçe Tümeni'nden istediği kadar asker alıp toplayabildiği kadar gönüllü toplamasını ve Anadolu birliklerinin gelmesini beklemeden isyancılara karşı hareket etmesini buyurdu.[4]

Hızla harekete geçen Şemsi, Mitroviçe Tümeni'nden iki taburu Manastır'a giden bir trene bindirdi.[4] Küçük bir grup Arnavut gönüllüyü de toplamayı başardı, onlara Müslümanların Hıristiyanlar tarafından katledildiğini ve bunlarla savaşacaklarını söyledi.[4][7] Devrimden sonra İttihat ve Terakki yaverlerinden olan ve Şemsi'nin oğlu olan Müfid Şemsi, bir kitapta babasının böyle bir beyanda bulunmadığını ve onun Hıristiyanları Müslümanların yaptığı haksızlıklardan koruduğunu yazmıştır.[4][9] Şemsi, Arnavut ileri gelenlerinden telgrafla isyancılara karşı savaşmak için yardım istedi.[4]

7 Temmuz 1908'de Şemsi, küçük Arnavut gönüllü birliği ve iki ordu taburu ile birlikte trenle Manastır'a ulaştı.[3][4][7] Şemsi, Niyazi'nin gerilla grubunun yeri konusunda sağlam bir istihbarattan yoksundu ve Resne'ye gidip operasyonlarını oradan yürütmeyi planladı.[3][4] Jön Türkler (İTC), Şemsi'nin askeri güçlerini kendi birliklerinden üstün gördüler ve Arnavutlardan oluşan Osmanlı askeri güçleri ile aralarında gerçekleşecek herhangi bir çatışmanın Arnavut-İTC ilişkilerine zarar vereceğini düşündüler.[4] İTC, Şemsi'yi askeri seferine başlamadan önce öldürme kararı aldı.[4] Bir İTC devrimcisi[4][10] ve İTC Manastır şubesinin fedakar gönüllülerinden olan Mülazım Atıf Kamçıl, daha sonra Şemsi'ye suikast düzenlemeye tek başına karar verdiğini yazdı.[4] Kamçıl, İTC Manastır şubesinden silah istediğini ve şubenin rehberi Süleyman Askerî ile bu konu ile ilgili olarak görüştüğünü belirtti.[4] İTC Manastır şubesi müdürü Yarbay Sadık Bey (Șehreküștü), Şemsi'nin öldürülmesine ilişkin emri sadece kendisinin verdiğini belirtti.[4]

Şemsi, Manastır'da verdiği mola sırasında saraya telgraf çekti ve baş kahya ile mesaj alışverişinde bulunarak onlara, Arnavut liderlerini harekete geçirmeleri ve hükûmete meydan okuyan subaylara karşı savaşmaları için tavsiyelerde bulundu.[3][4] Şemsi ayrıca Arnavut ileri gelenleriyle telgraf alışverişinde bulundu.[4] Şemsi, telgrafhaneden çıkıp vagona girerken, 7 Temmuz'da Arnavut korumalarının önünde Atıf Kamçıl tarafından öldürüldü.[3][4][10] Kamçıl, olay yerinden kaçarken bacağından yaralandı ve daha sonra Teğmen Mahmut Soydun'un evine saklandı.[4][11] Şemsi'nin olay sırasında sadece ateşli silahlarını havaya ateşleyen, Kamçıl'ın peşine düşmeyen ve daha sonra olay yerinden kaçan Arnavut korumaları, İTC tarafından kendi saflarına çekilmişti.[4]

Devrim için Şemsi'nin öldürülmesi sarayın moralini bozan bir dönüm noktasıydı. İTC için ise Arnavutları kendi güçlerine karşı harekete geçirebilecek tehlikeli bir rakibin ortadan kaldırılmasıydı.[4][7] Hükûmet tarafından Şemsi'nin damadı ve Manastır jandarma komutanı Yarbay Re'fet Bey'e, kayınpederi tarafından toplanan askeri güçlerle isyancıların peşine düşme emri verildi.[4] Hükûmetin bilmediği şey ise, Re'fet Bey'in de bir İTC üyesi olduğuydu. İTC tarafından Re'fet Bey'e, Şemsi tarafından toplanan kuvvetlerin bir saldırı düzenlemeyeceği anlaşılana kadar sarayı oyalaması söylendi.[4] Şemsi'nin ölümünden sonra yerini Mareşal Osman Tatar Paşa atandı.[4][6][12] Bu olaylar sırasında Şemsi'nin bir akrabası olan İsmail Mahir Paşa da öldürüldü.[13] Balkanlar'da kötüleşen durumun ardından padişah II. Abdülhamid, 24 Temmuz 1908'de yayımladığı bir tebliğle 1876 Anayasası'nı yeniden yürürlüğe soktu.[12][14]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ "Towards the Revolution of 1908: The Assassination of Şemsi Paşa". Fatih University. 2013. s. 80. 26 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  2. ^ Gawrych 2006 "Şemsi apparently came from a mixed Albanian-Bosnian background, but he was known as an Albanian."; p. 210. "Two Albanians are worth noting in this regard. Şemsi Pasa, a Geg..."
  3. ^ a b c d e f g h i Gawrych 2006
  4. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z Hanioğlu 2001
  5. ^ Clayer 2011
  6. ^ a b Aux origines du nationalisme albanais: La naissance d'une nation majoritairement musulmane en Europe [The origins of Albanian nationalism: The birth of a predominantly Muslim nation in Europe]. Paris: Karthala. 2007. ss. 606-607. ISBN 9782845868168.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  7. ^ a b c d The Young Turk Legacy and Nation Building: From the Ottoman Empire to Atatürk's Turkey. I.B.Tauris. 2014. s. 32. ISBN 9780857718075. 26 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2022.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  8. ^ Rise of the Young Turks: Politics, the military and Ottoman collapse. IB Tauris. 2000. s. 127. ISBN 9780857716491. 26 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2022.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  9. ^ Clayer, Nathalie; Pichler, Robert, (Ed.) (2011). "The dimension of confessionalisation in the Ottoman Balkans at the time of Nationalisms". Conflicting Loyalties in the Balkans: The Great Powers, the Ottoman Empire and Nation-building. IB Tauris. s. 108. ISBN 9781848854772.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım); r eksik |soyadı1= (yardım)
  10. ^ a b The Revolution of 1908 in Turkey. Brill. 1997. s. 91. ISBN 9789004107915. 26 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2022.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  11. ^ Göçek 2014
  12. ^ a b The Crescent and the Eagle: Ottoman rule, Islam and the Albanians, 1874–1913. Londra: IB Tauris. 2006. s. 153. ISBN 9781845112875.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  13. ^ Denial of Violence: Ottoman Past, Turkish Present, and Collective Violence against the Armenians, 1789-2009. Oxford University Press. 2014. s. 192. ISBN 9780199334216. 26 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2022.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  14. ^ Preparation for a Revolution: The Young Turks, 1902-1908. Oxford University Press. 2001. s. 273. ISBN 9780199771110. 26 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2022.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Şemsi_Paşa&oldid=32309187" sayfasından alınmıştır