İçeriğe atla

Safra kesesi: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
düzeltme AWB ile
Gogolplex (mesaj | katkılar)
Devriyeler
7.783 değişiklik
"Gallbladder" sayfasının çevrilmesiyle oluşturuldu.
Etiketler: İçerik Çevirmeni [Çevirmeni 2]
1. satır: 1. satır:
'''Safra kesesi''', [[Omurgalılar|omurgalı]] canlılarda [[Safra|safranın]] [[İnce bağırsak|ince bağırsağa]] salınmadan önce depolandığı ve konsantre edildiği küçük ve içi boş bir [[Organ|organdır]]. İnsanlarda armut şeklindeki safra kesesi [[Karaciğer|karaciğerin]] altında bulunur, ancak safra kesesinin yapısı ve konumu hayvan türleri arasında önemli ölçüde farklılık gösterebilir. Safra kesesi karaciğer tarafından üretilen safrayı [[ortak hepatik kanal]] yoluyla alır ve depolar, safranın [[Yağ (beslenme)|yağların]] sindirilmesine yardımcı olması için [[Oniki parmak bağırsağı|oniki parmak bağırsağına]] salınması ise koledok olarak da adlandırılan [[ana safra kanalı]] yoluyla gerçekleştirilir.
[[Dosya:Digestive system showing bile duct.png|thumb|[[Sindirim sistemi]] ve '''safra kesesi''' (gallbladder)]]


Safra [[Safra taşı|kesesi]], genellikle [[Hemoglobin|hemoglobinin]] parçalanmasının bir ürünü olan [[kolesterol]] veya [[bilirübin]] gibi çözülemeyen maddelerden oluşan [[Safra taşı|safra taşları]] tarafından etkilenebilir. Bu taşlar, özellikle karnın sağ üst köşesinde önemli ağrılara neden olabilir ve sıklıkla [[kolesistektomi]] adı verilen, safra kesesinin vücuttan çıkartılması yoluyla tedavi edilirler. [[ Kolesistit |Kolesistit]] de denilen safra kesesi iltihabı; safra taşları, enfeksiyon ve otoimmün hastalıklarının da dahil olduğu pek çok durum sonucunda oluşabilir.
'''Safra kesesi''', [[karaciğer]]den salgılanan safranın toplandığı, karaciğerin alt kısmında bulunan torba şeklinde bir organdır. Kesenin görevi, safrayı depolayıp, yoğunlaştırmak ve gerekli aralıklarla [[oniki parmak bağırsağı]]na [[safra]] salgılamaktır.


== Yapı ==
'''Safra kesesi iltihabı''', safra kesesi taşlarının neden olduğu bir çeşit iltihaplanmadır. Tıp dilinde kolesistit denir. İki çeşidi vardır. Kronik (müzmin) safra kesesi iltihabında safra kesesi büzülür, gereği gibi çalışamaz hale gelir. Ayrıca sürekli safra salgısı kese hacminin artmasına neden olur. Hastanın karnında, özellikle yemeklerden sonra gaz ve gerginlik vardır. Ayrıca; sağ taraftan başlayıp, kaburgaların altına kadar yayılan geçici bir ağrı ve sarılık nöbetleri de görülür. [[Tıp]] dilinde kronik kolestit denir. Bu hastalık genellikle 40 yaşını geçmiş şişman kadınlarda görülür. Akut safra kesesi iltihabı özellikle safra yollarına yerleşmiş taşın neden olduğu bir hastalıktır. Tıp dilinde akut kolestit denir. Hastada karnın sağ üst kısmına gelen ani, şiddetli ve çabuk gelişen, sırta, hatta sağ omuzun ucuna kadar yayılan ağrı vardır. Ateş artar, kusma ve bulantı görülür. Her iki çeşit safra kesesi iltihabında da; vakit kaybetmeden doktora başvurmak gerekir. Ameliyat gerekebilir.
Safra kesesi, [[Karaciğer|karaciğerin]] sağ lobunun altında sığ bir depresyonda yer alan, yaşayan kişilerde gri-mavi renkli içi boş bir [[Organ|organdır]].{{sfn|Gray's Anatomy|2008|p=1187-81}} Yetişkinlerde safra kesesinin uzunluğu yaklaşık 7 ila 10 santimetre, çapı ise kese tamamen dolduğunda 4 santimetredir.<ref name="meilstrup2">{{cite book|author=Jon W. Meilstrup|title=Imaging Atlas of the Normal Gallbladder and Its Variants|publisher=CRC Press|location=Boca Raton|year=1994|page=4|isbn=978-0-8493-4788-7|oclc=|doi=|accessdate=}}</ref> Safra kesesi yaklaşık 50 mililitre kapasiteye sahiptir.{{sfn|Gray's Anatomy|2008|p=1187-81}}


Armut şeklindeki safra kesesinin uç kısmı [[ Sistik kanal |sistik kanala]] açılır.<ref name="Nagral20052">{{cite journal|last1=Nagral|first1=Sanjay|title=Anatomy relevant to cholecystectomy|journal=Journal of Minimal Access Surgery|date=2005|volume=1|issue=2|pages=53–8|doi=10.4103/0972-9941.16527|pmid=21206646|pmc=3004105}}</ref> Safra kesesi; ''fundus'', ''gövde'' ve ''boyun'' olacak şekilde üç bölüme ayrılmıştır. ''Fundus'' yuvarlak yapıda olup kesenin tabanını oluşturur ve [[Karın duvarı|karın duvarına]] bakan bir açıya sahiptir. Bazen ''korpus'' olarak da adlandırılan ''gövde'' kısmı alt karaciğerin yüzeyinde bir depresyonda bulunur. ''Boyun'' kısmı [[Safra ağacı|safra ağacının]] bir parçası olan [[Sistik kanal|sistik kanala]] incelerek devam eder.{{sfn|Gray's Anatomy|2008|p=1187-81}} Safra kesesinin fundus ve gövde kısımları, IVb ve V [[Karaciğer segmentleri|karaciğer segmentlerinin]] birleştiği yerde konumlanmış [[Safra kesesi yatağı|safra kesesi yatağında]] bulunur.<ref>Shakelford's Surgery of Alimentary Tract, ed.7. 2013</ref> Sistik kanal, [[ana safra kanalı]] ve [[ortak hepatik kanal]] ile birleşir. Safra kesesinin boyun kısmı ile sistik kanalın birleştiği yerde, “[[ Henri Albert Hartmann |Hartmann]] poşu” ismi verilen bir mukozal kat oluşturan safra kesesi duvarının bir kesesi vardır.{{sfn|Gray's Anatomy|2008|p=1187-81}} Bu yapı infindibulum adı ile de bilinir.
Yetişkin bir insan vücudu günde yaklaşık 700 ml safra üretir.


Safra kesesinin lenfatik drenajı, sistik ile ortak hepatik kanallar arasında bulunan sistik lef nodu ile gerçekleştirilir ve buradan, bu nodun aşağısında yer alan alt [[Hepatik lenf nodları|hepatik lenf nodlarına]] akış sağlanır. Tüm lenf akışları ise en sonunda [[Çölyak lenf nodları|çölyak lenf nodlarına]] boşalır.
Safranın önemli işlevlerinden birincisi, yağları çok sayıda küçük damlacıklara ayırmaktır. İkinci işlevi, yağ sindiriminin son ürünleri ile yağda çözünen vitaminlerin (A, D, E, K Vitaminleri) emilimine yardım etmektir. Diğer bir önemli işlevi ise, kanda önemli yıkım ürünlerinin atılmasında rol almaktır. Örneğin hemoglobin parçalanma ürünü olan "bilirubin" ve karaciğer hücrelerinde sentezlenen kolesterol gibi.


=== Mikroanatomi ===
Safradan aşırı miktarda su ve tuz kaybı, safraya aşırı miktarda kolesterol salgılanması gibi anormal koşullarda, kolesterol çökebilir ve "safra taşları" oluşabilir. Safra kesesi, safra taşları veya başka nedenlerle tıkanırsa safra bağırsağa dökülmez, safra pigmenti karaciğer veya safra kesesi tarafından geri emilerek kana karışır. Böylece "sarılık" adı verilen hastalık ortaya çıkar. Deri ve göz akı sarı bir renk alır.
[[Dosya:Gallbladder_-_intermed_mag.jpg|küçükresim| Normal bir safra kesesi duvarının [[Mikrograf|mikrografı]]. [[Hematoksilen - Eozin Boyama|H&E boyaması]]. ]]
Safra kesesi duvarı birkaç katmandan oluşur. Kese duvarının en iç yüzeyi, bağırsakta yer alan emici hücrelere çok benzer şekilde, [[Mikrovillus|mikroviliye]] sahip tek bir [[Epitel|kolumnar hücre]] tabakası ile kaplanmıştır.{{sfn|Gray's Anatomy|2008|p=1187-81}} Epitelin altında bir [[lamina propria]], [[kas tabaka]], dış perimüsküler tabaka ve [[seröz membran]] bulunur. Bağırsaklarda yer alan diğer yerlerden farklı olarak, safra kesesi [[Muskularis mukoza|muskularis mukozaya]] sahip değildir ve kas lifleri ayrı katmanlar halinde düzenlenmemiştir.<ref name="WHEATERS2">{{cite book|first2=Philip J.|last2=Deakin (drawings)|first=Barbara|last=Young|title=Wheater's functional histology: a text and colour atlas|year=2006|publisher=Churchill Livingstone/Elsevier|location=[Edinburgh?]|isbn=978-0-443-06850-8|edition=5th|page=298|displayauthors=1}}</ref>


Safra kesesi duvarının iç kısmı olan [[mukoza]], [[Mikrovillus|mikrovilli]] adı verilen küçük saç benzeri eklentilere sahip [[Tek katlı prizmatik epitel|tek katlı prizmatik hücrelerden]] oluşur.{{sfn|Gray's Anatomy|2008|p=1187-81}} Bu katman ise ince bir bağ doku tabakasına, [[ Lamina propria |lamina propriaya]] oturur.<ref name="WHEATERS3">{{cite book|first2=Philip J.|last2=Deakin (drawings)|first=Barbara|last=Young|title=Wheater's functional histology: a text and colour atlas|year=2006|publisher=Churchill Livingstone/Elsevier|location=[Edinburgh?]|isbn=978-0-443-06850-8|edition=5th|page=298|displayauthors=1}}</ref> Mukoza kıvrılmış olup ve ''rugae'' adı verilen ufak parçalara toplanmıştır.{{sfn|Gray's Anatomy|2008|p=1187-81}}
Safra bağırsağa gelen mide asidi sebebiyle asidik karakter kazanmış besin karışımını nötralize eder. Antiseptik özelliğiyle zararlı bakterileri öldürür.


Mukoza altında bir kas tabakası (muskülaris propria) bulunur. Bu tabaka, uzunlamasına, eğik ve enine doğrultuda yer alan ve ayrı katmanlar yerine tek bir katmanda karışık bir biçimde bulunan [[Düz kas|düz kas lifleri]] tarafından oluşturulur. Bu tabakada yer alan kas lifleri safranın keseden atılması için kasılabilir.<ref name="WHEATERS4">{{cite book|first2=Philip J.|last2=Deakin (drawings)|first=Barbara|last=Young|title=Wheater's functional histology: a text and colour atlas|year=2006|publisher=Churchill Livingstone/Elsevier|location=[Edinburgh?]|isbn=978-0-443-06850-8|edition=5th|page=298|displayauthors=1}}</ref> Safra kesesinin ayırt edici bir özelliği, kas tabakası boyunca uzayabilen ve [[Adenomyomatozis|adenomyomatozise]] işaret eden derin mukoza cepleşmelerinin, ''Rokitansky-Aschoff sinüslerinin'' varlığıdır.<ref name="ross2">{{cite book|title=Histology: A Text and Atlas|publisher=Lippincott Williams & Wilkins|last1=Ross|first1=M.|last2=Pawlina|first2=W.|year=2011|isbn=978-0-7817-7200-6|page=646|edition=6th}}</ref> Kas tabakası bağ ve [[yağ doku]] tabakası ile çevrilidir.{{sfn|Gray's Anatomy|2008|p=1187-81}}
{{sindirim sistemi}}


Safra kesesi fundusunun dış tabakası ile karaciğerle temas etmeyen kese yüzeyleri, [[Karın zarı|karın zarına]] dokunan ve kan ile lenf damarlarını içeren kalın bir [[Seröz membran|seröz zar]] ile kaplıdır.{{sfn|Gray's Anatomy|2008|p=1187-81}}<ref name="WHEATERS5">{{cite book|first2=Philip J.|last2=Deakin (drawings)|first=Barbara|last=Young|title=Wheater's functional histology: a text and colour atlas|year=2006|publisher=Churchill Livingstone/Elsevier|location=[Edinburgh?]|isbn=978-0-443-06850-8|edition=5th|page=298|displayauthors=1}}</ref> Karaciğerle temas eden yüzeyler ise [[bağ doku]] ile kaplanmıştır.{{sfn|Gray's Anatomy|2008|p=1187-81}}
{{sindirim-taslak}}


=== Varyasyonlar ===
<!--[[Categorie:Orgaan]]-->
Safra kesesi, boyut, şekil ve konum bakımından insanlar arasında değişkenlik gösterir.{{sfn|Gray's Anatomy|2008|p=1187-81}} Nadiren iki, hatta üç safra kesesi, ortak veya ayrı sistik kanallara sahip olacak şekilde aynı anda tek bir kişide bulunabilir. Buna ek olarak, safra kesesinin kişide hiç oluşmadığı durumlarda vardır. Bir [[Septum|septumla]] ayrılmış iki loblu safra kesesi de mevcut olabilir. Bu farklılıkların safra kesesinin foksiyonunu etkilemesi muhtemel değildir ve genellikle asemptomatiktir.<ref>{{cite journal|last=Leeuw|first=Th.G.|author2=Verbeek, P.C.M.|author3=Rauws, E.A.J.|author4=Gouma, D.J.|title=A double or bilobar gallbladder as a cause of severe complications after (laparoscopic) cholecystectomy|journal=Surgical Endoscopy|date=September 1995|volume=9|issue=9|doi=10.1007/BF00188459|pmid=7482221|pages=998–1000}}</ref>


Safra kesesinin karaciğere olan konumu da çeşitlilik gösterebilir. Karaciğerin yukarısında, içinde, sol tarafında ve arkasında bulunan safra keseleri ile karaciğerden ayrık veya sarkık safra keseleri belgelenmiştir.<ref>{{cite journal|last1=Segura-Sampedro|first1=JJ|last2=Navarro-Sánchez|first2=A|last3=Ashrafian|first3=H|last4=Martínez-Isla|first4=A|title=Laparoscopic approach to the intrahepatic gallbladder. A case report.|journal=Revista Espanola de Enfermedades Digestivas : Organo Oficial de la Sociedad Espanola de Patologia Digestiva|date=February 2015|volume=107|issue=2|pages=122–3|pmid=25659400|url=http://www.grupoaran.com/mrmUpdate/lecturaPDFfromXML.asp?IdArt=4621099&TO=RVN&Eng=1|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304040204/http://www.grupoaran.com/mrmUpdate/lecturaPDFfromXML.asp?IdArt=4621099&TO=RVN&Eng=1|archivedate=March 4, 2016|df=mdy}}</ref> Ancak bu tarzda varyasyonlar çok nadir görülmektedir ve 1886 ile 1998 yılları arasında yalnızca 110 adet karaciğerin solunda bulunan safra kesesi vakası, yani yılda bir taneden az vaka, bilimsel literatürde kaydedilmiştir.<ref>{{cite journal|last=Dhulkotia|first=A|author2=Kumar, S|author3=Kabra, V|author4=Shukla, HS|title=Aberrant gallbladder situated beneath the left lobe of liver|journal=HPB|date=March 1, 2002|volume=4|issue=1|pages=39–42|doi=10.1080/136518202753598726|pmid=18333151|pmc=2023911}}</ref><ref>{{cite journal|last=Naganuma|first=S.|last2=Ishida|first2=H.|last3=Konno|first3=K.|last4=Hamashima|first4=Y.|last5=Hoshino|first5=T.|last6=Naganuma|first6=H.|last7=Komatsuda|first7=T.|last8=Ohyama|first8=Y.|last9=Yamada|first9=N.|last10=Ishida|first10=J.|last11=Masamune|first11=O.|title=Sonographic findings of anomalous position of the gallbladder|journal=Abdominal Imaging|date=March 6, 2014|volume=23|issue=1|pages=67–72|doi=10.1007/s002619900287|pmid=9437066}}</ref>{{sfn|Gray's Anatomy|2008|p=1187-81}}

İsmini tarihi [[Frig başlığı|Frig başlığına]] benzerliğinden alan ve fundus bölgesinde genellikle zararsız bir cep olarak bulunan [[Frigya başlığı (anatomi)|Frigya başlığı]] adlı bir [[anatomik varyasyon]] da var olabilir.<ref name="pmid19508672">{{cite journal|author=Meilstrup JW|author2=Hopper KD|author3=Thieme GA|title=Imaging of gallbladder variants|journal=AJR Am J Roentgenol|volume=157|issue=6|pages=1205–8|date=December 1991|pmid=1950867|doi=10.2214/ajr.157.6.1950867|url=http://www.ajronline.org/cgi/pmidlookup?view=long&pmid=1950867}}</ref>

=== Embriyonik gelişme ===
Safra kesesi embriyonik bağırsak tüpünün [[Endoderm|endodermal]] keseleşmesi ile ortaya çıkar.<ref name="LARSEN20092">{{cite book|author=Gary C. Schoenwolf|displayauthors=etal|title=Larsen's human embryology|year=2009|publisher=Churchill Livingstone/Elsevier|location=Philadelphia|isbn=978-0-443-06811-9|pages="Development of the Gastrointestinal Tract"|edition=Thoroughly rev. and updated 4th}}</ref> Gelişimin başlarında insan embriyosunda bir [[Yolk kesesi|yolk kesesine]] dayanan üç [[germ tabakası]] vardır. [[Embriyonik gelişim|Embriyogenezin]] ikinci haftasında, embriyo büyüdükçe, bu kesenin etrafını sarmaya başlar. Etrafı sarılmış kısımlar, yetişkin sindirim kanalının temelini oluşturur. Bu [[Ön bağırsak|ön bağırsağın]] bölümleri, [[yemek borusu]], [[mide]] ve [[bağırsaklar]] gibi gastrointestinal sistemin organlarına farklılaşmaya başlar.<ref name="LARSEN20093">{{cite book|author=Gary C. Schoenwolf|displayauthors=etal|title=Larsen's human embryology|year=2009|publisher=Churchill Livingstone/Elsevier|location=Philadelphia|isbn=978-0-443-06811-9|pages="Development of the Gastrointestinal Tract"|edition=Thoroughly rev. and updated 4th}}</ref>

Embriyolojik gelişimin dördüncü haftasında, aslen embriyonun orta çizgisinde bulunan mide, vücudun sol tarafında kalacak şekilde döner. Bu rotasyon aynı zamanda midenin hemen altında bulunan gastrointestinal tüpün [[oniki parmak bağırsağı]] haline gelmeye devam eden kısmını da etkiler. Dördüncü haftanın sonunda, gelişmekte olan oniki parmak bağırsağı, sağ tarafında daha sonra [[safra ağacı]] olacak küçük bir cep olan [[Hepatik divertikül|hepatik divertikülü]] oluşturmaya başlar. Bu yapının altında, sonunda safra kesesine dönüşecek ve ''sistik divertikül'' olarak da bilinen ikinci bir keseleşme meydana gelir.<ref name="LARSEN20094">{{cite book|author=Gary C. Schoenwolf|displayauthors=etal|title=Larsen's human embryology|year=2009|publisher=Churchill Livingstone/Elsevier|location=Philadelphia|isbn=978-0-443-06811-9|pages="Development of the Gastrointestinal Tract"|edition=Thoroughly rev. and updated 4th}}</ref>

== Fonksiyon ==
Safra kesesinin asıl amacı yağların sindirimi için gerekli [[Safra|safrayı]] depolamaktır. Karaciğer tarafından üretilen safra, organda yer alan küçük kanallardan daha büyük [[Ortak hepatik kanal|hepatik kanallara]], buradan [[Sistik kanal|sistik kanala]], en sonunda ise depolandığı safra kesesine aktarılır. Herhangi bir zamanda kesenin içerisinde 30 ila 60 mililitre arasında safra bulunur.<ref name="PHYSIOLOGY20052">{{cite book|last=Hall|first=Arthur C. Guyton, John E.|title=Textbook of medical physiology|year=2005|publisher=W.B. Saunders|location=Philadelphia|isbn=978-0-7216-0240-0|pages=802–804|edition=11th}}</ref>

Yağ içeren gıdalar [[İnsan sindirim sistemi|sindirim sistemine]] girdiğinde, duodenum ile jejunumda bulunan ve [[kolesistokinin]] (CCK) [[Bez epiteli|salınımını]] gerçekleştiren [[I hücresi|I hücreleri]] uyarılır. Kolesistokinin salınımına takriben, safra kesesi ritmik olarak kasılır ve içerdiği sıvıyı [[ Ana safra kanalı |ana safra kanalına]] bırakır ve buradan safra sonunda [[Oniki parmak bağırsağı|duodenuma]] boşaltılır. Öncelikle su ve [[Safra asidi|safra tuzlarından]] oluşan safra, kısmen sindirilmiş gıdalardaki yağları [[emülsiyon]] haline getirir ve bu sayede yağ emilimine yardımcı olur. Safra aynı zamanda [[hemoglobin]] metabolizmasının bir ürünü olan [[Bilirübin|bilirübini]] vücuttan uzaklaştırma işlevini de görür.<ref name="PHYSIOLOGY20053">{{cite book|last=Hall|first=Arthur C. Guyton, John E.|title=Textbook of medical physiology|year=2005|publisher=W.B. Saunders|location=Philadelphia|isbn=978-0-7216-0240-0|pages=802–804|edition=11th}}</ref>

Karaciğer tarafından salgılanan ve safra kesesinde depolanan safra ile safra kesesi tarafından oniki parmak bağırsağına bırakılan safra aynı değildir. Safranın safra kesesisinde depolanması sırasında, su ve bazı elektrolitlerin uzaklaştırılması sonucunda safra 3 ila 10 kat arasında konsantre hale gelir.<ref>{{Cite web|url=https://www.cghjournal.org/article/S1542-3565(05)00369-1/pdf|title=Biliary Sludge Is Formed by Modification of Hepatic Bile by the Gallbladder Mucosa|last=KO|first=CYNTHIA|date=2005|website=CLINICAL GASTROENTEROLOGY AND HEPATOLOGY}}</ref> Bu yoğunlaştırma safra kesesinin epiteli boyunca sodyum ve klorür iyonlarının [[Aktif taşıma|aktif olarak taşınmasıyla]], bu işlemin ise su ve diğer elektrolitlerin yeniden emilmesine neden olan bir [[osmotik basınç]] oluşumuna neden olması ile gerçekleştirilir.<ref>{{Cite journal|last=Meyer|first=G.|last2=Guizzardi|first2=F.|last3=Rodighiero|first3=S.|last4=Manfredi|first4=R.|last5=Saino|first5=S.|last6=Sironi|first6=C.|last7=Garavaglia|first7=M. L.|last8=Bazzini|first8=C.|last9=Bottà|first9=G.|date=June 2005|title=Ion transport across the gallbladder epithelium|journal=Current Drug Targets. Immune, Endocrine and Metabolic Disorders|volume=5|issue=2|pages=143–151|issn=1568-0088|pmid=16089346|doi=10.2174/1568008054064805}}</ref><ref name="PHYSIOLOGY20054">{{cite book|last=Hall|first=Arthur C. Guyton, John E.|title=Textbook of medical physiology|year=2005|publisher=W.B. Saunders|location=Philadelphia|isbn=978-0-7216-0240-0|pages=802–804|edition=11th}}</ref>

== Tıbbi önem ==

=== Safra taşları ===
[[Dosya:Gallbladder_stones.jpg|küçükresim|277x277pik| Safra taşlarını gösteren 3 boyutlu bir görsel. ]]
[[Safra taşı|Safra taşları]], safranın genellikle [[kolesterol]] veya [[Bilirübin|bilirübine]] [[Doymuşluk|doymuş]] olması sonucunda oluşur.<ref name="MSDGallstones2">{{cite web|title=Cholelithiasis - Hepatic and Biliary Disorders - MSD Manual Professional Edition|url=http://www.msdmanuals.com/en-au/professional/hepatic-and-biliary-disorders/gallbladder-and-bile-duct-disorders/cholelithiasis|website=MSD Manual Professional Edition|accessdate=18 October 2017|language=en-AU}}</ref> Safra taşlarının çoğu semptomlara neden olmaz ve büyük bir kısmı safra kesesinde kalır veya [[safra sistemi]] boyunca sistemden dışarı atılır.<ref name="DAVIDSONS20102">{{cite book|last=Britton|first=the editors Nicki R. Colledge, Brian R. Walker, Stuart H. Ralston; illustrated by Robert|title=Davidson's principles and practice of medicine.|year=2010|publisher=Churchill Livingstone/Elsevier|location=Edinburgh|isbn=978-0-7020-3085-7|pages=977–984|edition=21st}}</ref> Ancak belirtiler ortaya çıkarsa genellikle karnın sağ üst kısmında şiddetli bir "kolik" ağrı hissedilir.<ref name="MSDGallstones3">{{cite web|title=Cholelithiasis - Hepatic and Biliary Disorders - MSD Manual Professional Edition|url=http://www.msdmanuals.com/en-au/professional/hepatic-and-biliary-disorders/gallbladder-and-bile-duct-disorders/cholelithiasis|website=MSD Manual Professional Edition|accessdate=18 October 2017|language=en-AU}}</ref> Taş safra kesesini bloke ederse [[ Kolesistit |kolesistit]] olarak bilinen iltihaplanma, [[Ana pankreas kanalı|ana pankreas kanalını]] tıkarsa [[pankreatit]], safra sistemi akışına tamamen engel olursa [[sarılık]] ortaya çıkabilir.<ref name="DAVIDSONS20103">{{cite book|last=Britton|first=the editors Nicki R. Colledge, Brian R. Walker, Stuart H. Ralston; illustrated by Robert|title=Davidson's principles and practice of medicine.|year=2010|publisher=Churchill Livingstone/Elsevier|location=Edinburgh|isbn=978-0-7020-3085-7|pages=977–984|edition=21st}}</ref> Safra taşları [[ultrason]] kullanılarak teşhis edilir.<ref name="MSDGallstones4">{{cite web|title=Cholelithiasis - Hepatic and Biliary Disorders - MSD Manual Professional Edition|url=http://www.msdmanuals.com/en-au/professional/hepatic-and-biliary-disorders/gallbladder-and-bile-duct-disorders/cholelithiasis|website=MSD Manual Professional Edition|accessdate=18 October 2017|language=en-AU}}</ref> Semptomatik bir safra taşı oluştuğunda, genellikle doğal olarak geçmesini beklemek önerilir.<ref name="DAVIDSONS20104">{{cite book|last=Britton|first=the editors Nicki R. Colledge, Brian R. Walker, Stuart H. Ralston; illustrated by Robert|title=Davidson's principles and practice of medicine.|year=2010|publisher=Churchill Livingstone/Elsevier|location=Edinburgh|isbn=978-0-7020-3085-7|pages=977–984|edition=21st}}</ref> Tekrarlayan safra taşı olasılığı göz önüne alındığında, safra kesesinin çıkarılması göz önünde bulundurulur.<ref name="DAVIDSONS20105">{{cite book|last=Britton|first=the editors Nicki R. Colledge, Brian R. Walker, Stuart H. Ralston; illustrated by Robert|title=Davidson's principles and practice of medicine.|year=2010|publisher=Churchill Livingstone/Elsevier|location=Edinburgh|isbn=978-0-7020-3085-7|pages=977–984|edition=21st}}</ref> [[Ursodeoksikolik asit]] gibi bazı ilaçlar ve taşları parçalamak için kullanılan bir prosedür olan [[litotripsi]] de ameliyatsız safra taşı tedavisinde kullanılabilir.<ref name="DAVIDSONS20106">{{cite book|last=Britton|first=the editors Nicki R. Colledge, Brian R. Walker, Stuart H. Ralston; illustrated by Robert|title=Davidson's principles and practice of medicine.|year=2010|publisher=Churchill Livingstone/Elsevier|location=Edinburgh|isbn=978-0-7020-3085-7|pages=977–984|edition=21st}}</ref>

=== İltihap ===
[[ Kolesistit |Kolesistit]] olarak da bilinen safra kesesi iltihabı, genellikle kanalın safra kesesi taşları ile tıkanması ([[Safra taşı|kolelitiazis]]) sonucunda meydana gelir. Önü tıkanmış safranın birikerek kese duvarlarına basınç uygulaması, [[fosfolipaz]] gibi iltihaplanmalara neden olan maddelerin salınımına yol açabilir. Bakteriyel enfeksiyon riski de vardır. İltihaplı bir safra kesesinin karın bölgesinin sağ üst köşesinde ağrı, ateş ve hassasiyete neden olması muhtemel olup, [[Murphy bulgusu]] da iltihaplı keselerde gözlemlenebilir. Kolesistit sıklıkla dinlenme ve antibiyotiklerle, özellikle [[sefalosporin]] ve ciddi vakalarda [[metronidazol]] ile tedavi edilir.<ref name="DAVIDSONS20107">{{cite book|last=Britton|first=the editors Nicki R. Colledge, Brian R. Walker, Stuart H. Ralston; illustrated by Robert|title=Davidson's principles and practice of medicine.|year=2010|publisher=Churchill Livingstone/Elsevier|location=Edinburgh|isbn=978-0-7020-3085-7|pages=977–984|edition=21st}}</ref>

=== Safra kesesinin çıkarılması ===
[[Kolesistektomi]], genellikle tekrarlayan safra taşları nedeniyle safra kesesinin alınmasını içeren bir [[Elektif ameliyat|elektif cerrahi]] işlemidir. Kolesistektomi [[Açık ameliyat|açık]] veya [[Laparoskopi|laparoskopik]] bir işlem olarak gerçekleştirilebilir. Ameliyatta, safra kesesinin boyun kısmından fundus kısmına kadar olan bölümleri çıkarıtılır<ref name="pmid177610852">{{cite journal|author=Neri V|author2=Ambrosi A|author3=Fersini A|author4=Tartaglia N|author5=Valentino TP|title=Antegrade dissection in laparoscopic cholecystectomy|journal=Journal of the Society of Laparoendoscopic Surgeons|volume=11|issue=2|pages=225–8|year=2007|pmid=17761085|pmc=3015719|doi=}}</ref> ve bunun sonucunda safra doğrudan karaciğerden [[Safra ağacı|safra ağacına]] akar. Hastaların yaklaşık %30'u işlem sonrasında bir dereceye kadar [[Dispepsi|hazımsızlık]] yaşayabilir, ancak ciddi komplikasyonlar daha nadir görülür.<ref name="DAVIDSONS20108">{{cite book|last=Britton|first=the editors Nicki R. Colledge, Brian R. Walker, Stuart H. Ralston; illustrated by Robert|title=Davidson's principles and practice of medicine.|year=2010|publisher=Churchill Livingstone/Elsevier|location=Edinburgh|isbn=978-0-7020-3085-7|pages=977–984|edition=21st}}</ref> Ameliyatların yaklaşık %10'u kronik bir durum olan [[Postkolesistektomi sendromu|postkolesistektomi sendromuna]] yol açar.<ref>nhs.uk, [http://www.nhs.uk/Conditions/Laparoscopiccholecystectomy/Pages/Riskspage.aspx Complications of a gallbladder removal]</ref>

=== Komplikasyonlar ===
Safra yolu yaralanması, [[Safra yolu|safra kanallarında]] meydana gelen travmatik hasardır. Durum en sık [[ kolesistektomi |kolesistektominin]], yani [[Safra kesesi|safra kesesinin]] cerrahi olarak çıkarılmasının, [[İyatrojenez|iyatrojenik]] bir komplikasyonu olarak meydana gelir, ancak diğer operasyonlardan veya [[Travma (tıp)|ciddi yaralanmalardan]] da kaynaklanabilir. Laparoskopik kolesistektomi sırasında safra yaralanması riski açık kolesistektomiden daha fazladır. Vücutta bazı komplikasyonlara yol açabilen safra yolu yaralanmaları, zamanında teşhis edilmez ve uygun şekilde yönetilmez ise ölüme neden olabilir. İdeal olarak bu yaralanmalar, [[endoskopi]], [[radyoloji]] ve cerrahide uzmanlığa sahip merkezlerde tedavi edilmelidir.<ref>{{citation|author=VK Kapoor|title=Bile duct injury repair: when? what? who?|journal=Journal of Hepato-Biliary-Pancreatic Surgery|volume=14|issue=5|pages=476–479|pmid=17909716|doi=10.1007/s00534-007-1220-y}}</ref>

Bilom, safra kaçağı sonucunda [[karın boşluğu]] içinde [[safra]] birikmesidir. Safra kesesinin çıkarılması ameliyatından ([[Kolesistektomi|laparoskopik kolesistektomi]]) sonra bu durum hastalarda %0.3 ila %2 sıklığında gözlemlenir. Bu duruma yol açabilen diğer nedenler arasında başka safra ameliyatları, [[ Karaciğer biyopsisi |karaciğer biyopsisi]], [[abdominal travma]] ve nadiren spontan perforasyon bulunur.<ref>{{citation|author=Norton J. Greenberger|display-authors=et al|chapter=Endoscopic Management of Acute Biliary & Pancreatic Conditions|title=Gastroenterology, Hepatology, and Endoscopy|series=[[Current Medical Diagnosis and Treatment]]|year=2009|pages=355–356}}</ref>

=== Kanser ===
Safra kesesi kanseri nadir görülür ve çoğunlukla ilerleyen yaşlarda ortaya çıkar. Kesede meydana gelen kanserler genellikle bir [[adenokarsinom]] olup, çoğunlukla safra kesesinin yüzeyini kaplayan bezler tarafından oluşturulur.<ref name="DAVIDSONS20109">{{cite book|last=Britton|first=the editors Nicki R. Colledge, Brian R. Walker, Stuart H. Ralston; illustrated by Robert|title=Davidson's principles and practice of medicine.|year=2010|publisher=Churchill Livingstone/Elsevier|location=Edinburgh|isbn=978-0-7020-3085-7|pages=977–984|edition=21st}}</ref> Safra taşlarının kanser oluşumuyla ilişkili olduğu düşünülmektedir ve diğer risk faktörleri arasında büyük [[Safra kesesi polipi|safra kesesi polipleri]] (>1 cm) ve yüksek oranda kireçlenmiş bir [[ Porselen safra kesesi |"porselen" safra kesesi]] yer alır.<ref name="DAVIDSONS201010">{{cite book|last=Britton|first=the editors Nicki R. Colledge, Brian R. Walker, Stuart H. Ralston; illustrated by Robert|title=Davidson's principles and practice of medicine.|year=2010|publisher=Churchill Livingstone/Elsevier|location=Edinburgh|isbn=978-0-7020-3085-7|pages=977–984|edition=21st}}</ref>

Safra kesesi kanseri safra yolu ağrılarına, cildin sararmasına ([[sarılık]]) ve kilo kaybına neden olabilir. Büyümüş bir safra kesesi karın bölgesinde hissedilebilir. Özellikle [[Gama glutamil transferaz|GGT]] ve [[Alkalen fosfataz|ALP'yi]] ölçen [[Karaciğer fonksiyon testleri|karaciğer fonksiyon testlerinde]] yükselme gözlemlenebilir. Ultrason ve BT taramaları tercih edilen [[Tıbbi görüntüleme|tıbbi görüntüleme yöntemleri]] olarak kabul edilir.<ref name="DAVIDSONS201011">{{cite book|last=Britton|first=the editors Nicki R. Colledge, Brian R. Walker, Stuart H. Ralston; illustrated by Robert|title=Davidson's principles and practice of medicine.|year=2010|publisher=Churchill Livingstone/Elsevier|location=Edinburgh|isbn=978-0-7020-3085-7|pages=977–984|edition=21st}}</ref> Safra kesesi kanseri, kesenin çıkartılmasıyla tedavi edilir, ancak 2010 itibariyle [[prognoz]] zayıftır.<ref name="DAVIDSONS201012">{{cite book|last=Britton|first=the editors Nicki R. Colledge, Brian R. Walker, Stuart H. Ralston; illustrated by Robert|title=Davidson's principles and practice of medicine.|year=2010|publisher=Churchill Livingstone/Elsevier|location=Edinburgh|isbn=978-0-7020-3085-7|pages=977–984|edition=21st}}</ref>

Safra kesesi kanseri, safra kesesinin cerrahi olarak çıkarılmasından sonra tesadüfen de keşfedilebilir ve bu şekilde gerçekleşen tespitler tüm safra kesesi kanser vakalarının %1-3'üne tekabül eder. [[Safra kesesi polipi|Safra kesesi polipleri]], safra kesesi duvarında oluşan, çoğunlukla iyi huylu büyüme veya lezyonlardır<ref>{{cite web|title=Gallbladder Polyps|url=http://www.mayoclinic.com/health/gallbladder-polyps/AN01044|website=MayoClinic|accessdate=March 19, 2015}}</ref> ve sadece boyutları 1 santimetreden büyük olduklarında kanser ile ilişkilidir.<ref name="DAVIDSONS201013">{{cite book|last=Britton|first=the editors Nicki R. Colledge, Brian R. Walker, Stuart H. Ralston; illustrated by Robert|title=Davidson's principles and practice of medicine.|year=2010|publisher=Churchill Livingstone/Elsevier|location=Edinburgh|isbn=978-0-7020-3085-7|pages=977–984|edition=21st}}</ref> Kolesterol polipleri ise, safra kesesi duvarında aşırı [[kolesterol]] nedeniyle<ref>[http://cancerweb.ncl.ac.uk/cgi-bin/omd?strawberry+gallbladder Strawberry gallbladder] – cancerweb.ncl.ac.uk.</ref> değişikliğin görüldüğü [[kolesterolozis]] ile bağlantılı olup, genellikle semptomlara neden olmaz ve sıklıkla safra kesesi ameliyatları sonucunda tesadüfen saptanır.<ref name="DAVIDSONS201014">{{cite book|last=Britton|first=the editors Nicki R. Colledge, Brian R. Walker, Stuart H. Ralston; illustrated by Robert|title=Davidson's principles and practice of medicine.|year=2010|publisher=Churchill Livingstone/Elsevier|location=Edinburgh|isbn=978-0-7020-3085-7|pages=977–984|edition=21st}}</ref>

=== Testler ===
[[Dosya:Ultrasonography_of_sludge_and_gallstones,_annotated.jpg|küçükresim| [[Safra çamuru]] ve [[Safra taşı|taşlarını]] gösteren [[ Abdominal ultrasonografi |abdominal ultrasonografi]] . ]]
Safra kesesi hastalıklarını araştırmak için kullanılan testler arasında [[Kan testi|kan tahili]] ve [[tıbbi görüntüleme]] yer alır. [[Hemogram|Tam kan tahlili]], iltihaplanma veya enfeksiyon belirtisi olan artmış beyaz hücre sayısını ortaya çıkaratabilir. [[Bilirübin]] ve [[ Karaciğer fonksiyon testleri |karaciğer fonksiyon testleri]] gibi testler, safra ağacı veya safra kesesine bağlı inflamasyon olup olmadığını, bunun karaciğerin inflamasyonu ile ilişkili olup olmadığını ve [[pankreatit]] varsa [[lipaz]] veya [[Alfa-Amilaz|amilazın]] yükselip yükselmediğini belirtebilir. Bilirübin seviyesi, safra akışının engellenmesi durumunda yükselebilir. [[CA19-9|CA 19-9]] seviyesi ise safra yolu kanseri olan [[Kolanjiokarsinom|kolanjiokarsinomun]] varlığının araştırılması için kullanılabilir.<ref name="DAVIDSONS201015">{{cite book|last=Britton|first=the editors Nicki R. Colledge, Brian R. Walker, Stuart H. Ralston; illustrated by Robert|title=Davidson's principles and practice of medicine.|year=2010|publisher=Churchill Livingstone/Elsevier|location=Edinburgh|isbn=978-0-7020-3085-7|pages=977–984|edition=21st}}</ref>

[[Ultrason]] genellikle safra taşları gibi safra kesesi hastalıklarından şüphelenildiğinde yapılan ilk [[tıbbi görüntüleme]] yöntemidir.<ref name="DAVIDSONS201016">{{cite book|last=Britton|first=the editors Nicki R. Colledge, Brian R. Walker, Stuart H. Ralston; illustrated by Robert|title=Davidson's principles and practice of medicine.|year=2010|publisher=Churchill Livingstone/Elsevier|location=Edinburgh|isbn=978-0-7020-3085-7|pages=977–984|edition=21st}}</ref> [[ Karın röntgeni |Karın röntgeni]] veya [[Bilgisayarlı tomografi|BT taraması]], safra kesesini ve çevresindeki organları incelemek için kullanılabilecek başka görüntüleme şekilleridir.<ref name="DAVIDSONS201017">{{cite book|last=Britton|first=the editors Nicki R. Colledge, Brian R. Walker, Stuart H. Ralston; illustrated by Robert|title=Davidson's principles and practice of medicine.|year=2010|publisher=Churchill Livingstone/Elsevier|location=Edinburgh|isbn=978-0-7020-3085-7|pages=977–984|edition=21st}}</ref> Diğer görüntüleme seçenekleri arasında MRCP ([[manyetik rezonans kolanjiopankreatografi]]), [[Endoskopik retrograd kolanjiopankreatografi|ERCP]] ve perkütan veya intraoperatif [[kolanjiografi]] bulunur.<ref name="DAVIDSONS201018">{{cite book|last=Britton|first=the editors Nicki R. Colledge, Brian R. Walker, Stuart H. Ralston; illustrated by Robert|title=Davidson's principles and practice of medicine.|year=2010|publisher=Churchill Livingstone/Elsevier|location=Edinburgh|isbn=978-0-7020-3085-7|pages=977–984|edition=21st}}</ref> [[Kolesintigrafi]] taraması, safra kesesinin durumunu değerlendirmek için kullanılan bir [[Nükleer tıp|nükleer görüntüleme]] prosedürüdür.<ref>{{cite web|title=HIDA scan - Overview|url=https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/hida-scan/home/ovc-20200578|website=Mayo Clinic|accessdate=18 October 2017|language=en}}</ref>

== Toplum ve kültür ==
[[Türkçe|Türkçede]] safra ile ilişkili deyimler bulunmaktadır. "Safra atmak", yük olan bir nesneden kurtulmak, yük olan şeyi uzaklaştırmak anlamına gelirken, "safrası kabarmak" deyimi açlık dolayısıyla midede bulantı hissetmek manasına sahiptir.

Çin kültüründe safra kesesi ([[Çince]]: 膽) cesaret ile ilişklendirilir ve ilgili pek çok [[deyim]] vardır. Örneğin "tamamen safradan bir vücut" (Çince: 渾身是膽) deyimi cesur bir insana atıfta blunurken, "tek safra kesesi kahramanı" (Çince: 孤膽英雄) öbeği ise yalnız kahraman anlamına gelir.<ref name="YU20032">{{cite journal|last=Yu|first=Ning|title=Metaphor, Body, and Culture: The Chinese Understanding of Gallbladder and Courage|journal=Metaphor and Symbol|date=January 1, 2003|volume=18|issue=1|pages=13–31|doi=10.1207/S15327868MS1801_2}}</ref> [[İngilizce|İngilizcede]] de safra anlamına gelen "gall" kelimesi cesur davranışlar ile bağdaşlaştırılır.<ref>{{cite book|author=J. A. Simpson|title=The Oxford English dictionary|url=https://archive.org/details/oxfordenglishdic15simp|url-access=registration|year=1989|publisher=Clarendon Press|location=Oxford|isbn=978-0-19-861186-8|at=gall, bile|edition=2nd}}</ref>

[[Geleneksel Çin tıbbı|Geleneksel Çin tıbbının]] [[ Zangfu |Zangfu]] teorisine göre safra kesesi sadece sindirim rolüne sahip değildir ve karar alma yeri olarak da görülmektedir.<ref name="YU20033">{{cite journal|last=Yu|first=Ning|title=Metaphor, Body, and Culture: The Chinese Understanding of Gallbladder and Courage|journal=Metaphor and Symbol|date=January 1, 2003|volume=18|issue=1|pages=13–31|doi=10.1207/S15327868MS1801_2}}</ref> Bu geleneksel tıpta aynı zamanda birkaç ayı türünden elde edilen safranın da kullanımı görülür. [[Safra ayısı|Safra ayıları]] olarak da adlandırılan bu hayvanların esaret altında canlı tutularak safralarının çıkartılması [[Hayvanlara uygulanan şiddet|hayvan zulmü]] ile karakterize edilmektedir.<ref>{{cite web|last1=Actman|first1=Jani|title=Inside the Disturbing World of Bear-Bile Farming|url=https://news.nationalgeographic.com/2016/05/160505-asiatic-bear-bile-trade-laos/|website=National Geographic|accessdate=23 October 2017|date=5 May 2016}}</ref><ref>{{cite news|last1=Hance|first1=Jeremy|title=Is the end of 'house of horror' bear bile factories in sight?|url=https://www.theguardian.com/environment/radical-conservation/2015/apr/09/bear-bile-china-synthetic-alternative|newspaper=The Guardian|accessdate=23 October 2017|date=9 April 2015}}</ref>

== Diğer hayvanlar ==
[[Omurgalılar|Omurgalıların]] çoğunda safra kesesi vardır, ancak safra kanallarının şekli ve düzeni önemli ölçüde değişiklik gösterir. Örneğin birçok türde, insanlarda bulunan tek ana safra kanalı yerine bağırsaklara giden birkaç ayrı kanal bulunmaktadır. [[At|Atlar]], [[Geyik|geyikler]], [[sıçanlar]], [[Lama (hayvan)|lamalar]] ve [[Alpaka|alpakaların]] da aralarında bulunduğu bazı [[Memeliler|memeli]] türleri,<ref>C. Michael Hogan. 2008. [http://globaltwitcher.auderis.se/artspec_information.asp?thingid=42654 ''Guanaco: Lama guanicoe'', GlobalTwitcher.com, ed. N. Strömberg] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110304004355/http://globaltwitcher.auderis.se/artspec_information.asp?thingid=42654|date=March 4, 2011}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Higashiyama|first1=H|last2=Sumitomo|first2=H|last3=Ozawa|first3=A|last4=Igarashi|first4=H|last5=Tsunekawa|first5=N|last6=Kurohmaru|first6=M|last7=Kanai|first7=Y|year=2016|title=Anatomy of the Murine Hepatobiliary System: A Whole-Organ-Level Analysis Using a Transparency Method|journal=The Anatomical Record|volume=299|issue=2|pages=161–172|doi=10.1002/ar.23287|pmid=26559382}}</ref> çeşitli [[kuş]] türleri, [[taşemengiller]] ve [[Omurgasızlar|omurgasız hayvanlar]] ise safra kesesine sahip değildir.<ref name="VB2">{{cite book|author=Romer, Alfred Sherwood|author2=Parsons, Thomas S.|year=1977|title=The Vertebrate Body|publisher=Holt-Saunders International|location=Philadelphia, PA|page=355|isbn=978-0-03-910284-5}}</ref>

== Tarihçe ==
Safra kesesi ve safra yollarının tasvirleri, MÖ 2000'de [[Babil (antik kent)|Babilliler]], MÖ 200'de ise [[Etrüskler]] tarafından üretilmiş eserlerde bulunmuş ve dini ibadet ile ilişkilendirilmiştir.<ref name="Eachempati20152">{{cite book|last1=Eachempati|first1=Soumitra R.|last2=II|first2=R. Lawrence Reed|title=Acute Cholecystitis|date=2015|publisher=Springer|isbn=9783319148243|pages=1–16|url=https://books.google.com/?id=oKFnCgAAQBAJ&pg=PA1&lpg=PA1#v=onepage&f=false|language=en}}</ref>

Safra kesesi hastalıkları, antik çağlardan beri insanlarda kaydedilmiştir. MÖ 1500 civarında ölmüş [[Teb, Mısır|Tebesli]] Prenses Amenen'in mumyasında safra taşları bulunmuştur.<ref name="Eachempati20153">{{cite book|last1=Eachempati|first1=Soumitra R.|last2=II|first2=R. Lawrence Reed|title=Acute Cholecystitis|date=2015|publisher=Springer|isbn=9783319148243|pages=1–16|url=https://books.google.com/?id=oKFnCgAAQBAJ&pg=PA1&lpg=PA1#v=onepage&f=false|language=en}}</ref><ref name="Blumgart20122">{{cite book|last1=Jarnagin|first1=William R.|title=Blumgart's Surgery of the Liver, Pancreas and Biliary Tract E-Book: Expert Consult - Online|date=2012|publisher=Elsevier Health Sciences|isbn=978-1455746064|page=511|url=https://books.google.com/?id=neZGIB-xyVkC&pg=PA511&lpg=PA511#v=onepage|language=en}}</ref> Bazı tarihçiler, [[İskender|Büyük İskender'in]] ölümünün akut bir kolesistit atağı ile ilişkili olabileceğine inanmaktadır.<ref name="Eachempati20154">{{cite book|last1=Eachempati|first1=Soumitra R.|last2=II|first2=R. Lawrence Reed|title=Acute Cholecystitis|date=2015|publisher=Springer|isbn=9783319148243|pages=1–16|url=https://books.google.com/?id=oKFnCgAAQBAJ&pg=PA1&lpg=PA1#v=onepage&f=false|language=en}}</ref> Safra kesesinin varlığı ise ilk 5. yüzyılda kaydedilmiş olup, ancak nispeten yakın zamanlarda, özellikle son 200 yılda organın görevi ve ilgili hastalıkları belgelenmiştir.<ref name="Blumgart20123">{{cite book|last1=Jarnagin|first1=William R.|title=Blumgart's Surgery of the Liver, Pancreas and Biliary Tract E-Book: Expert Consult - Online|date=2012|publisher=Elsevier Health Sciences|isbn=978-1455746064|page=511|url=https://books.google.com/?id=neZGIB-xyVkC&pg=PA511&lpg=PA511#v=onepage|language=en}}</ref><ref name="Eachempati20155">{{cite book|last1=Eachempati|first1=Soumitra R.|last2=II|first2=R. Lawrence Reed|title=Acute Cholecystitis|date=2015|publisher=Springer|isbn=9783319148243|pages=1–16|url=https://books.google.com/?id=oKFnCgAAQBAJ&pg=PA1&lpg=PA1#v=onepage&f=false|language=en}}</ref>

Safra taşlarına dair ilk açıklama ve tanımlamalar [[Rönesans|Rönesans'ta]] görülür.<ref name="Bateson20122" /> Durumun tarihte bu kadar geç belgelenmesi, eski insanların tahıl ve sebze ağırlıklı, daha az et içeren diyetleri sonucunda düşük safra taşı oranlarına sahip olmaları ile bağdaşlaştırılmıştır.<ref name="Bateson20122">{{cite book|last1=Bateson|first1=M. C.|title=Gallstone Disease and its Management|date=2012|publisher=Springer Science & Business Media|isbn=9789400941731|pages=1–2|url=https://books.google.com/?id=zNdeBAAAQBAJ&pg=PA1&lpg=PA1#v=onepage&f=false|language=en}}</ref> 1506 yılında Anthonius Benevinius, safra taşı ve taşların yol açtığı semptomlar arasında bağlantı kuran ilk kişi oldu.<ref name="Eachempati20156">{{cite book|last1=Eachempati|first1=Soumitra R.|last2=II|first2=R. Lawrence Reed|title=Acute Cholecystitis|date=2015|publisher=Springer|isbn=9783319148243|pages=1–16|url=https://books.google.com/?id=oKFnCgAAQBAJ&pg=PA1&lpg=PA1#v=onepage&f=false|language=en}}</ref> [[ Ludwig Georg Courvoisier |Courvoisier]], 1890'da birkaç vakayı inceledikten sonra [[Courvoisier bulgusu|Courvoisier Kanunu]]'nun temelini oluşturan, büyümüş, hassas olmayan bir safra kesesinin yol çatığı [[Sarılık|sarılığın]], safra taşları sonucunda oluşmasının mümkün olamayacağını belirtti.<ref name="Eachempati20157">{{cite book|last1=Eachempati|first1=Soumitra R.|last2=II|first2=R. Lawrence Reed|title=Acute Cholecystitis|date=2015|publisher=Springer|isbn=9783319148243|pages=1–16|url=https://books.google.com/?id=oKFnCgAAQBAJ&pg=PA1&lpg=PA1#v=onepage&f=false|language=en}}</ref>

Safra taşlarının cerrahi olarak çıkarılması (kolesistolitotomi), taşları kendiliğinden oluşmuş bir [[Safra fistülü|safra fistül]] yoluyla çıkaran doktor Joenisius tarafından ilk defa 1676'da ortaya konuldu.<ref name="Eachempati20158">{{cite book|last1=Eachempati|first1=Soumitra R.|last2=II|first2=R. Lawrence Reed|title=Acute Cholecystitis|date=2015|publisher=Springer|isbn=9783319148243|pages=1–16|url=https://books.google.com/?id=oKFnCgAAQBAJ&pg=PA1&lpg=PA1#v=onepage&f=false|language=en}}</ref> 1867'de Stough Hobbs, kaydedilmiş ilk [[kolesistostomi]] ameliyatını gerçekleştirdi,<ref name="Bateson20123">{{cite book|last1=Bateson|first1=M. C.|title=Gallstone Disease and its Management|date=2012|publisher=Springer Science & Business Media|isbn=9789400941731|pages=1–2|url=https://books.google.com/?id=zNdeBAAAQBAJ&pg=PA1&lpg=PA1#v=onepage&f=false|language=en}}</ref> ancak bunun gibi bir işlem Fransız cerrah [[ Jean Louis Petit |Jean Louis Petit]] tarafından 19. yüzyılın ortasında, Hobbs'dan daha önce tanımlanmıştır.<ref name="Eachempati20159">{{cite book|last1=Eachempati|first1=Soumitra R.|last2=II|first2=R. Lawrence Reed|title=Acute Cholecystitis|date=2015|publisher=Springer|isbn=9783319148243|pages=1–16|url=https://books.google.com/?id=oKFnCgAAQBAJ&pg=PA1&lpg=PA1#v=onepage&f=false|language=en}}</ref> Alman cerrah [[ Carl Langenbuch |Carl Langenbuch]] ilk kolesistektomiyi 1882'de bir kolelitiazis hastası üzerinde gerçekleştirdi.<ref name="Blumgart20124">{{cite book|last1=Jarnagin|first1=William R.|title=Blumgart's Surgery of the Liver, Pancreas and Biliary Tract E-Book: Expert Consult - Online|date=2012|publisher=Elsevier Health Sciences|isbn=978-1455746064|page=511|url=https://books.google.com/?id=neZGIB-xyVkC&pg=PA511&lpg=PA511#v=onepage|language=en}}</ref> Bundan önce, ameliyat safra kesesi taşlarının drenajı için bir [[fistül]] yaratmaya odaklanmaktaydı, ancak Langenbuch incelediği diğer birçok memeli türünde safra kesesi bulunmadığı için insanların da kese olmadan hayatta kalabileceğine inanıyordu.<ref name="Eachempati201510">{{cite book|last1=Eachempati|first1=Soumitra R.|last2=II|first2=R. Lawrence Reed|title=Acute Cholecystitis|date=2015|publisher=Springer|isbn=9783319148243|pages=1–16|url=https://books.google.com/?id=oKFnCgAAQBAJ&pg=PA1&lpg=PA1#v=onepage&f=false|language=en}}</ref>

Cerrahi olarak safra kesesinin mi, safra kesesi taşlarının mı çıkarılmasının tercih edilmesi gerektiği tartışması 1920'lerde safra kesesinin çıkarılmasının tercih edilmesi gerektiği yönünde fikir birliği ile belirlendi.<ref name="Blumgart20125">{{cite book|last1=Jarnagin|first1=William R.|title=Blumgart's Surgery of the Liver, Pancreas and Biliary Tract E-Book: Expert Consult - Online|date=2012|publisher=Elsevier Health Sciences|isbn=978-1455746064|page=511|url=https://books.google.com/?id=neZGIB-xyVkC&pg=PA511&lpg=PA511#v=onepage|language=en}}</ref> 20. yüzyılın ortalarından sonra safra kesesini görüntülemek için [[kontrast madde]] ve [[Bilgisayarlı tomografi|BT taramaları]] gibi tıbbi görüntüleme teknikleri kullanımı yaygınlaştı.<ref name="Eachempati201511">{{cite book|last1=Eachempati|first1=Soumitra R.|last2=II|first2=R. Lawrence Reed|title=Acute Cholecystitis|date=2015|publisher=Springer|isbn=9783319148243|pages=1–16|url=https://books.google.com/?id=oKFnCgAAQBAJ&pg=PA1&lpg=PA1#v=onepage&f=false|language=en}}</ref> 1985 yılında ilk [[Laparoskopi|laparoskopik]] kolesistektomi [[ Erich Mühe |Erich Mühe]] tarafından gerçekleştirildi, ancak bu ameliyat türü genellikle Fransız cerrahlar Phillipe Mouret ve Francois Dubois'nin sırasıyla 1987 ve 1988'de yaptıkları operasyonlara atfedilir.<ref name="Reynolds20012">{{cite journal|last1=Reynolds|first1=Walker|title=The First Laparoscopic Cholecystectomy|journal=Journal of the Society of Laparoendoscopic Surgeons|date=January–March 2001|volume=5|issue=1|pages=89–94|pmc=3015420|pmid=11304004}}</ref>

== Ayrıca bakınız ==
{{Portal|Tıp}}

* [[ Enterohepatik dolaşım |Enterohepatik dolaşım]]

== Kaynakça ==
{{Kaynakça|30em}}

; Kitaplar

* {{cite book|veditors=Standring S, Borley NR|others=Brown JL, Moore LA|title=Gray's anatomy : the anatomical basis of clinical practice|date=2008|publisher=Churchill Livingstone|location=London|isbn=978-0-8089-2371-8|edition=40th|ref={{harvid|Gray's Anatomy|2008}}}}

== Dış bağlantılar ==

* [http://www.innerbody.com/image/dige02.html İnsan Midesi ve Safra Kesesi Şeması] - Human Anatomy Online dd, MyHealthScore.com {{Eng}}
[[Kategori:Organlar]]
[[Kategori:Hayvan anatomisi]]
[[Kategori:Karın]]
[[Kategori:Karın]]
[[Kategori:Sindirim sistemi]]
[[Kategori:Safra kesesi]]
[[Kategori:Hepatoloji]]

Sayfanın 13.41, 24 Kasım 2019 tarihindeki hâli

Safra kesesi, omurgalı canlılarda safranın ince bağırsağa salınmadan önce depolandığı ve konsantre edildiği küçük ve içi boş bir organdır. İnsanlarda armut şeklindeki safra kesesi karaciğerin altında bulunur, ancak safra kesesinin yapısı ve konumu hayvan türleri arasında önemli ölçüde farklılık gösterebilir. Safra kesesi karaciğer tarafından üretilen safrayı ortak hepatik kanal yoluyla alır ve depolar, safranın yağların sindirilmesine yardımcı olması için oniki parmak bağırsağına salınması ise koledok olarak da adlandırılan ana safra kanalı yoluyla gerçekleştirilir.

Safra kesesi, genellikle hemoglobinin parçalanmasının bir ürünü olan kolesterol veya bilirübin gibi çözülemeyen maddelerden oluşan safra taşları tarafından etkilenebilir. Bu taşlar, özellikle karnın sağ üst köşesinde önemli ağrılara neden olabilir ve sıklıkla kolesistektomi adı verilen, safra kesesinin vücuttan çıkartılması yoluyla tedavi edilirler. Kolesistit de denilen safra kesesi iltihabı; safra taşları, enfeksiyon ve otoimmün hastalıklarının da dahil olduğu pek çok durum sonucunda oluşabilir.

Yapı

Safra kesesi, karaciğerin sağ lobunun altında sığ bir depresyonda yer alan, yaşayan kişilerde gri-mavi renkli içi boş bir organdır.[1] Yetişkinlerde safra kesesinin uzunluğu yaklaşık 7 ila 10 santimetre, çapı ise kese tamamen dolduğunda 4 santimetredir.[2] Safra kesesi yaklaşık 50 mililitre kapasiteye sahiptir.[1]

Armut şeklindeki safra kesesinin uç kısmı sistik kanala açılır.[3] Safra kesesi; fundus, gövde ve boyun olacak şekilde üç bölüme ayrılmıştır. Fundus yuvarlak yapıda olup kesenin tabanını oluşturur ve karın duvarına bakan bir açıya sahiptir. Bazen korpus olarak da adlandırılan gövde kısmı alt karaciğerin yüzeyinde bir depresyonda bulunur. Boyun kısmı safra ağacının bir parçası olan sistik kanala incelerek devam eder.[1] Safra kesesinin fundus ve gövde kısımları, IVb ve V karaciğer segmentlerinin birleştiği yerde konumlanmış safra kesesi yatağında bulunur.[4] Sistik kanal, ana safra kanalı ve ortak hepatik kanal ile birleşir. Safra kesesinin boyun kısmı ile sistik kanalın birleştiği yerde, “Hartmann poşu” ismi verilen bir mukozal kat oluşturan safra kesesi duvarının bir kesesi vardır.[1] Bu yapı infindibulum adı ile de bilinir.

Safra kesesinin lenfatik drenajı, sistik ile ortak hepatik kanallar arasında bulunan sistik lef nodu ile gerçekleştirilir ve buradan, bu nodun aşağısında yer alan alt hepatik lenf nodlarına akış sağlanır. Tüm lenf akışları ise en sonunda çölyak lenf nodlarına boşalır.

Mikroanatomi

Normal bir safra kesesi duvarının mikrografı. H&E boyaması.

Safra kesesi duvarı birkaç katmandan oluşur. Kese duvarının en iç yüzeyi, bağırsakta yer alan emici hücrelere çok benzer şekilde, mikroviliye sahip tek bir kolumnar hücre tabakası ile kaplanmıştır.[1] Epitelin altında bir lamina propria, kas tabaka, dış perimüsküler tabaka ve seröz membran bulunur. Bağırsaklarda yer alan diğer yerlerden farklı olarak, safra kesesi muskularis mukozaya sahip değildir ve kas lifleri ayrı katmanlar halinde düzenlenmemiştir.[5]

Safra kesesi duvarının iç kısmı olan mukoza, mikrovilli adı verilen küçük saç benzeri eklentilere sahip tek katlı prizmatik hücrelerden oluşur.[1] Bu katman ise ince bir bağ doku tabakasına, lamina propriaya oturur.[6] Mukoza kıvrılmış olup ve rugae adı verilen ufak parçalara toplanmıştır.[1]

Mukoza altında bir kas tabakası (muskülaris propria) bulunur. Bu tabaka, uzunlamasına, eğik ve enine doğrultuda yer alan ve ayrı katmanlar yerine tek bir katmanda karışık bir biçimde bulunan düz kas lifleri tarafından oluşturulur. Bu tabakada yer alan kas lifleri safranın keseden atılması için kasılabilir.[7] Safra kesesinin ayırt edici bir özelliği, kas tabakası boyunca uzayabilen ve adenomyomatozise işaret eden derin mukoza cepleşmelerinin, Rokitansky-Aschoff sinüslerinin varlığıdır.[8] Kas tabakası bağ ve yağ doku tabakası ile çevrilidir.[1]

Safra kesesi fundusunun dış tabakası ile karaciğerle temas etmeyen kese yüzeyleri, karın zarına dokunan ve kan ile lenf damarlarını içeren kalın bir seröz zar ile kaplıdır.[1][9] Karaciğerle temas eden yüzeyler ise bağ doku ile kaplanmıştır.[1]

Varyasyonlar

Safra kesesi, boyut, şekil ve konum bakımından insanlar arasında değişkenlik gösterir.[1] Nadiren iki, hatta üç safra kesesi, ortak veya ayrı sistik kanallara sahip olacak şekilde aynı anda tek bir kişide bulunabilir. Buna ek olarak, safra kesesinin kişide hiç oluşmadığı durumlarda vardır. Bir septumla ayrılmış iki loblu safra kesesi de mevcut olabilir. Bu farklılıkların safra kesesinin foksiyonunu etkilemesi muhtemel değildir ve genellikle asemptomatiktir.[10]

Safra kesesinin karaciğere olan konumu da çeşitlilik gösterebilir. Karaciğerin yukarısında, içinde, sol tarafında ve arkasında bulunan safra keseleri ile karaciğerden ayrık veya sarkık safra keseleri belgelenmiştir.[11] Ancak bu tarzda varyasyonlar çok nadir görülmektedir ve 1886 ile 1998 yılları arasında yalnızca 110 adet karaciğerin solunda bulunan safra kesesi vakası, yani yılda bir taneden az vaka, bilimsel literatürde kaydedilmiştir.[12][13][1]

İsmini tarihi Frig başlığına benzerliğinden alan ve fundus bölgesinde genellikle zararsız bir cep olarak bulunan Frigya başlığı adlı bir anatomik varyasyon da var olabilir.[14]

Embriyonik gelişme

Safra kesesi embriyonik bağırsak tüpünün endodermal keseleşmesi ile ortaya çıkar.[15] Gelişimin başlarında insan embriyosunda bir yolk kesesine dayanan üç germ tabakası vardır. Embriyogenezin ikinci haftasında, embriyo büyüdükçe, bu kesenin etrafını sarmaya başlar. Etrafı sarılmış kısımlar, yetişkin sindirim kanalının temelini oluşturur. Bu ön bağırsağın bölümleri, yemek borusu, mide ve bağırsaklar gibi gastrointestinal sistemin organlarına farklılaşmaya başlar.[16]

Embriyolojik gelişimin dördüncü haftasında, aslen embriyonun orta çizgisinde bulunan mide, vücudun sol tarafında kalacak şekilde döner. Bu rotasyon aynı zamanda midenin hemen altında bulunan gastrointestinal tüpün oniki parmak bağırsağı haline gelmeye devam eden kısmını da etkiler. Dördüncü haftanın sonunda, gelişmekte olan oniki parmak bağırsağı, sağ tarafında daha sonra safra ağacı olacak küçük bir cep olan hepatik divertikülü oluşturmaya başlar. Bu yapının altında, sonunda safra kesesine dönüşecek ve sistik divertikül olarak da bilinen ikinci bir keseleşme meydana gelir.[17]

Fonksiyon

Safra kesesinin asıl amacı yağların sindirimi için gerekli safrayı depolamaktır. Karaciğer tarafından üretilen safra, organda yer alan küçük kanallardan daha büyük hepatik kanallara, buradan sistik kanala, en sonunda ise depolandığı safra kesesine aktarılır. Herhangi bir zamanda kesenin içerisinde 30 ila 60 mililitre arasında safra bulunur.[18]

Yağ içeren gıdalar sindirim sistemine girdiğinde, duodenum ile jejunumda bulunan ve kolesistokinin (CCK) salınımını gerçekleştiren I hücreleri uyarılır. Kolesistokinin salınımına takriben, safra kesesi ritmik olarak kasılır ve içerdiği sıvıyı ana safra kanalına bırakır ve buradan safra sonunda duodenuma boşaltılır. Öncelikle su ve safra tuzlarından oluşan safra, kısmen sindirilmiş gıdalardaki yağları emülsiyon haline getirir ve bu sayede yağ emilimine yardımcı olur. Safra aynı zamanda hemoglobin metabolizmasının bir ürünü olan bilirübini vücuttan uzaklaştırma işlevini de görür.[19]

Karaciğer tarafından salgılanan ve safra kesesinde depolanan safra ile safra kesesi tarafından oniki parmak bağırsağına bırakılan safra aynı değildir. Safranın safra kesesisinde depolanması sırasında, su ve bazı elektrolitlerin uzaklaştırılması sonucunda safra 3 ila 10 kat arasında konsantre hale gelir.[20] Bu yoğunlaştırma safra kesesinin epiteli boyunca sodyum ve klorür iyonlarının aktif olarak taşınmasıyla, bu işlemin ise su ve diğer elektrolitlerin yeniden emilmesine neden olan bir osmotik basınç oluşumuna neden olması ile gerçekleştirilir.[21][22]

Tıbbi önem

Safra taşları

Safra taşlarını gösteren 3 boyutlu bir görsel.

Safra taşları, safranın genellikle kolesterol veya bilirübine doymuş olması sonucunda oluşur.[23] Safra taşlarının çoğu semptomlara neden olmaz ve büyük bir kısmı safra kesesinde kalır veya safra sistemi boyunca sistemden dışarı atılır.[24] Ancak belirtiler ortaya çıkarsa genellikle karnın sağ üst kısmında şiddetli bir "kolik" ağrı hissedilir.[25] Taş safra kesesini bloke ederse kolesistit olarak bilinen iltihaplanma, ana pankreas kanalını tıkarsa pankreatit, safra sistemi akışına tamamen engel olursa sarılık ortaya çıkabilir.[26] Safra taşları ultrason kullanılarak teşhis edilir.[27] Semptomatik bir safra taşı oluştuğunda, genellikle doğal olarak geçmesini beklemek önerilir.[28] Tekrarlayan safra taşı olasılığı göz önüne alındığında, safra kesesinin çıkarılması göz önünde bulundurulur.[29] Ursodeoksikolik asit gibi bazı ilaçlar ve taşları parçalamak için kullanılan bir prosedür olan litotripsi de ameliyatsız safra taşı tedavisinde kullanılabilir.[30]

İltihap

Kolesistit olarak da bilinen safra kesesi iltihabı, genellikle kanalın safra kesesi taşları ile tıkanması (kolelitiazis) sonucunda meydana gelir. Önü tıkanmış safranın birikerek kese duvarlarına basınç uygulaması, fosfolipaz gibi iltihaplanmalara neden olan maddelerin salınımına yol açabilir. Bakteriyel enfeksiyon riski de vardır. İltihaplı bir safra kesesinin karın bölgesinin sağ üst köşesinde ağrı, ateş ve hassasiyete neden olması muhtemel olup, Murphy bulgusu da iltihaplı keselerde gözlemlenebilir. Kolesistit sıklıkla dinlenme ve antibiyotiklerle, özellikle sefalosporin ve ciddi vakalarda metronidazol ile tedavi edilir.[31]

Safra kesesinin çıkarılması

Kolesistektomi, genellikle tekrarlayan safra taşları nedeniyle safra kesesinin alınmasını içeren bir elektif cerrahi işlemidir. Kolesistektomi açık veya laparoskopik bir işlem olarak gerçekleştirilebilir. Ameliyatta, safra kesesinin boyun kısmından fundus kısmına kadar olan bölümleri çıkarıtılır[32] ve bunun sonucunda safra doğrudan karaciğerden safra ağacına akar. Hastaların yaklaşık %30'u işlem sonrasında bir dereceye kadar hazımsızlık yaşayabilir, ancak ciddi komplikasyonlar daha nadir görülür.[33] Ameliyatların yaklaşık %10'u kronik bir durum olan postkolesistektomi sendromuna yol açar.[34]

Komplikasyonlar

Safra yolu yaralanması, safra kanallarında meydana gelen travmatik hasardır. Durum en sık kolesistektominin, yani safra kesesinin cerrahi olarak çıkarılmasının, iyatrojenik bir komplikasyonu olarak meydana gelir, ancak diğer operasyonlardan veya ciddi yaralanmalardan da kaynaklanabilir. Laparoskopik kolesistektomi sırasında safra yaralanması riski açık kolesistektomiden daha fazladır. Vücutta bazı komplikasyonlara yol açabilen safra yolu yaralanmaları, zamanında teşhis edilmez ve uygun şekilde yönetilmez ise ölüme neden olabilir. İdeal olarak bu yaralanmalar, endoskopi, radyoloji ve cerrahide uzmanlığa sahip merkezlerde tedavi edilmelidir.[35]

Bilom, safra kaçağı sonucunda karın boşluğu içinde safra birikmesidir. Safra kesesinin çıkarılması ameliyatından (laparoskopik kolesistektomi) sonra bu durum hastalarda %0.3 ila %2 sıklığında gözlemlenir. Bu duruma yol açabilen diğer nedenler arasında başka safra ameliyatları, karaciğer biyopsisi, abdominal travma ve nadiren spontan perforasyon bulunur.[36]

Kanser

Safra kesesi kanseri nadir görülür ve çoğunlukla ilerleyen yaşlarda ortaya çıkar. Kesede meydana gelen kanserler genellikle bir adenokarsinom olup, çoğunlukla safra kesesinin yüzeyini kaplayan bezler tarafından oluşturulur.[37] Safra taşlarının kanser oluşumuyla ilişkili olduğu düşünülmektedir ve diğer risk faktörleri arasında büyük safra kesesi polipleri (>1 cm) ve yüksek oranda kireçlenmiş bir "porselen" safra kesesi yer alır.[38]

Safra kesesi kanseri safra yolu ağrılarına, cildin sararmasına (sarılık) ve kilo kaybına neden olabilir. Büyümüş bir safra kesesi karın bölgesinde hissedilebilir. Özellikle GGT ve ALP'yi ölçen karaciğer fonksiyon testlerinde yükselme gözlemlenebilir. Ultrason ve BT taramaları tercih edilen tıbbi görüntüleme yöntemleri olarak kabul edilir.[39] Safra kesesi kanseri, kesenin çıkartılmasıyla tedavi edilir, ancak 2010 itibariyle prognoz zayıftır.[40]

Safra kesesi kanseri, safra kesesinin cerrahi olarak çıkarılmasından sonra tesadüfen de keşfedilebilir ve bu şekilde gerçekleşen tespitler tüm safra kesesi kanser vakalarının %1-3'üne tekabül eder. Safra kesesi polipleri, safra kesesi duvarında oluşan, çoğunlukla iyi huylu büyüme veya lezyonlardır[41] ve sadece boyutları 1 santimetreden büyük olduklarında kanser ile ilişkilidir.[42] Kolesterol polipleri ise, safra kesesi duvarında aşırı kolesterol nedeniyle[43] değişikliğin görüldüğü kolesterolozis ile bağlantılı olup, genellikle semptomlara neden olmaz ve sıklıkla safra kesesi ameliyatları sonucunda tesadüfen saptanır.[44]

Testler

Safra çamuru ve taşlarını gösteren abdominal ultrasonografi .

Safra kesesi hastalıklarını araştırmak için kullanılan testler arasında kan tahili ve tıbbi görüntüleme yer alır. Tam kan tahlili, iltihaplanma veya enfeksiyon belirtisi olan artmış beyaz hücre sayısını ortaya çıkaratabilir. Bilirübin ve karaciğer fonksiyon testleri gibi testler, safra ağacı veya safra kesesine bağlı inflamasyon olup olmadığını, bunun karaciğerin inflamasyonu ile ilişkili olup olmadığını ve pankreatit varsa lipaz veya amilazın yükselip yükselmediğini belirtebilir. Bilirübin seviyesi, safra akışının engellenmesi durumunda yükselebilir. CA 19-9 seviyesi ise safra yolu kanseri olan kolanjiokarsinomun varlığının araştırılması için kullanılabilir.[45]

Ultrason genellikle safra taşları gibi safra kesesi hastalıklarından şüphelenildiğinde yapılan ilk tıbbi görüntüleme yöntemidir.[46] Karın röntgeni veya BT taraması, safra kesesini ve çevresindeki organları incelemek için kullanılabilecek başka görüntüleme şekilleridir.[47] Diğer görüntüleme seçenekleri arasında MRCP (manyetik rezonans kolanjiopankreatografi), ERCP ve perkütan veya intraoperatif kolanjiografi bulunur.[48] Kolesintigrafi taraması, safra kesesinin durumunu değerlendirmek için kullanılan bir nükleer görüntüleme prosedürüdür.[49]

Toplum ve kültür

Türkçede safra ile ilişkili deyimler bulunmaktadır. "Safra atmak", yük olan bir nesneden kurtulmak, yük olan şeyi uzaklaştırmak anlamına gelirken, "safrası kabarmak" deyimi açlık dolayısıyla midede bulantı hissetmek manasına sahiptir.

Çin kültüründe safra kesesi (Çince: 膽) cesaret ile ilişklendirilir ve ilgili pek çok deyim vardır. Örneğin "tamamen safradan bir vücut" (Çince: 渾身是膽) deyimi cesur bir insana atıfta blunurken, "tek safra kesesi kahramanı" (Çince: 孤膽英雄) öbeği ise yalnız kahraman anlamına gelir.[50] İngilizcede de safra anlamına gelen "gall" kelimesi cesur davranışlar ile bağdaşlaştırılır.[51]

Geleneksel Çin tıbbının Zangfu teorisine göre safra kesesi sadece sindirim rolüne sahip değildir ve karar alma yeri olarak da görülmektedir.[52] Bu geleneksel tıpta aynı zamanda birkaç ayı türünden elde edilen safranın da kullanımı görülür. Safra ayıları olarak da adlandırılan bu hayvanların esaret altında canlı tutularak safralarının çıkartılması hayvan zulmü ile karakterize edilmektedir.[53][54]

Diğer hayvanlar

Omurgalıların çoğunda safra kesesi vardır, ancak safra kanallarının şekli ve düzeni önemli ölçüde değişiklik gösterir. Örneğin birçok türde, insanlarda bulunan tek ana safra kanalı yerine bağırsaklara giden birkaç ayrı kanal bulunmaktadır. Atlar, geyikler, sıçanlar, lamalar ve alpakaların da aralarında bulunduğu bazı memeli türleri,[55][56] çeşitli kuş türleri, taşemengiller ve omurgasız hayvanlar ise safra kesesine sahip değildir.[57]

Tarihçe

Safra kesesi ve safra yollarının tasvirleri, MÖ 2000'de Babilliler, MÖ 200'de ise Etrüskler tarafından üretilmiş eserlerde bulunmuş ve dini ibadet ile ilişkilendirilmiştir.[58]

Safra kesesi hastalıkları, antik çağlardan beri insanlarda kaydedilmiştir. MÖ 1500 civarında ölmüş Tebesli Prenses Amenen'in mumyasında safra taşları bulunmuştur.[59][60] Bazı tarihçiler, Büyük İskender'in ölümünün akut bir kolesistit atağı ile ilişkili olabileceğine inanmaktadır.[61] Safra kesesinin varlığı ise ilk 5. yüzyılda kaydedilmiş olup, ancak nispeten yakın zamanlarda, özellikle son 200 yılda organın görevi ve ilgili hastalıkları belgelenmiştir.[62][63]

Safra taşlarına dair ilk açıklama ve tanımlamalar Rönesans'ta görülür.[64] Durumun tarihte bu kadar geç belgelenmesi, eski insanların tahıl ve sebze ağırlıklı, daha az et içeren diyetleri sonucunda düşük safra taşı oranlarına sahip olmaları ile bağdaşlaştırılmıştır.[64] 1506 yılında Anthonius Benevinius, safra taşı ve taşların yol açtığı semptomlar arasında bağlantı kuran ilk kişi oldu.[65] Courvoisier, 1890'da birkaç vakayı inceledikten sonra Courvoisier Kanunu'nun temelini oluşturan, büyümüş, hassas olmayan bir safra kesesinin yol çatığı sarılığın, safra taşları sonucunda oluşmasının mümkün olamayacağını belirtti.[66]

Safra taşlarının cerrahi olarak çıkarılması (kolesistolitotomi), taşları kendiliğinden oluşmuş bir safra fistül yoluyla çıkaran doktor Joenisius tarafından ilk defa 1676'da ortaya konuldu.[67] 1867'de Stough Hobbs, kaydedilmiş ilk kolesistostomi ameliyatını gerçekleştirdi,[68] ancak bunun gibi bir işlem Fransız cerrah Jean Louis Petit tarafından 19. yüzyılın ortasında, Hobbs'dan daha önce tanımlanmıştır.[69] Alman cerrah Carl Langenbuch ilk kolesistektomiyi 1882'de bir kolelitiazis hastası üzerinde gerçekleştirdi.[70] Bundan önce, ameliyat safra kesesi taşlarının drenajı için bir fistül yaratmaya odaklanmaktaydı, ancak Langenbuch incelediği diğer birçok memeli türünde safra kesesi bulunmadığı için insanların da kese olmadan hayatta kalabileceğine inanıyordu.[71]

Cerrahi olarak safra kesesinin mi, safra kesesi taşlarının mı çıkarılmasının tercih edilmesi gerektiği tartışması 1920'lerde safra kesesinin çıkarılmasının tercih edilmesi gerektiği yönünde fikir birliği ile belirlendi.[72] 20. yüzyılın ortalarından sonra safra kesesini görüntülemek için kontrast madde ve BT taramaları gibi tıbbi görüntüleme teknikleri kullanımı yaygınlaştı.[73] 1985 yılında ilk laparoskopik kolesistektomi Erich Mühe tarafından gerçekleştirildi, ancak bu ameliyat türü genellikle Fransız cerrahlar Phillipe Mouret ve Francois Dubois'nin sırasıyla 1987 ve 1988'de yaptıkları operasyonlara atfedilir.[74]

Ayrıca bakınız

Şablon:Portal

Kaynakça

  1. ^ a b c d e f g h i j k l Gray's Anatomy 2008, s. 1187-81.
  2. ^ Jon W. Meilstrup (1994). Imaging Atlas of the Normal Gallbladder and Its Variants. Boca Raton: CRC Press. s. 4. ISBN 978-0-8493-4788-7. 
  3. ^ Nagral, Sanjay (2005). "Anatomy relevant to cholecystectomy". Journal of Minimal Access Surgery. 1 (2): 53–8. doi:10.4103/0972-9941.16527. PMC 3004105 $2. PMID 21206646. 
  4. ^ Shakelford's Surgery of Alimentary Tract, ed.7. 2013
  5. ^ Young, Barbara; ve diğerleri. (2006). Wheater's functional histology: a text and colour atlas (5th bas.). [Edinburgh?]: Churchill Livingstone/Elsevier. s. 298. ISBN 978-0-443-06850-8.  Kaynak kaldırılmış |displayauthors= parametresini kullanıyor (yardım)
  6. ^ Young, Barbara; ve diğerleri. (2006). Wheater's functional histology: a text and colour atlas (5th bas.). [Edinburgh?]: Churchill Livingstone/Elsevier. s. 298. ISBN 978-0-443-06850-8.  Kaynak kaldırılmış |displayauthors= parametresini kullanıyor (yardım)
  7. ^ Young, Barbara; ve diğerleri. (2006). Wheater's functional histology: a text and colour atlas (5th bas.). [Edinburgh?]: Churchill Livingstone/Elsevier. s. 298. ISBN 978-0-443-06850-8.  Kaynak kaldırılmış |displayauthors= parametresini kullanıyor (yardım)
  8. ^ Ross, M.; Pawlina, W. (2011). Histology: A Text and Atlas (6th bas.). Lippincott Williams & Wilkins. s. 646. ISBN 978-0-7817-7200-6. 
  9. ^ Young, Barbara; ve diğerleri. (2006). Wheater's functional histology: a text and colour atlas (5th bas.). [Edinburgh?]: Churchill Livingstone/Elsevier. s. 298. ISBN 978-0-443-06850-8.  Kaynak kaldırılmış |displayauthors= parametresini kullanıyor (yardım)
  10. ^ Leeuw, Th.G.; Verbeek, P.C.M.; Rauws, E.A.J.; Gouma, D.J. (September 1995). "A double or bilobar gallbladder as a cause of severe complications after (laparoscopic) cholecystectomy". Surgical Endoscopy. 9 (9): 998–1000. doi:10.1007/BF00188459. PMID 7482221. 
  11. ^ Segura-Sampedro, JJ; Navarro-Sánchez, A; Ashrafian, H; Martínez-Isla, A (February 2015). "Laparoscopic approach to the intrahepatic gallbladder. A case report". Revista Espanola de Enfermedades Digestivas : Organo Oficial de la Sociedad Espanola de Patologia Digestiva. 107 (2): 122–3. PMID 25659400. March 4, 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  12. ^ Dhulkotia, A; Kumar, S; Kabra, V; Shukla, HS (March 1, 2002). "Aberrant gallbladder situated beneath the left lobe of liver". HPB. 4 (1): 39–42. doi:10.1080/136518202753598726. PMC 2023911 $2. PMID 18333151. 
  13. ^ Naganuma, S.; Ishida, H.; Konno, K.; Hamashima, Y.; Hoshino, T.; Naganuma, H.; Komatsuda, T.; Ohyama, Y.; Yamada, N.; Ishida, J.; Masamune, O. (March 6, 2014). "Sonographic findings of anomalous position of the gallbladder". Abdominal Imaging. 23 (1): 67–72. doi:10.1007/s002619900287. PMID 9437066. 
  14. ^ Meilstrup JW; Hopper KD; Thieme GA (December 1991). "Imaging of gallbladder variants". AJR Am J Roentgenol. 157 (6): 1205–8. doi:10.2214/ajr.157.6.1950867. PMID 1950867. 
  15. ^ Gary C. Schoenwolf; ve diğerleri. (2009). Larsen's human embryology (Thoroughly rev. and updated 4th bas.). Philadelphia: Churchill Livingstone/Elsevier. ss. "Development of the Gastrointestinal Tract". ISBN 978-0-443-06811-9.  Kaynak kaldırılmış |displayauthors= parametresini kullanıyor (yardım)
  16. ^ Gary C. Schoenwolf; ve diğerleri. (2009). Larsen's human embryology (Thoroughly rev. and updated 4th bas.). Philadelphia: Churchill Livingstone/Elsevier. ss. "Development of the Gastrointestinal Tract". ISBN 978-0-443-06811-9.  Kaynak kaldırılmış |displayauthors= parametresini kullanıyor (yardım)
  17. ^ Gary C. Schoenwolf; ve diğerleri. (2009). Larsen's human embryology (Thoroughly rev. and updated 4th bas.). Philadelphia: Churchill Livingstone/Elsevier. ss. "Development of the Gastrointestinal Tract". ISBN 978-0-443-06811-9.  Kaynak kaldırılmış |displayauthors= parametresini kullanıyor (yardım)
  18. ^ Hall, Arthur C. Guyton, John E. (2005). Textbook of medical physiology (11th bas.). Philadelphia: W.B. Saunders. ss. 802–804. ISBN 978-0-7216-0240-0. 
  19. ^ Hall, Arthur C. Guyton, John E. (2005). Textbook of medical physiology (11th bas.). Philadelphia: W.B. Saunders. ss. 802–804. ISBN 978-0-7216-0240-0. 
  20. ^ KO, CYNTHIA (2005). "Biliary Sludge Is Formed by Modification of Hepatic Bile by the Gallbladder Mucosa". CLINICAL GASTROENTEROLOGY AND HEPATOLOGY. 
  21. ^ Meyer, G.; Guizzardi, F.; Rodighiero, S.; Manfredi, R.; Saino, S.; Sironi, C.; Garavaglia, M. L.; Bazzini, C.; Bottà, G. (June 2005). "Ion transport across the gallbladder epithelium". Current Drug Targets. Immune, Endocrine and Metabolic Disorders. 5 (2): 143–151. doi:10.2174/1568008054064805. ISSN 1568-0088. PMID 16089346. 
  22. ^ Hall, Arthur C. Guyton, John E. (2005). Textbook of medical physiology (11th bas.). Philadelphia: W.B. Saunders. ss. 802–804. ISBN 978-0-7216-0240-0. 
  23. ^ "Cholelithiasis - Hepatic and Biliary Disorders - MSD Manual Professional Edition". MSD Manual Professional Edition (İngilizce). Erişim tarihi: 18 October 2017. 
  24. ^ Britton, the editors Nicki R. Colledge, Brian R. Walker, Stuart H. Ralston; illustrated by Robert (2010). Davidson's principles and practice of medicine (21st bas.). Edinburgh: Churchill Livingstone/Elsevier. ss. 977–984. ISBN 978-0-7020-3085-7. 
  25. ^ "Cholelithiasis - Hepatic and Biliary Disorders - MSD Manual Professional Edition". MSD Manual Professional Edition (İngilizce). Erişim tarihi: 18 October 2017. 
  26. ^ Britton, the editors Nicki R. Colledge, Brian R. Walker, Stuart H. Ralston; illustrated by Robert (2010). Davidson's principles and practice of medicine (21st bas.). Edinburgh: Churchill Livingstone/Elsevier. ss. 977–984. ISBN 978-0-7020-3085-7. 
  27. ^ "Cholelithiasis - Hepatic and Biliary Disorders - MSD Manual Professional Edition". MSD Manual Professional Edition (İngilizce). Erişim tarihi: 18 October 2017. 
  28. ^ Britton, the editors Nicki R. Colledge, Brian R. Walker, Stuart H. Ralston; illustrated by Robert (2010). Davidson's principles and practice of medicine (21st bas.). Edinburgh: Churchill Livingstone/Elsevier. ss. 977–984. ISBN 978-0-7020-3085-7. 
  29. ^ Britton, the editors Nicki R. Colledge, Brian R. Walker, Stuart H. Ralston; illustrated by Robert (2010). Davidson's principles and practice of medicine (21st bas.). Edinburgh: Churchill Livingstone/Elsevier. ss. 977–984. ISBN 978-0-7020-3085-7. 
  30. ^ Britton, the editors Nicki R. Colledge, Brian R. Walker, Stuart H. Ralston; illustrated by Robert (2010). Davidson's principles and practice of medicine (21st bas.). Edinburgh: Churchill Livingstone/Elsevier. ss. 977–984. ISBN 978-0-7020-3085-7. 
  31. ^ Britton, the editors Nicki R. Colledge, Brian R. Walker, Stuart H. Ralston; illustrated by Robert (2010). Davidson's principles and practice of medicine (21st bas.). Edinburgh: Churchill Livingstone/Elsevier. ss. 977–984. ISBN 978-0-7020-3085-7. 
  32. ^ Neri V; Ambrosi A; Fersini A; Tartaglia N; Valentino TP (2007). "Antegrade dissection in laparoscopic cholecystectomy". Journal of the Society of Laparoendoscopic Surgeons. 11 (2): 225–8. PMC 3015719 $2. PMID 17761085. 
  33. ^ Britton, the editors Nicki R. Colledge, Brian R. Walker, Stuart H. Ralston; illustrated by Robert (2010). Davidson's principles and practice of medicine (21st bas.). Edinburgh: Churchill Livingstone/Elsevier. ss. 977–984. ISBN 978-0-7020-3085-7. 
  34. ^ nhs.uk, Complications of a gallbladder removal
  35. ^ VK Kapoor, "Bile duct injury repair: when? what? who?", Journal of Hepato-Biliary-Pancreatic Surgery, 14 (5), ss. 476–479, doi:10.1007/s00534-007-1220-y, PMID 17909716 
  36. ^ Norton J. Greenberger; ve diğerleri. (2009), "Endoscopic Management of Acute Biliary & Pancreatic Conditions", Gastroenterology, Hepatology, and Endoscopy, Current Medical Diagnosis and Treatment, ss. 355–356 
  37. ^ Britton, the editors Nicki R. Colledge, Brian R. Walker, Stuart H. Ralston; illustrated by Robert (2010). Davidson's principles and practice of medicine (21st bas.). Edinburgh: Churchill Livingstone/Elsevier. ss. 977–984. ISBN 978-0-7020-3085-7. 
  38. ^ Britton, the editors Nicki R. Colledge, Brian R. Walker, Stuart H. Ralston; illustrated by Robert (2010). Davidson's principles and practice of medicine (21st bas.). Edinburgh: Churchill Livingstone/Elsevier. ss. 977–984. ISBN 978-0-7020-3085-7. 
  39. ^ Britton, the editors Nicki R. Colledge, Brian R. Walker, Stuart H. Ralston; illustrated by Robert (2010). Davidson's principles and practice of medicine (21st bas.). Edinburgh: Churchill Livingstone/Elsevier. ss. 977–984. ISBN 978-0-7020-3085-7. 
  40. ^ Britton, the editors Nicki R. Colledge, Brian R. Walker, Stuart H. Ralston; illustrated by Robert (2010). Davidson's principles and practice of medicine (21st bas.). Edinburgh: Churchill Livingstone/Elsevier. ss. 977–984. ISBN 978-0-7020-3085-7. 
  41. ^ "Gallbladder Polyps". MayoClinic. Erişim tarihi: March 19, 2015. 
  42. ^ Britton, the editors Nicki R. Colledge, Brian R. Walker, Stuart H. Ralston; illustrated by Robert (2010). Davidson's principles and practice of medicine (21st bas.). Edinburgh: Churchill Livingstone/Elsevier. ss. 977–984. ISBN 978-0-7020-3085-7. 
  43. ^ Strawberry gallbladder – cancerweb.ncl.ac.uk.
  44. ^ Britton, the editors Nicki R. Colledge, Brian R. Walker, Stuart H. Ralston; illustrated by Robert (2010). Davidson's principles and practice of medicine (21st bas.). Edinburgh: Churchill Livingstone/Elsevier. ss. 977–984. ISBN 978-0-7020-3085-7. 
  45. ^ Britton, the editors Nicki R. Colledge, Brian R. Walker, Stuart H. Ralston; illustrated by Robert (2010). Davidson's principles and practice of medicine (21st bas.). Edinburgh: Churchill Livingstone/Elsevier. ss. 977–984. ISBN 978-0-7020-3085-7. 
  46. ^ Britton, the editors Nicki R. Colledge, Brian R. Walker, Stuart H. Ralston; illustrated by Robert (2010). Davidson's principles and practice of medicine (21st bas.). Edinburgh: Churchill Livingstone/Elsevier. ss. 977–984. ISBN 978-0-7020-3085-7. 
  47. ^ Britton, the editors Nicki R. Colledge, Brian R. Walker, Stuart H. Ralston; illustrated by Robert (2010). Davidson's principles and practice of medicine (21st bas.). Edinburgh: Churchill Livingstone/Elsevier. ss. 977–984. ISBN 978-0-7020-3085-7. 
  48. ^ Britton, the editors Nicki R. Colledge, Brian R. Walker, Stuart H. Ralston; illustrated by Robert (2010). Davidson's principles and practice of medicine (21st bas.). Edinburgh: Churchill Livingstone/Elsevier. ss. 977–984. ISBN 978-0-7020-3085-7. 
  49. ^ "HIDA scan - Overview". Mayo Clinic (İngilizce). Erişim tarihi: 18 October 2017. 
  50. ^ Yu, Ning (January 1, 2003). "Metaphor, Body, and Culture: The Chinese Understanding of Gallbladder and Courage". Metaphor and Symbol. 18 (1): 13–31. doi:10.1207/S15327868MS1801_2. 
  51. ^ J. A. Simpson (1989). The Oxford English dictionary (2nd bas.). Oxford: Clarendon Press. gall, bile. ISBN 978-0-19-861186-8.  Geçersiz |url-erişimi=registration (yardım)
  52. ^ Yu, Ning (January 1, 2003). "Metaphor, Body, and Culture: The Chinese Understanding of Gallbladder and Courage". Metaphor and Symbol. 18 (1): 13–31. doi:10.1207/S15327868MS1801_2. 
  53. ^ Actman, Jani (5 May 2016). "Inside the Disturbing World of Bear-Bile Farming". National Geographic. Erişim tarihi: 23 October 2017. 
  54. ^ Hance, Jeremy (9 April 2015). "Is the end of 'house of horror' bear bile factories in sight?". The Guardian. Erişim tarihi: 23 October 2017. 
  55. ^ C. Michael Hogan. 2008. Guanaco: Lama guanicoe, GlobalTwitcher.com, ed. N. Strömberg Mart 4, 2011[Tarih uyuşmuyor], tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  56. ^ Higashiyama, H; Sumitomo, H; Ozawa, A; Igarashi, H; Tsunekawa, N; Kurohmaru, M; Kanai, Y (2016). "Anatomy of the Murine Hepatobiliary System: A Whole-Organ-Level Analysis Using a Transparency Method". The Anatomical Record. 299 (2): 161–172. doi:10.1002/ar.23287. PMID 26559382. 
  57. ^ Romer, Alfred Sherwood; Parsons, Thomas S. (1977). The Vertebrate Body. Philadelphia, PA: Holt-Saunders International. s. 355. ISBN 978-0-03-910284-5. 
  58. ^ Eachempati, Soumitra R.; II, R. Lawrence Reed (2015). Acute Cholecystitis (İngilizce). Springer. ss. 1–16. ISBN 9783319148243. 
  59. ^ Eachempati, Soumitra R.; II, R. Lawrence Reed (2015). Acute Cholecystitis (İngilizce). Springer. ss. 1–16. ISBN 9783319148243. 
  60. ^ Jarnagin, William R. (2012). Blumgart's Surgery of the Liver, Pancreas and Biliary Tract E-Book: Expert Consult - Online (İngilizce). Elsevier Health Sciences. s. 511. ISBN 978-1455746064. 
  61. ^ Eachempati, Soumitra R.; II, R. Lawrence Reed (2015). Acute Cholecystitis (İngilizce). Springer. ss. 1–16. ISBN 9783319148243. 
  62. ^ Jarnagin, William R. (2012). Blumgart's Surgery of the Liver, Pancreas and Biliary Tract E-Book: Expert Consult - Online (İngilizce). Elsevier Health Sciences. s. 511. ISBN 978-1455746064. 
  63. ^ Eachempati, Soumitra R.; II, R. Lawrence Reed (2015). Acute Cholecystitis (İngilizce). Springer. ss. 1–16. ISBN 9783319148243. 
  64. ^ a b Bateson, M. C. (2012). Gallstone Disease and its Management (İngilizce). Springer Science & Business Media. ss. 1–2. ISBN 9789400941731. 
  65. ^ Eachempati, Soumitra R.; II, R. Lawrence Reed (2015). Acute Cholecystitis (İngilizce). Springer. ss. 1–16. ISBN 9783319148243. 
  66. ^ Eachempati, Soumitra R.; II, R. Lawrence Reed (2015). Acute Cholecystitis (İngilizce). Springer. ss. 1–16. ISBN 9783319148243. 
  67. ^ Eachempati, Soumitra R.; II, R. Lawrence Reed (2015). Acute Cholecystitis (İngilizce). Springer. ss. 1–16. ISBN 9783319148243. 
  68. ^ Bateson, M. C. (2012). Gallstone Disease and its Management (İngilizce). Springer Science & Business Media. ss. 1–2. ISBN 9789400941731. 
  69. ^ Eachempati, Soumitra R.; II, R. Lawrence Reed (2015). Acute Cholecystitis (İngilizce). Springer. ss. 1–16. ISBN 9783319148243. 
  70. ^ Jarnagin, William R. (2012). Blumgart's Surgery of the Liver, Pancreas and Biliary Tract E-Book: Expert Consult - Online (İngilizce). Elsevier Health Sciences. s. 511. ISBN 978-1455746064. 
  71. ^ Eachempati, Soumitra R.; II, R. Lawrence Reed (2015). Acute Cholecystitis (İngilizce). Springer. ss. 1–16. ISBN 9783319148243. 
  72. ^ Jarnagin, William R. (2012). Blumgart's Surgery of the Liver, Pancreas and Biliary Tract E-Book: Expert Consult - Online (İngilizce). Elsevier Health Sciences. s. 511. ISBN 978-1455746064. 
  73. ^ Eachempati, Soumitra R.; II, R. Lawrence Reed (2015). Acute Cholecystitis (İngilizce). Springer. ss. 1–16. ISBN 9783319148243. 
  74. ^ Reynolds, Walker (January–March 2001). "The First Laparoscopic Cholecystectomy". Journal of the Society of Laparoendoscopic Surgeons. 5 (1): 89–94. PMC 3015420 $2. PMID 11304004. 
Kitaplar
  • Standring S, Borley NR, (Ed.) (2008). Gray's anatomy : the anatomical basis of clinical practice. Brown JL, Moore LA (40th bas.). London: Churchill Livingstone. ISBN 978-0-8089-2371-8. 

Dış bağlantılar

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Safra_kesesi&oldid=21144544" sayfasından alınmıştır