Yeşil çay: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
kaynak ve tıbbı etkiler kısmı eklendi |
|||
| 1. satır: | 1. satır: | ||
{{kaynaksız|tarih=aralık 2016}} |
{{kaynaksız|tarih=aralık 2016}} |
||
[[Dosya:Tea leaves steeping in a zhong čaj 05.jpg|thumb|Yeşil çay]] |
[[Dosya:Tea leaves steeping in a zhong čaj 05.jpg|thumb|Yeşil çay]] |
||
'''Yeşil çay''', ''[[Camellia sinensis]]'' yapraklarından elde edilen çay. Aynı bitkiden elde edilen [[siyah çay]] için yapraklar yavaş yavaş kurutulur, yeşil çay ise yaprakların toplanır toplanmaz kavrulup hızla kurutulması ile elde edilir. Siyah çay kurutulurken oksijenle tepkimeye girer, yeşil çayın ise tepkimeye girmesine izin verilmez. |
'''Yeşil çay''', ''[[Camellia sinensis]]'' yapraklarından elde edilen çay. Aynı bitkiden elde edilen [[siyah çay]] için yapraklar yavaş yavaş kurutulur, yeşil çay ise yaprakların toplanır toplanmaz kavrulup hızla kurutulması ile elde edilir. Siyah çay ve [[oolong]] kurutulurken oksijenle tepkimeye girer, yeşil çayın ise tepkimeye girmesine izin verilmez. |
||
== Besin değeri ve kimyasal yapısı == |
|||
Her iki çayda da [[kafein]] bulunmaktadır, ancak yeşil çaydaki kafein oranı daha düşüktür. Siyah çayın da, yeşil çayın da antioksidan özellikleri vardır, ancak daha az işlem gördüğü için yeşil çaydaki antioksidan miktarı daha fazladır. |
|||
Demlenmiş yeşil çay 99.9% sudan oluşur ve 100 mL başına 1 [[Kalori|kaloriye]] sahiptir. İçecek, yağ, karbonhidrat ve protein gibi maddeler ile vitamin ve mineralleri kayda değer oranda içermez ve [[Polifenol|polifenoller]] gibi çeşitli [[Fitokimyasal|fitokimyasallar]] ihtiva eder.<ref>[http://ndb.nal.usda.gov/ndb/foods/show/4329?fgcd=&man=&lfacet=&count=&max=&sort=&qlookup=&offset=&format=Full&new=&measureby= Link to Full USDA Nutrient Report]</ref> İçerisinde yer alan polifenoller arasında [[epigallokateşin gallat]] (EGCG), [[epikateşin gallat]], [[Epikateşin|epikateşinler]] ve [[Flavanol|flavanoller]] yer alır. Yeşil çay, siyah çay da olduğu üzere [[kafein]] ihtiva eder, ancak yeşil çaydaki kafein oranı daha düşüktür. |
|||
== |
== Tıbbi etkiler == |
||
Yeşil çayın (ve içerdiği kateşin ve flavonoid gibi moleküllerin), [[kanser]], [[obezite]], [[tansiyon]] ve [[Kardiyovasküler hastalıklar|kalp/damar hastalıkları]] gibi durumlara yönelik koruyucu etki gösterdiği ve sağlığa yararlı olduğuna yönelik pek çok iddia ortaya konmuş olmakla birlikte, insanlar üzerinde yapılmış [[Klinik araştırma|klinik araştırmalar]] maddenin sağlık üzerindeki etkileri üzerine kanıt bulmamıştır.<ref name="nccih16">{{cite web|url=https://nccih.nih.gov/health/greentea|title=Green tea|accessdate=12 August 2018|date=September 2016|publisher=National Center for Complementary and Integrative Health, US National Institutes of Health|quote=Green tea extracts haven't been shown to produce a meaningful weight loss in overweight or obese adults. They also haven't been shown to help people maintain a weight loss.}}</ref><ref name="efsa">{{cite web|url=http://www.efsa.europa.eu/en/efsajournal/pub/2055|title=Scientific Opinion on the substantiation of health claims related to Camellia sinensis (L.) Kuntze (tea), including catechins in green tea, and improvement of endothelium-dependent vasodilation (ID 1106, 1310), maintenance of normal blood pressure (ID 1310, 2657), maintenance of normal blood glucose concentrations (ID 1108), maintenance of normal blood LDL cholesterol concentrations (ID 2640), protection of the skin from UV-induced (including photo-oxidative) damage (ID 1110, 1119), protection of DNA from oxidative damage (ID 1120, 1121), protection of lipids from oxidative damage (ID 1275), contribution to normal cognitive function (ID 1117, 2812), "cardiovascular system" (ID 2814), "invigoration of the body" (ID 1274, 3280), decreasing potentially pathogenic gastro-intestinal microorganisms (ID 1118), "immune health" (ID 1273) and "mouth" (ID 2813) pursuant to Article 13(1) of Regulation (EC) No 1924/2006|accessdate=9 November 2014|date=8 April 2011|publisher=European Food Safety Authority}}</ref><ref name="Filippini2020">{{cite journal|title=Green tea (Camellia sinensis) for the prevention of cancer.|date=March 2020|page=CD005004|journal=Cochrane Database of Systematic Reviews|volume=3|last1=Filippini|last7=Vinceti|pmid=32118296|doi=10.1002/14651858.CD005004.pub3|first7=M|first6=M|first1=T|last6=Horneber|first5=SJ|last5=Fairweather-Tait|first4=AA|last4=Izzo|first3=F|last3=Borrelli|first2=M|last2=Malavolti|pmc=7059963}}</ref> Yeşil çay özütlerinin tüketimi ise [[hepatotoksisite]] ve [[karaciğer yetmezliği]] ile ilişkilendirilmiştir.<ref>{{cite journal|title=Safety of green tea extracts: a systematic review by the US Pharmacopeia|date=2008|display-authors=etal|issue=6|pages=469–484|journal=Drug Saf|volume=31|vauthors=Sarma DN, Barrett ML, Chavez ML|doi=10.2165/00002018-200831060-00003|pmid=18484782}}</ref> |
|||
* Japon Yeşil Çayları |
|||
** Gyokuro |
|||
** Matcha: bebek pudrası gibi toz halindedir, Japon seremonilerinin vazgeçilmez çayıdır. |
|||
** Sencha |
|||
** Kamairicha: Sencha çayından farkı üretim aşamasında yapraklar sıcak su buharı ile değil fırında şok soldurmaya tabi tutulmuş olmalarıdır. |
|||
** Bancha: kaba çay, düşük kaliteli çaylardan yapılıp, niteliksiz olmasına karşın günlük kullanımda özellikle kırsal ve dağsal bölgelerde yaygın olarak içilmektedir. Halk tarafından evde basit düzeneklerle el yapımı olarak da üretilmektedir. Dünya yeşil çay üretiminde pek bilinmemektedir. |
|||
* Çin yeşil çayları: |
|||
** Gunpowder (GP) |
|||
** Imperial, Young Hyson (YH) |
|||
** Hyson |
|||
** Twankay |
|||
** Hyson Skin |
|||
** Chunmee (CH) |
|||
** Sowmee (SW) |
|||
== Üretim ve pazar == |
|||
Çay tarımı ve üretimi; büyük oranda ekvatoral ve ekvatora yakın bölgelerde yapılmaktadır. Bu bölgelerdeki çay ürününde bakteriyel ve mantarı hastalıklar ile bitki hastalığına sebebiyet veren 160'a yakın böcek çeşidi bulunmaktadır. Bu hastalık ve böceklerle kimyasal zirai mücadele yapılmaktadır. Mücadele sonucunda bir miktar ilaç kalıntısı çay yaprağı üzerinde kalmaktadır. Bu durum; siyah ve yeşil çayda insan sağlığına zararlı 70 çeşit [[pestisid]] kalıntısını da beraberinde getirmektedir. Ekolojik şartlar nedeniyle, Türk çaylarının tarımında kimyasal zirai mücadele ilacı kullanılmadığından Türkiye'de üretilen siyah ve yeşil çaylarda pestisid kalıntısı bulunmamaktadır. Türk çaylarında pestisid kalıntısı bulunmaması, ülkemizi sağlıklı bir yeşil çay üretimi için ideal ülke durumuna getirmektedir. |
|||
2013 yılında küresel yeşil çay üretimi 1.7 milyon ton olmuş, 2023 yılında bu sayının iki katına çıkmacağı tahmin edilmiştir.<ref name="Kaison">{{cite web|url=http://www.fao.org/3/a-i4480e.pdf|title=World tea production and trade: Current and future development|accessdate=15 November 2017|date=2015|location=Rome, Italy|publisher=FAO Intergovernmental Group on Tea, Food and Agriculture Organization, United Nations|author1=Kaison, Chang}}</ref> 2015'de Çin dünyadaki yeşil çay pazarının %80'ine sahip olmuş, aynı zamanda 325.000 ton yeşil çay ihraç etmiştir. [[Amerika Birleşik Devletleri]] Çin'den ihraç edilen yeşil çayın en büyük ihracatçısı konumundadır ve [[Birleşik Krallık]] tarafından takip edilmektedir.<ref name="yue">{{cite news|url=https://www.telegraph.co.uk/news/world/china-watch/business/chinese-tea-export-market/|title=Why tea is Chinese to a tee|accessdate=15 November 2017|date=31 May 2016|publisher=World News, The Telegraph|author1=Mingjie W|author2=Yue T}}</ref> |
|||
== Çeşitleri == |
|||
Ülke ve işlenme stillerine göre pek çok farklı yeşil çay çeşidi gelişmiştir. |
|||
=== Japonya === |
|||
[[Japonya|Japon]] yeşil çayları arasında, ''[[Gyokuro]]'', ''[[Matcha]]'', ''[[Sencha]]'', ''[[Kamairicha]]'' ve ''[[Bancha]]'' gösterilebilir. ''Matcha'', pudra gibi toz halinde bulunan ve Japon seremonilerinde kullanılan bir çay türüdür. ''Kamairicha'' ve ''Sencha'' benzerdir, ancak üretim aşamasında yapraklar ''Sencha'' çayında sıcak su buharı ile, ''Kamairicha''<nowiki/>'da ise fırında şok soldurmaya tabi tutulur. ''Bancha'', düşük kaliteli çaylardan yapılıp, niteliksiz olmasına karşın günlük kullanımda özellikle kırsal ve dağsal bölgelerde yaygın olarak içilen bir kaba çay türüdür. Halk tarafından evde basit düzeneklerle el yapımı olarak da üretilmektedir. Bu çeşit dünya yeşil çay üretiminde pek bilinmemektedir.{{Kaynak belirt}} |
|||
=== Diğer === |
|||
[[Çin]] yeşil çayları arasında Gunpowder (GP), Imperial, Young Hyson (YH), Hyson, Twankay, Hyson Skin, Chunmee (CH) ve Sowmee (SW) yer alır. [[Kore]]'de de ''[[Ujeon]]'', ''[[Sejak]]'' ve ''Ipcha'' gibi farklı çeşitler vardır.{{Kaynak belirt}} |
|||
<br /> |
|||
{{Çaylar}} |
{{Çaylar}} |
||
Sayfanın 14.47, 26 Haziran 2020 tarihindeki hâli
 | Bu madde hiçbir kaynak içermemektedir. (Aralık 2016) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
Yeşil çay, Camellia sinensis yapraklarından elde edilen çay. Aynı bitkiden elde edilen siyah çay için yapraklar yavaş yavaş kurutulur, yeşil çay ise yaprakların toplanır toplanmaz kavrulup hızla kurutulması ile elde edilir. Siyah çay ve oolong kurutulurken oksijenle tepkimeye girer, yeşil çayın ise tepkimeye girmesine izin verilmez.
Besin değeri ve kimyasal yapısı
Demlenmiş yeşil çay 99.9% sudan oluşur ve 100 mL başına 1 kaloriye sahiptir. İçecek, yağ, karbonhidrat ve protein gibi maddeler ile vitamin ve mineralleri kayda değer oranda içermez ve polifenoller gibi çeşitli fitokimyasallar ihtiva eder.[1] İçerisinde yer alan polifenoller arasında epigallokateşin gallat (EGCG), epikateşin gallat, epikateşinler ve flavanoller yer alır. Yeşil çay, siyah çay da olduğu üzere kafein ihtiva eder, ancak yeşil çaydaki kafein oranı daha düşüktür.
Tıbbi etkiler
Yeşil çayın (ve içerdiği kateşin ve flavonoid gibi moleküllerin), kanser, obezite, tansiyon ve kalp/damar hastalıkları gibi durumlara yönelik koruyucu etki gösterdiği ve sağlığa yararlı olduğuna yönelik pek çok iddia ortaya konmuş olmakla birlikte, insanlar üzerinde yapılmış klinik araştırmalar maddenin sağlık üzerindeki etkileri üzerine kanıt bulmamıştır.[2][3][4] Yeşil çay özütlerinin tüketimi ise hepatotoksisite ve karaciğer yetmezliği ile ilişkilendirilmiştir.[5]
Üretim ve pazar
2013 yılında küresel yeşil çay üretimi 1.7 milyon ton olmuş, 2023 yılında bu sayının iki katına çıkmacağı tahmin edilmiştir.[6] 2015'de Çin dünyadaki yeşil çay pazarının %80'ine sahip olmuş, aynı zamanda 325.000 ton yeşil çay ihraç etmiştir. Amerika Birleşik Devletleri Çin'den ihraç edilen yeşil çayın en büyük ihracatçısı konumundadır ve Birleşik Krallık tarafından takip edilmektedir.[7]
Çeşitleri
Ülke ve işlenme stillerine göre pek çok farklı yeşil çay çeşidi gelişmiştir.
Japonya
Japon yeşil çayları arasında, Gyokuro, Matcha, Sencha, Kamairicha ve Bancha gösterilebilir. Matcha, pudra gibi toz halinde bulunan ve Japon seremonilerinde kullanılan bir çay türüdür. Kamairicha ve Sencha benzerdir, ancak üretim aşamasında yapraklar Sencha çayında sıcak su buharı ile, Kamairicha'da ise fırında şok soldurmaya tabi tutulur. Bancha, düşük kaliteli çaylardan yapılıp, niteliksiz olmasına karşın günlük kullanımda özellikle kırsal ve dağsal bölgelerde yaygın olarak içilen bir kaba çay türüdür. Halk tarafından evde basit düzeneklerle el yapımı olarak da üretilmektedir. Bu çeşit dünya yeşil çay üretiminde pek bilinmemektedir.[kaynak belirtilmeli]
Diğer
Çin yeşil çayları arasında Gunpowder (GP), Imperial, Young Hyson (YH), Hyson, Twankay, Hyson Skin, Chunmee (CH) ve Sowmee (SW) yer alır. Kore'de de Ujeon, Sejak ve Ipcha gibi farklı çeşitler vardır.[kaynak belirtilmeli]
- ^ Link to Full USDA Nutrient Report
- ^ "Green tea". National Center for Complementary and Integrative Health, US National Institutes of Health. September 2016. Erişim tarihi: 12 August 2018.
Green tea extracts haven't been shown to produce a meaningful weight loss in overweight or obese adults. They also haven't been shown to help people maintain a weight loss.
- ^ "Scientific Opinion on the substantiation of health claims related to Camellia sinensis (L.) Kuntze (tea), including catechins in green tea, and improvement of endothelium-dependent vasodilation (ID 1106, 1310), maintenance of normal blood pressure (ID 1310, 2657), maintenance of normal blood glucose concentrations (ID 1108), maintenance of normal blood LDL cholesterol concentrations (ID 2640), protection of the skin from UV-induced (including photo-oxidative) damage (ID 1110, 1119), protection of DNA from oxidative damage (ID 1120, 1121), protection of lipids from oxidative damage (ID 1275), contribution to normal cognitive function (ID 1117, 2812), "cardiovascular system" (ID 2814), "invigoration of the body" (ID 1274, 3280), decreasing potentially pathogenic gastro-intestinal microorganisms (ID 1118), "immune health" (ID 1273) and "mouth" (ID 2813) pursuant to Article 13(1) of Regulation (EC) No 1924/2006". European Food Safety Authority. 8 April 2011. Erişim tarihi: 9 November 2014.
- ^ Filippini, T; Malavolti, M; Borrelli, F; Izzo, AA; Fairweather-Tait, SJ; Horneber, M; Vinceti, M (March 2020). "Green tea (Camellia sinensis) for the prevention of cancer". Cochrane Database of Systematic Reviews. 3: CD005004. doi:10.1002/14651858.CD005004.pub3. PMC 7059963 $2. PMID 32118296.
- ^ Sarma DN, Barrett ML, Chavez ML, ve diğerleri. (2008). "Safety of green tea extracts: a systematic review by the US Pharmacopeia". Drug Saf. 31 (6): 469–484. doi:10.2165/00002018-200831060-00003. PMID 18484782.
- ^ Kaison, Chang (2015). "World tea production and trade: Current and future development" (PDF). Rome, Italy: FAO Intergovernmental Group on Tea, Food and Agriculture Organization, United Nations. Erişim tarihi: 15 November 2017.
- ^ Mingjie W; Yue T (31 May 2016). "Why tea is Chinese to a tee". World News, The Telegraph. Erişim tarihi: 15 November 2017.