Şabankara
Şabankara | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| 1155-1425 | |||||
 | |||||
| Yaygın dil(ler) | Kürtçe Farsça | ||||
| Resmî din | İslam | ||||
| Hükûmet | Monarşi | ||||
| Tarihçe | |||||
| |||||
Şabankara (Farsça: شبانکاره, 'çoban' anlamına gelir)[1] bir İran kabilesiydi. Soylarının Şah Adudüddevle tarafından İsfahan'dan Doğu Fars'a sürülen efsanevi İran Kralı Manüçehr'den geldiğini iddia etmişlerdir. (949–983)[2] Hanedanın başkenti İc idi ve altı bölgeye ayrılıyordu: Zarkān, Iababānān, Burk-Tārum-Khayra, Nayrīz, Kurm-Rūnīz-Lār ve darābdjird.[3] Kabilenin şu alt bölümleri vardı: Ismāīīlī, Rāmānī, Karzuwī, Masūūdī ve shakānī hepsi çoban ve savaşçıydı.[4]
Günümüzde Kirmanşah eyaletinde Şabankara adında bir Kürt kabilesi vardır.[5] Şabankara'nın soyundan gelen Ebu Tahir ibn Muhammed, 12. yüzyılda Kürt Hezâresbîler hanedanını kurmuştur.[6]
Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]
Mir Fedlu, Büveyhîler'e bağlı bir komutanken, Büveyhîler'e isyan ederek onların hükümdarı Ebu Mansur'un, annesini kaçırdı, hapsetti ve öldürdü hükümdarlığı ele geçirdi ve bölgedeki kaleleri güçlendirdi.
Bunun üzerine Selçuklular, Sultan Alparslan'ın kardeşi Kavurd'u Mir Fedlu'ya gönderdi ve savaş başladı. Bu savaştan sonra Mir Fedlu Selçuklulara bağlılığını bildirdi ve İran valisi oldu.Bir süre sonra Selçuklulara bağlılığı red eden Fedlu,Khorshah kalesini ele geçirdi, bunun üzerine Nizamü'l-Mülk kaleyi kuşattı ve şiddetli bir savaş çıktı,Savaşın sonunda Selçuklular kaleyi ele geçirdi ve Mir Fedlu yakalandı. Daha sonra 1072'de idam edildi.
Mir Fedlu'nun ölümünden sonra Hasan b. El-Mübariz Hüsrev,Başa geçti ve İran Valisi Cawli yönetimini kabul etmedi. Aralarında şiddetli çatışmalar yaşandı, ancak sonunda Mir Hüsrev, Kirman savaşında Cawli'ye yardım etti ve bir barış anlaşması yapıldı. Selçuklu hükûmeti çöktüğünde, Bakan Nasihuddin,Şabankara'ları bölgedeki isyanları, yolsuzlukları ve yağmayı durdurmaya çağırdı, Mir bunu kabul etse de geri döndüğünde kirman ve burdesiri ele geçirdi, ardından Oğuz Türkleri kirmana saldırdı, burada yapılan savaşta Şabankara'lar zafer kazandı.
1260'ta Moğol hükümdarı Hülagu, Ixa'ya saldırdı,Mir'i öldürdü ve Hanedanlığı yıktı, ancak tamamen dağılması 1363'te Müsâfirîler tarafından gerçekleştirildi.
Günümüzde hala Kirmanşah eyaletinde Şabankara adında bir Kürt Aşireti vardır.[7]
Kökeni[değiştir | kaynağı değiştir]
Bazı bilim insanları Şabankara'yı etnik Kürt olarak görmektedirler.[2][3][8][9] Ancak Potts, Kürt kökenlerine itiraz etti ve "Kürt" ün İran göçebeleri için genel bir Geç-Antik etnik olmayan terim olduğunu savundu.[10] Andrew Peacock da Şabankaranın aslında Kürt olup olmadığını sorgulayan isimlerden birisidir.[11] Dahası, diğer modern bilim insanları, Ortaçağ döneminde “Kürt”ün sosyal bir etiket olduğunu ve etnik bir tanım olarak yorumlanmaması gerektiğini belirtmektedir.[12][13]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Potts, Daniel T. (2014). Nomadism in Iran: From Antiquity to the Modern Era (İngilizce). Oxford University Press. ISBN 978-0-19-933079-9. 28 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2021.
- ^ a b Potts, Daniel T. (2014). Nomadism in Iran: From Antiquity to the Modern Era (İngilizce). Oxford University Press. ISBN 978-0-19-933079-9. 28 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2021.
- ^ a b Büchner, V. F. (24 Nisan 2012). "S̲h̲abānkāra". Encyclopaedia of Islam, First Edition (1913-1936) (İngilizce). 12 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2021.
- ^ Büchner, V. F. (24 Nisan 2012). "S̲h̲abānkāra". Encyclopaedia of Islam, First Edition (1913-1936) (İngilizce). 28 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2021.
- ^ Ateş, Sabri (2013). Ottoman-Iranian Borderlands: Making a Boundary, 1843–1914. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-1-107-03365-8. 28 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2021.
- ^ Oriental Scholars: Gibb, Kramer. Encyclopaedia Dictionary Islam Muslim World, etc, Gibb, Kramer, scholars. 13 vols & 12 vols. 1960-2004.1875.2009.
- ^ Ateş, Sabri (2013). Ottoman-Iranian Borderlands: Making a Boundary, 1843–1914 (İngilizce). Cambridge University Press. s. 162. ISBN 978-1-10724-508-2.
- ^ Spuler, B. (24 Nisan 2012). "Faḍlawayh". Encyclopaedia of Islam, Second Edition (İngilizce). 12 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2021.
- ^ Foundation, Encyclopaedia Iranica. "Welcome to Encyclopaedia Iranica". iranicaonline.org (İngilizce). 10 Nisan 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2021.
- ^ Pott, Daniel T. (2014). "Nomadism in Iran: From Antiquity to the Modern Era". Oxford University. Oxford. s. 166. 27 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2023.
The Shabankara (meaning “shepherd”) of easter Fars from other “Kurds.”… are thought to have been descendants of Daylamites or of some of the “Kurds” who were deported to Fars from the area of Isfahan…
- ^ Peacock, Andrew. C.S. (2010). "Early Seljuq History: A New Interpretation". New York: Routledge. s. 152. 21 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2023.
It is questionable whether the Shabankara we’re actually Kurdish.
- ^ "AŻOD-AL-DAWLA, ABŪ ŠOJĀʾ FANNĀ ḴOSROW". Unutulmamalıdır ki, 4.-5. / 10.-11. yüzyıl kaynaklarındaki " Kürt”, Lorlar da dahil olmak üzere Zagros bölgesinin tüm halkları ifade ede. s. 521. 29 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2021.
- ^ "Prolegomena to the Study of the Kurds". Öyle görünüyor ki, Kürt teriminin sosyal yönü, farklı türden etnik grupları ima etmek için ("Kürtlerin ırkı") kullanan, ancak benzer yaşam tarzları ve sosyal ve ekonomik kurulumları olan Sharaf Khan (16.yüzyıl) döneminde bile yaygındı. s. 17-18. 3 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2021.