Tek pazar

Ortak pazar, ürün düzenlemeleri ve üretim faktörleri (sermaye, işgücü ve yatırımcılık) üzerine birtakım ortak politikalarla dolaşım serbestliği getirilmesini sağlayan bir tür gümrük birliğidir. Pazarda ortaklığın amacı, ortak ülkeler arasında anapara, işgücü, mallar ve hizmetin olabildiğince hızlı hareket edebilmesidir. Bu ortaklık iktisat literatüründekiekonomik entegrasyonun dördüncü aşamasıdır.

Tek pazar ise çoğu zaman ortak pazarın biraz daha ayrıntılı bir biçimi olarak öne çıkması yönüyle bundan ayrılır. Ortak pazara kıyasla, tek pazar ortaklar arasında fizikî (sınırlar), teknik (formaliteler) ve malî (vergiler) engellerin kaldırılması konusunda çalışır. Bu engeller, üretim faktörünün dört koşulunu kesintiye uğratır. Bu tür engelleri kaldırabilmek amacıyla ortaklık aramak için bir araya gelen ülkeler siyasi iradeye sahip olmalı ve ve ortak ekonomik politikalar hazırlayarak bunlar üzerinde anlaşmalıdır.

Tek pazar örnekleri

• Avrupa Birliği, 1951 yılında Paris Antlaşması uyarınca Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu'nun kurulmasıyla siyasi hayatına başlamış oldu. 1957'de Roma Antlaşması'yla Avrupa Ekonomik Topluluğu'na dönüştü. 1968 yılında iç gümrük tarifesi uygulaması kaldırıldı. Bunu izleyen yıllarda, bu basit gümrük birliği uygulamalarından tam bir tek pazar uygulamasına geçilebilmesi için çok az şey yapıldı. 1986 yılına gelindiğinde bir Avrupa tek pazarı yaratmak için Avrupa Tek Senedi imzalandı ve bu antlaşmayla anapara, işgücü ve hizmetin (bu tam anlamıyla geçmiş olmasa da teoride böyleydi) katılımcı ülkeler arasında serbestçe dolaşmasının önündeki engeller kaldırılmış oldu.

• Avrupa Ekonomik Alanı, birer Avrupa ülkesi olmalarına karşın Avrupa Birliği'ne dâhil olmayan Norveç, İzlanda, Lihtenştayn ve Avrupa Birliği üyesi ülkeler arasında oluşturulmuş bir tek pazar uygulamasıdır.

• Körfez Arap Ülkelerinin İşbirliği Konseyi, altı Basra Körfezi ülkesi tarafından oluşturulan ve ekonomik ve sosyal objektifleri olan ekonomik bir topluluktur.

• Karayip Topluluğu (CARICOM), 1989 yılında ekonomik ilişkileri güçlendirmek amacıyla Karayip ülkeleri arasında kurulmuş ve ekonomik etkinlikleri de olan bir örgütlenmedir.

Önerilen tek pazarlar

• Batı Afrika Ülkeleri Ekonomik Topluluğu (ECOWAS)
• Orta Afrika Ülkeleri Ekonomik Topluluğu (ECCAS)
• Güney Afrika Ülkeleri Ekonomik Topluluğu (SADC), 2012'de uygulanması bekleniyor
• ASEAN 2020'de uygulanması bekleniyor
• Afrika Ekonomik Topluluğu (AEC), 2023'de uygulanması bekleniyor
• Büyük Arap Serbest Ticaret Alanı (GAFTA)
• Kuzey Amerika Birliği (NAU)