Oligarşi: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon]

← Önceki sürümle aradaki fark Sonraki sürümle aradaki fark →

İçerik silindi İçerik eklendi

Satır içi

Sayfanın 21.44, 31 Aralık 2023 tarihindeki hâli

Oligarşi veya takım erki,^[1] küçük ve ayrıcalıklı bir grubun iktidarda olduğu yönetim şeklidir. Oligarşinin üyesi ya da destekçisi olan kişi ya da grupları tanımlamak için oligark terimi kullanılır.

Etimoloji

Türkçeye Fransızcadan geçen kavram Yunanca "oligo-" (az, birkaç) ve "arkhein" (yönetmek) kelimelerinden oluşturulmuştur.^[2]

Yönetimdeki grup siyasi, askerî, dinî veya finansal gruplar gibi ülkenin önde gelen gruplarından birisi olabilir. Bazı siyaset bilimcileri, yönetim şekli ne olursa olsun, her devletin yönetiminde mutlaka bir oligarşi olduğunu belirtir.^{[kaynak belirtilmeli]}

Oligarşi olarak modern demokrasi

Robert Michels, herhangi bir politik sistemin sonunda oligarşiye dönüşeceğini öngörmüştür. Bunu, Oligarşinin Tunç Yasası olarak adlandırmıştır.^[3] Bu okulun düşünce sistematiğinde modern demokrasiler, oligarşi olarak kabul edilmişlerdir. Bunun sebebi olarak, siyasi rakipler arasında görülebilir ve uygulanabilir farklılıkların gerçekten küçük olması ve oligarşik elitlerin saygın siyasi makam ve mevkilere kendilerince sıkı sınırlamalar koymasını saymışlardır. Özellikle bu sınırlandırmalar, politik kariyerleri sıkı biçimde, seçilmemiş olan ekonomi ve medya patronlarının güdümüne bırakmıştır. Buradan yola çıkarak şu yaygın terim ortaya çıkmıştır: "Tek bir politik parti vardır, o da hükûmet partisidir."

Oligarşi Bulunduğuna İnanılan Ülkeler

Rusya Federasyonu

Sovyetler Biriliği'nin dağılması ve ekonominin özelleştirilmesinden sonra aralarında petrol, doğal gaz ve metal üreticilerinin de bulunduğu Rusya merkezli çok uluslu özel şirketler, analistlere göre Rus oligarkların yükselişine sebep oldu.^[4] Bu oligarklardan pek çoğu doğrudan devlet başkanı gibi yüksek rütbeli resmî makamlarla etkileşim içindedirler.

Ukrayna

Ukrayna'nın 1991'de bağımsızlığını kazanmasının ardından ortaya çıkmış, Ukrayna'nın ekonomik ve politik sahnesinde kendilerini hızla göstermeye başlamışlardır. Ukrayna'da toplamda 35 oligark grup bulunmaktadır.^[5]

23 Eylül 2021'de Ukrayna hükümeti ulusal çıkarları korumak ve oligarkların Ukrayna demokrasisi üzerindeki etkisini sınırlamayı amaçlayan 1780-IX sayılı yasayı çıkardı.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

^ "TDK Türkçe Sözlük". 29 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ "oligarchy." Online Etymology Dictionary. Erişim: 11 Ocak 2015
^ Nüvit Gerek, Siyaset Bilimi 3 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ Scheidel, Walter (2017-01-09). The Great Leveler: Violence and the History of Inequality from the Stone Age to the Twenty-First Century (İngilizce). Princeton University Press. ISBN 978-1-4008-8460-5.
^ Chernenko, Demid (2019-11-01). "Capital structure and oligarch ownership". Economic Change and Restructuring (İngilizce). 52 (4): 383–411. doi:10.1007/s10644-018-9226-9. ISSN 1574-0277.

Siyaset ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

[1] "TDK Türkçe Sözlük". 29 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[2] "oligarchy." Online Etymology Dictionary. Erişim: 11 Ocak 2015

[3] Nüvit Gerek, Siyaset Bilimi 3 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[4] Scheidel, Walter (2017-01-09). The Great Leveler: Violence and the History of Inequality from the Stone Age to the Twenty-First Century (İngilizce). Princeton University Press. ISBN 978-1-4008-8460-5.

[5] Chernenko, Demid (2019-11-01). "Capital structure and oligarch ownership". Economic Change and Restructuring (İngilizce). 52 (4): 383–411. doi:10.1007/s10644-018-9226-9. ISSN 1574-0277.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

@@ 10. satır: / 10. satır: @@
 == Oligarşi olarak modern demokrasi ==
-[[Robert Michels]], herhangi bir [[politik sistem]]in sonunda oligarşiye dönüşüceğini öngörmüştür. Bunu, ''Oligarşinin Tunç Yasası'' olarak adlandırmıştır.<ref>Nüvit Gerek, [http://books.google.com.tr/books?id=efLOdD9QA_kC&pg=PA168&dq=oligar%C5%9Finin+tun%C3%A7+kanunu&hl=tr&sa=X&ei=Y_gRT7ifMurg4QSnmI36Aw&ved=0CDAQ6AEwAA#v=onepage&q=oligar%C5%9Finin%20tun%C3%A7%20kanunu&f=false Siyaset Bilimi] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20131203000914/http://books.google.com.tr/books?id=efLOdD9QA_kC&pg=PA168&dq=oligar%C5%9Finin+tun%C3%A7+kanunu&hl=tr&sa=X&ei=Y_gRT7ifMurg4QSnmI36Aw&ved=0CDAQ6AEwAA#v=onepage&q=oligar%C5%9Finin%20tun%C3%A7%20kanunu&f=false |tarih=3 Aralık 2013 }}</ref> Bu okulun düşünce sistematiğinde modern demokrasiler, oligarşi olarak kabul edilmişlerdir. Bunun sebebi olarak, siyasi rakipler arasında görülebilir ve uygulanabilir farklılıkların gerçekten küçük olması ve oligarşik elitlerin saygın siyasi makam ve mevkilere kendilerince sıkı sınırlamalar koymasını saymışlardır. Özellikle bu sınırlandırmalar, politik kariyerleri sıkı biçimde, seçilmemiş olan [[ekonomi]] ve [[medya]] patronlarının güdümüne bırakmıştır. Buradan yola çıkarak şu yaygın terim ortaya çıkmıştır: "Tek bir [[Siyasi parti|politik parti]] vardır, o da hükûmet partisidir."
+[[Robert Michels]], herhangi bir [[politik sistem]]in sonunda oligarşiye dönüşeceğini öngörmüştür. Bunu, ''Oligarşinin Tunç Yasası'' olarak adlandırmıştır.<ref>Nüvit Gerek, [http://books.google.com.tr/books?id=efLOdD9QA_kC&pg=PA168&dq=oligar%C5%9Finin+tun%C3%A7+kanunu&hl=tr&sa=X&ei=Y_gRT7ifMurg4QSnmI36Aw&ved=0CDAQ6AEwAA#v=onepage&q=oligar%C5%9Finin%20tun%C3%A7%20kanunu&f=false Siyaset Bilimi] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20131203000914/http://books.google.com.tr/books?id=efLOdD9QA_kC&pg=PA168&dq=oligar%C5%9Finin+tun%C3%A7+kanunu&hl=tr&sa=X&ei=Y_gRT7ifMurg4QSnmI36Aw&ved=0CDAQ6AEwAA#v=onepage&q=oligar%C5%9Finin%20tun%C3%A7%20kanunu&f=false |tarih=3 Aralık 2013 }}</ref> Bu okulun düşünce sistematiğinde modern demokrasiler, oligarşi olarak kabul edilmişlerdir. Bunun sebebi olarak, siyasi rakipler arasında görülebilir ve uygulanabilir farklılıkların gerçekten küçük olması ve oligarşik elitlerin saygın siyasi makam ve mevkilere kendilerince sıkı sınırlamalar koymasını saymışlardır. Özellikle bu sınırlandırmalar, politik kariyerleri sıkı biçimde, seçilmemiş olan [[ekonomi]] ve [[medya]] patronlarının güdümüne bırakmıştır. Buradan yola çıkarak şu yaygın terim ortaya çıkmıştır: "Tek bir [[Siyasi parti|politik parti]] vardır, o da hükûmet partisidir."
 == Oligarşi Bulunduğuna İnanılan Ülkeler ==
@@ 16. satır: / 16. satır: @@
 === Rusya Federasyonu ===
 {{Ana|Rus oligarklar}}
-[[Sovyetler Birliği'nin dağılması|Sovyetler Biriliği'nin dağılması]] ve ekonominin [[Özelleştirme|özelleştirilmesinden]] sonra aralarında [[petrol]], [[Doğalgaz|doğal gaz]] ve [[metal]] üreticilerinin de bulunduğu Rusya merkezli [[Çok uluslu şirket|çok uluslu]] özel şirketler, analistlere göre [[Rus oligarklar|Rus oligarkların]] yükselişine sebep oldu.<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.com.tr/books?id=NgZpDQAAQBAJ&pg=PA51&redir_esc=y|başlık=The Great Leveler: Violence and the History of Inequality from the Stone Age to the Twenty-First Century|tarih=2017-01-09|dil=en|yayıncı=Princeton University Press|ad=Walter|soyadı=Scheidel|isbn=978-1-4008-8460-5}}</ref> Bu oligarklardan pek çoğu doğrudan devlet başkanı gibi yüksek rütbeli resmi makamlarla etkileşim içindedirler.
+[[Sovyetler Birliği'nin dağılması|Sovyetler Biriliği'nin dağılması]] ve ekonominin [[Özelleştirme|özelleştirilmesinden]] sonra aralarında [[petrol]], [[Doğalgaz|doğal gaz]] ve [[metal]] üreticilerinin de bulunduğu Rusya merkezli [[Çok uluslu şirket|çok uluslu]] özel şirketler, analistlere göre [[Rus oligarklar|Rus oligarkların]] yükselişine sebep oldu.<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.com.tr/books?id=NgZpDQAAQBAJ&pg=PA51&redir_esc=y|başlık=The Great Leveler: Violence and the History of Inequality from the Stone Age to the Twenty-First Century|tarih=2017-01-09|dil=en|yayıncı=Princeton University Press|ad=Walter|soyadı=Scheidel|isbn=978-1-4008-8460-5}}</ref> Bu oligarklardan pek çoğu doğrudan devlet başkanı gibi yüksek rütbeli resmî makamlarla etkileşim içindedirler.
+=== Ukrayna ===
+{{Ana|Ukraynalı oligarklar}}
+Ukrayna'nın 1991'de bağımsızlığını kazanmasının ardından ortaya çıkmış, Ukrayna'nın ekonomik ve politik sahnesinde kendilerini hızla göstermeye başlamışlardır. Ukrayna'da toplamda 35 oligark grup bulunmaktadır.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=https://doi.org/10.1007/s10644-018-9226-9|başlık=Capital structure and oligarch ownership|tarih=2019-11-01|sayı=4|dil=en|sayfalar=383–411|çalışma=Economic Change and Restructuring|cilt=52|ad=Demid|soyadı=Chernenko|issn=1574-0277|doi=10.1007/s10644-018-9226-9}}</ref>
+Eylül 2021'de Ukrayna hükümeti ulusal çıkarları korumak ve oligarkların Ukrayna demokrasisi üzerindeki etkisini sınırlamayı amaçlayan 1780-IX sayılı yasayı çıkardı.
 ==Ayrıca bakınız==