İçeriğe atla

Şehir Kapısı (Valletta)

Koordinatlar: 35°53′46″K 14°30′34″D / 35.89611°K 14.50944°D / 35.89611; 14.50944
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Şehir Kapısı (Valletta)
Bieb il-Belt
Şehir Kapısı ve Şehir Kapısı köprüsü (2014)
Harita
Genel bilgiler
DurumTamamlandı
TürŞehir kapısı
KonumValletta, Malta
Koordinatlar35°53′46″K 14°30′34″D / 35.89611°K 14.50944°D / 35.89611; 14.50944
Başlama2011
Tamamlanma2014
SahipMalta Devleti
Teknik ayrıntılar
MalzemeKireçtaşı ve çelik
Tasarım ve inşaat
Mimar(lar)Renzo Piano
Şehir Kapısı'na giden köprünün 1910 yılında yapılan resmi
1900'lerin başında Kingsgate
Alziro Bergonzo'nun tasarladığı Şehir Kapısı (2006)

Şehir Kapısı (Maltaca: Bieb il-Belt), Malta'nın başkenti Valletta girişinde bulunan bir kapıdır. Günümüzdeki kapı aynı yerde inşa edilen beşinci kapıdır. Mevcut kapı İtalyan mimar Renzo Piano'nun tasarımlarına göre 2011 ve 2014 yılları arasında inşa edildi

Valetta’nın girişinde açılan ilk kapı, 1569'da Francesco Laparelli veya Girolamo Cassar tarafından inşa edilen Porta San Giorgio'ydu. Kapının ismi 1586 yılında Porta Reale olarak değiştirildi. 1633 yılında kapı Tommaso Dingley tarafından yeniden inşa edildi. 1798 yılında Malta Fransızlar tarafından işgal edilince kapının adı Porte Nationale olarak değiştirildi. Malta 1800 yılında Malta İngilizlere idaresine girince kapının adı tekrar Porta Reale oldu. Bu kapının yerine 1853 yılında Kingsgate veya Kingsway adı verilen daha büyük bir kapı inşa edildi. Bu ilk üç kapı, Valletta şehrinin surlarının bir parçasını oluşturuyordu. Kapı şehre girişi sağlayan tek kapı olduğu için gayrı resmi olarak kara kapısı anlamına gelen Porta di terra olarak da adlandırılıyordu. Şehrin savunma sisteminin bir parçası olan son sur kapısı 1964 yılında yıkıldı. Onun yerine Alziro Bergonzo tarafından tasarlanan fütürist tarzda bir kapı inşa edildi. Bu kapı da 2011 yılında yıkıldı ve yerine Renzo Piano tarafından tasarlanan, 2014 yılında tamamlanan bugünkü kapı yapıldı.

Şehir Kapısı, St. James' ve St. John's Burçları arasında Valetta surlarının kara tarafının merkezinde bir perde duvar olan Porta Reale Perdesi içinde yer almaktadır.[1] Kapının önünde Valletta'nın derin hendeğini geçen bir köprü bulunmaktadır. Kapı başlangıçta, gelişmiş bir hendek ve St. Madeleine's Lunette olarak bilinen yarım ay şeklindeki bir tahkimat ile korunmaktaydı.[2] Bu tahkimat İngiliz idaresi zamanında yıkıldı ve hendeğin bir kısmı dolduruldu. Bu alana daha sonra bir meydan çeşmesi olan Triton çeşmesi ve otobüs terminali inşa edildi. Çeşmenin etrafındaki meydan yaya alanına dönüştürüldü.[3] Kapı, Valletta'nın ana caddesi olan ve şehrin karşı tarafındaki St. Elmo kalesine kadar uzanan Cumhuriyet Caddesi'nin (Maltaca: Triq ir-Repubblika) başlangıç noktasıdır. Kapının hemen yakınında Parlamento Binası ve Kraliyet Opera Binası kalıntıları yer almaktadır. Kapının her iki tarafında Saint James Burcu ve Saint John Burcu bulunmaktadır.

Şehir Kapısı şehre açılan üç kapıdan biriydi. Diğer iki kapı şehrin batı ve doğu ucunda bulunan Marsamxett Kapısı ve Del Monte Kapısıydı.[3] Marsamxett Kapısı 20. yüzyılın başlarında yıkıldı, Del Monte Kapısının yerine 1885 yılında Victoria Kapısı yapıldı.[4]

Birinci kapı (1569-1633)

[değiştir | kaynağı değiştir]

Valletta'nın orijinal kapısı Porta San Giorgio olarak biliniyordu ve şehrin adını taşıyan Büyük Usta Jean Parisot de Valette döneminde inşa edildi. Porta San Giorgio, muhtemelen Valletta'nın tahkimatlarının çoğunu tasarlayan İtalyan askeri mühendis Francesco Laparelli veya Maltalı asistanı Girolamo Cassar tarafından tasarlandı. İnşaat Nisan 1566'da başladı ve 1569'da tamamlandı.[5] Kapının tasarımı oldukça sadeydi ve sadece perde duvarlarda küçük bir açıklık süslenmemişti.

Başlangıçta bir ahşap köprü, Porta San Giorgio'yu hendeğin karşısındaki kırsal alana bağlıyordu. Sonradan tahta köprünün yerini bir taş köprü aldı. Köprünün kendisi birkaç defa yenilendi, ancak mevcut köprüyü desteklemeye devam eden kayaya yontulmuş temelleri bozulmadan kaldı.[6] 1586 civarında, Büyük Üstat Hugues Loubenx de Verdalle'nin saltanatı sırasında, kapı Porta Reale olarak yeniden adlandırıldı.[7] 16. yüzyılın sonlarında, daha küçük bir dış kapı inşa edildi ve orijinal kapının üzerine bir zafer takı eklendi.[8]

İkinci kapı (1633-1853)

[değiştir | kaynağı değiştir]

İkinci şehir kapısı, 1633 yılında Büyük Üstat Antoine de Paule'ün hükümdarlığı döneminde inşa edildi. Bu kapı, birinci kapı, Porta San Giorgio'dan daha süslüydü. Kapı her iki yanında daha küçük bir kemer bulunan merkezi bir kemerden ve şehir surlarının hemen dışında uzanan derin, kuru hendek boyunca uzanan ahşap bir asma köprüden oluşuyordu.

Bu kapı, bu iddiayı destekleyen belgelere dayalı hiçbir delil olmamasına rağmen, genellikle Maltalı mimar Tommaso Dingli'ye atfedilir.[9] Malta'nın Fransız işgali altında olduğu 1798-1800 yılları arasında, kapı Porte Nationale olarak biliniyordu.[10] Vali Sir Thomas Maitland tarafından yayınlanan 1814 tarihli 6 numaralı bildiri uyarınca, heykeltıraş Vincenzo Dimech'in eseri olduğu tahmin edilen İngiliz arması 1815 yılında kapıya yerleştirildi.[11]

Kapı zamanla değişikliğe uğradı ve 18. yüzyılın sonu ve 19. yüzyılın başlarında orijinal biçiminden yalnızca birkaç özelliğini kaldı. Kapı 1853 yılında çok küçük olduğu ve genişletilmesi gerektiği için yıkıldı.

17. yüzyıldan kalan 3. Köprünün bir parçası olduğuna inanılan bir asma köprünün kalıntıları şimdi Valetta’daki Tahkimatlar Yorum Merkezi'nde sergilenmektedir.[12]

Üçüncü kapı (1853–1964)

[değiştir | kaynağı değiştir]

Maltaca'da Putirjal ve İngilizcede Kingsgate veya Kingsway olarak adlandırılan, Üçüncü şehir kapısı, Porta Reale 1853 yılında Malta'nın İngiliz egemenliği sırasında inşa edildi.[13]

İngiliz Kraliyet Mühendislerinden Albay Thompson tarafından tasarlanan kapı iki küçük kemerle birlikte iki merkezi kemerden oluşuyordu. Kapının iki yanında iki heykel bulunuyordu. Bunlardan biri Malta'daki ilk Büyük Üstat olan Philippe Villiers de L'Isle-Adam'ın ve diğeri de şehrin kurucusu Jean Parisot de Valette'nın heykeliydi.[14] 24 Temmuz 1892 tarihinde, Valletta'nın inşasına önemli mali katkılarda bulunan Papa 5. Pius’un bronz bir büstü, kapının arkasındaki kemerin üzerine yerleştirildi.[15]

20. yüzyılın başlarında, kapı, şehre giren büyük insan akını karşısında çok küçük kaldı. Bu sorunu çözmek için ilk öneriler 1920'lerde yapıldı. Bu önerilerden bazıları kapının açık bir anayola dönüştürülmesini içeriyordu.[16] Kapı, Nisan 1942'de önündeki köprünün hava bombardımanıyla vurulmasıyla hafif hasar görmesine rağmen, II. Dünya Savaşı'nın bombalamalarından kurtuldu. L'Isle-Adam ve de Valette'in heykelleri bu saldırı sırasında yıkıldı.[17] Kraliyet Opera Binası'nı ve Valletta'nın girişini yeniden geliştirmeye yönelik ilk planlar 1950'lerde yapıldı. Bu proje 1962'de Başbakan George Borg Olivier tarafından şehir kapısına odaklanılarak yeniden canlandırıldı. Kapının daha büyük bir kapı ile değiştirilmesi projesi 1963 Ticaret Fuarı'nda açıklandı ve kapı 1964 yılı Haziran ayında yıkıldı.[18]

Kapının yıkılmasının ardından, 5. Pius’in büstü, 1993 yılında Valletta Yerel Konseyi tarafından geri alınmadan önce depoya yerleştirildi. Büst, 2005 yılında Aziz John Eş Katedrali ve Mahkeme yakınındaki Büyük Kuşatma Meydanı'na taşındı.

Dördüncü kapı (1965–2011)

[değiştir | kaynağı değiştir]

Dördüncü şehir kapısı, Haziran 1964 ile Ağustos 1965 arasında, İtalyan rasyonalist tarzı mimarlarından Alziro Bergonzo'nun tasarımlarına göre inşa edildi. Kapı, ortada büyük bir açıklıktan, yanlarda iki küçük açıklıktan oluşuyordu ve sınırlı süslemeli sade bir tasarıma sahipti.[19] Kapının içinden Papa 5. Pius Caddesi (Maltaca: Triq il-Papa Piju V) geçiyordu.[20]

Kapı, hiçbir zaman tam olarak tamamlanmayan ve Kraliyet Opera Binası'nın ve Valletta girişinin yeniden geliştirilmesi projesinin bir parçasıydı. Halk kapı hakkında değişik düşüncelere sahip olduğu için kapının inşası sırasında tartışmalar yaşandı. Mart 1965'te, kapının inşaatı devam ederken, Mimarlar Odası tasarımını "mimari bir başarısızlık" olarak eleştirdi. Kapının yapımını destekleyenler ise, burçların daha iyi bir görünümü kazandığını ve tasarımının surların sadeliğini yansıttığını söylüyordu.

Sonraki yıllarda kapıya daha fazla eleştiri yöneltildi ve kapıyı değiştirmede kamu yararı vardı. İtalyan mimar Renzo Piano, ilk olarak 1988'de Valletta'nın girişini yeniden geliştirme planlarını yaptı, ancak proje 1992'de rafa kaldırıldı. 2008'de hükûmet, kapıyı değiştirmek için Piano ile yeniden temasa geçti.[21] Piano'nun yeni planları 27 Haziran 2009 tarihinde hazırladı,[22] ve şehir kapısı 2 ile 5 Mayıs 2011 tarihleri arasında yıkıldı ve yıkıma Başbakan Lawrence Gonzi de katıldı.[23] Şehir Kapısı ve yakındaki Özgürlük Meydanı pasajlarının yıkımı toplam 1,39 milyon €'ya mal oldu.[20]

Beşinci kapı (2014-günümüz)

[değiştir | kaynağı değiştir]

Beşinci ve şimdiki şehir kapısı, 2011 ve 2014 yılları arasında Renzo Piano'nun tasarımlarına göre inşa edildi. Bu kapı, perde duvarlardan yüksek çelik bıçaklarla ayrılan büyük taş bloklarla çevrili burçlardaki bir gedikten oluştuğu için öncekilerden çok farklıdır. Dördüncü kapı gibi, şehir girişini yeniden tasarlama projesinin bir parçası olarak inşa edildi. Proje ayrıca Kraliyet Opera Binası kalıntılarını Pjazza Teatru Rjal olarak bilinen bir açık hava tiyatrosuna dönüştürdü ve Özgürlük Meydanı'nın bir bölümünü kaplayan yeni bir Parlamento Binası inşa edildi.[24]

Yeni şehir kapısı, Piano'nun projesinin geri kalanı gibi tartışmalıydı.[25] Maltalıların çoğunluğu, adadaki İtalyan rasyonalist mimarisinin birkaç örneğinden biri olmasına rağmen, dördüncü kapının yıkılmasını memnuniyetle karşıladı.[16] Yeni kapının bazı eleştirmenleri, üçüncü kapıya benzer daha geleneksel bir tasarımı tercih ettiler. Yeni kapı, eski Mısır Tapınağı Edfu Tapınağı ile karşılaştırıldı ve eleştirmenler, burçlardaki gediğin büyük ölçüde Maniyerist ve Barok kente uygun olmadığını söyledi.[26][27]

Valletta'nın 2018 yılında Avrupa Kültür Başkenti seçilmesinin anısına Ekim 2014'te, otobüs terminaline yakın Girolamo Cassar Bulvarı'nda Prospettiva adlı bir sanat enstalasyonu açıldı. Mimar Chris Briffa tarafından tasarlanan enstalasyon, Valletta'nın girişinde bulunan beş kapıdan öğeler içeriyor.[28]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. 13 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2022. 
  2. ^ "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. 13 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2022. 
  3. ^ a b "Valletta's entrance is to get a radical facelift - timesofmalta.com". web.archive.org. 1 Ağustos 2016. 1 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2022. 
  4. ^ "DAWRA KULTURALI MAL-PORT IL-KBIR (2.)" (PDF). 23 Mart 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2022. 
  5. ^ "Valletta Entrances". Maltese History & Heritage (İngilizce). 4 Şubat 2013. 24 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2022. 
  6. ^ "The Remains of the bridge of Porta San Giorgio/Porta Reale". Times of Malta (İngilizce). 14 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2022. 
  7. ^ "Reviving Porta Reale in Valletta". Times of Malta (İngilizce). 14 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2022. 
  8. ^ [httpss://www.independent.com.mt/articles/2009-01-11/opinions/the-many-pasts-of-city-gate-218738/ "The Many pasts of City Gate - The Malta Independent"]. www.independent.com.mt. 2 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2022. 
  9. ^ Schiavone, Michael J. (2009). Dictionary of Maltese Biographies Vol. 1 A–F. Pietà: Pubblikazzjonijiet Indipendenza. s. 731. ISBN 9789993291329. 
  10. ^ "Where the streets have four names - timesofmalta.com". web.archive.org. 19 Temmuz 2016. 19 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2022. 
  11. ^ "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. 30 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2022. 
  12. ^ "Fortifications Interpretation Centre, a must-see in Valletta". web.archive.org. 4 Nisan 2016. 4 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2022. 
  13. ^ "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. 16 Nisan 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2022. 
  14. ^ "LEHEN IS-SEWWA" (PDF). 9 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2022. 
  15. ^ "History of a bust - timesofmalta.com". web.archive.org. 13 Nisan 2016. 13 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2022. 
  16. ^ a b "FPM | News & Events | Maltese Architecture 1900-1970: Progress and Innovations –". www.patrimonju.org. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2022. 
  17. ^ "Statues of grandmasters at City Gate (1) - timesofmalta.com". web.archive.org. 12 Nisan 2016. 12 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2022. 
  18. ^ "The gate triumphant - timesofmalta.com". web.archive.org. 4 Mart 2016. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2022. 
  19. ^ "A PROJECT FOR A 'CENTRO D'ITALIANITÀ' IN MALTA". web.archive.org. 7 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2022. 
  20. ^ a b "di-ve_27012011.pdf". Google Docs. 14 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2022. 
  21. ^ "Renzo Piano resurrected for City Gate - timesofmalta.com". web.archive.org. 13 Nisan 2016. 13 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2022. 
  22. ^ "Revealed: the new face of Valletta - timesofmalta.com". web.archive.org. 3 Mart 2016. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2022. 
  23. ^ "City Gate bites the dust - timesofmalta.com". web.archive.org. 4 Mart 2016. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2022. 
  24. ^ Rix, Juliet (3 Aralık 2015). Malta and Gozo (İngilizce). Bradt Travel Guides. ISBN 978-1-78477-025-9. 30 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2022. 
  25. ^ "Maltese anger at plans to rebuild Valletta - Telegraph". web.archive.org. 10 Nisan 2016. 10 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2022. 
  26. ^ "Valletta needs arched entrance gates". Times of Malta (İngilizce). 29 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2022. 
  27. ^ "The gate must return". Times of Malta (İngilizce). 29 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2022. 
  28. ^ "Valletta installation recalls city's gates and celebrates the city of culture - timesofmalta.com". web.archive.org. 7 Mart 2016. 7 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2022. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Şehir_Kapısı_(Valletta)&oldid=32690680" sayfasından alınmıştır