Lingua franca: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Hardaliyem (mesaj | katkılar)
Beyaz liste
9.093 değişiklik
Değişiklik özeti yok
Etiketler: Görsel Düzenleyici Mobil değişiklik Mobil ağ değişikliği
içeriğe ekleme yapıldı, birkaç imla düzeltildi, sanırım.
Etiketler: Ücretsiz blog veya wiki bağlantısı içeren madde Görsel Düzenleyici
10. satır: 10. satır:
Eskiden [[Rus İmparatorluğu]] veya [[Sovyetler Birliği]]'nin bir parçası olmuş veya etkisi altında kalmış Kafkaslar, Orta ve Doğu Avrupa ile Orta Asya gibi bölgelerde [[Rusça]] hâlâ bir lingua francadır.<ref name="un.org">{{Web kaynağı|url=https://www.un.org/Depts/DGACM/faq_languages.htm|başlık=Department for General Assembly and Conference Management – What are the official languages of the United Nations?|erişimtarihi=25 Ocak 2008|yayıncı=United Nations|arşivurl=https://web.archive.org/web/20071012035848/http://www.un.org/Depts/DGACM/faq_languages.htm|arşivtarihi=12 Ekim 2007|ölüurl=hayır}}</ref>
Eskiden [[Rus İmparatorluğu]] veya [[Sovyetler Birliği]]'nin bir parçası olmuş veya etkisi altında kalmış Kafkaslar, Orta ve Doğu Avrupa ile Orta Asya gibi bölgelerde [[Rusça]] hâlâ bir lingua francadır.<ref name="un.org">{{Web kaynağı|url=https://www.un.org/Depts/DGACM/faq_languages.htm|başlık=Department for General Assembly and Conference Management – What are the official languages of the United Nations?|erişimtarihi=25 Ocak 2008|yayıncı=United Nations|arşivurl=https://web.archive.org/web/20071012035848/http://www.un.org/Depts/DGACM/faq_languages.htm|arşivtarihi=12 Ekim 2007|ölüurl=hayır}}</ref>


[[Hindustânî]] ([[Hintçe]]-[[Urduca]]) ise [[Pakistan]] ve Kuzey Hindistan'da lingua francadır.<ref name="siddiqi1994">{{Kaynak|başlık=Hindustani-English code-mixing in modern literary texts|yazar=Mohammad Tahsin Siddiqi|yıl=1994|yayıncı=University of Wisconsin|url=https://books.google.com/?id=vnrTAAAAMAAJ|alıntı=... Hindustani is the lingua franca of both India and Pakistan ...}}</ref>{{Self-published inline|tarih=August 2018}}<ref name="pulsipher2005">{{Kaynak|başlık=World Regional Geography: Global Patterns, Local Lives|yazar1=Lydia Mihelič Pulsipher|yazar2=Alex Pulsipher|yazar3=Holly M. Hapke|yıl=2005|isbn=0-7167-1904-5|yayıncı=Macmillan|url=https://books.google.com/?id=WfNaSNNAppQC|alıntı=... By the time of British colonialism, Hindustani was the lingua franca of all of northern India and what is today Pakistan ...}}</ref>{{Page needed|tarih=August 2018}} Özellikle [[Arunaçel Pradeş]] gibi etnik açıdan yüksek çeşitlilik gösteren bölgelerde de Hintçe, toplumun %90'ı tarafından anadilleri olmamasına rağmen konuşulur.<ref>Chandra, Abhimanyu (22 August 2014). [https://scroll.in/article/675419/how-hindi-became-the-language-of-choice-in-arunachal-pradesh "How Hindi Became the Language of Choice in Arunachal Pradesh."] ''[[Scroll.in]]''. Retrieved 12 March 2019.</ref><ref>{{Web kaynağı |url=http://www.censusindia.gov.in/2011census/C-17.html |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=14 Aralık 2019 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20191113211224/http://www.censusindia.gov.in/2011census/C-17.html |arşivtarihi=13 Kasım 2019 |ölüurl=hayır}}</ref> [[Malayca]]<nowiki/>nın bir varyantı olan [[Endonezce]], [[Cavaca]]<nowiki/>nın ülkede daha çok konuşuru bulunmasına rağmen [[Endonezya]]'nın tek resmî dilidir. Farsça ise İran'da bulunan çeşitli azınlıklar arasında iletişimin sağlanmasında rol oynar.
[[Hindustânî]] ([[Hintçe]]-[[Urduca]]) ise [[Pakistan]] ve Kuzey Hindistan'da lingua francadır.<ref name="siddiqi1994">{{Kaynak|başlık=Hindustani-English code-mixing in modern literary texts|yazar=Mohammad Tahsin Siddiqi|yıl=1994|yayıncı=University of Wisconsin|url=https://books.google.com/?id=vnrTAAAAMAAJ|alıntı=... Hindustani is the lingua franca of both India and Pakistan ...}}</ref>{{Self-published inline|tarih=August 2018}}<ref name="pulsipher2005">{{Kaynak|başlık=World Regional Geography: Global Patterns, Local Lives|yazar1=Lydia Mihelič Pulsipher|yazar2=Alex Pulsipher|yazar3=Holly M. Hapke|yıl=2005|isbn=0-7167-1904-5|yayıncı=Macmillan|url=https://books.google.com/?id=WfNaSNNAppQC|alıntı=... By the time of British colonialism, Hindustani was the lingua franca of all of northern India and what is today Pakistan ...}}</ref>{{Page needed|tarih=August 2018}} Özellikle [[Arunaçel Pradeş]] gibi etnik açıdan yüksek çeşitlilik gösteren bölgelerde de Hintçe, toplumun %90'ı tarafından anadilleri olmamasına rağmen konuşulur.<ref>Chandra, Abhimanyu (22 August 2014). [https://scroll.in/article/675419/how-hindi-became-the-language-of-choice-in-arunachal-pradesh "How Hindi Became the Language of Choice in Arunachal Pradesh."] ''[[Scroll.in]]''. Retrieved 12 March 2019.</ref><ref>{{Web kaynağı |url=http://www.censusindia.gov.in/2011census/C-17.html |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=14 Aralık 2019 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20191113211224/http://www.censusindia.gov.in/2011census/C-17.html |arşivtarihi=13 Kasım 2019 |ölüurl=hayır}}</ref> [[Malayca]]'nın bir varyantı olan [[Endonezce]], [[Cavaca]]'nın ülkede daha çok konuşanı bulunmasına rağmen [[Endonezya]]'nın tek resmî dilidir. Türkçe, Osmanlı idaresi boyunca Anadolu ve Balkanlar başta olmak üzere Osmanlı topraklarında lingua franca görevi görmüştür.<ref>{{Web kaynağı|url=http://selimtuncer.blogspot.com/2012/01/turkce-bir-lingua-francadr.html|başlık={{!}} Türkçe bir ‘lingua franca’dır|erişimtarihi=2021-03-04|tarih=24 Ocak 2012 Salı|çalışma={{!}} Türkçe bir ‘lingua franca’dır-A. SELIM TUNCER}}</ref><ref>{{Web kaynağı|url=https://www.hurriyet.com.tr/bir-lingua-franca-olarak-turkce-5534878|başlık=Bir ’Lingua Franca’ olarak Türkçe|erişimtarihi=2021-03-04|dil=tr|çalışma=www.hurriyet.com.tr|ad=Özdemir|soyadı=İNCE}}</ref><ref>{{Web kaynağı|url=http://archive.vn/6Guv|başlık=Language use in the Ottoman Empire and its problems, 1299-1923|erişimtarihi=2021-03-04|tarih=2012-12-24|çalışma=archive.vn}}</ref> Farsça ise İran'da bulunan çeşitli azınlıklar arasında iletişimin sağlanmasında rol oynar.


[[Svahili]] Doğu Afrika'daki [[Bantular]] arasında 18. yüzyıl civarında yayılmış, kolonicilerin bu dili yönetim dili seçmesi ile de güçlenerek bölgede geçer dil statüsünü korumuştur.<ref name=":2">{{Web kaynağı | url = https://www.britannica.com/topic/Swahili-language | başlık = Swahili language | tarih = 27 Ağustos 2014 | website = Encyclopædia Britannica | erişimtarihi = 29 Nisan 2019 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20190723004044/https://www.britannica.com/topic/Swahili-language | arşivtarihi = 23 Temmuz 2019 | ölüurl = hayır }}</ref> [[Hausaca|Hausa dili]] de [[Batı Afrika]] ve Kuzey [[Nijerya]]'daki çeşitli farklı etnik gruplara mensup bireylerin birbirleri ile iletişimine olanak tanıdığı için bir lingua franca olarak nitelendirilebilir.
[[Svahili]] Doğu Afrika'daki [[Bantular]] arasında 18. yüzyıl civarında yayılmış, kolonicilerin bu dili yönetim dili seçmesi ile de güçlenerek bölgede geçer dil statüsünü korumuştur.<ref name=":2">{{Web kaynağı | url = https://www.britannica.com/topic/Swahili-language | başlık = Swahili language | tarih = 27 Ağustos 2014 | website = Encyclopædia Britannica | erişimtarihi = 29 Nisan 2019 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20190723004044/https://www.britannica.com/topic/Swahili-language | arşivtarihi = 23 Temmuz 2019 | ölüurl = hayır }}</ref> [[Hausaca|Hausa dili]] de [[Batı Afrika]] ve Kuzey [[Nijerya]]'daki çeşitli farklı etnik gruplara mensup bireylerin birbirleri ile iletişimine olanak tanıdığı için bir lingua franca olarak nitelendirilebilir.

Sayfanın 12.36, 4 Mart 2021 tarihindeki hâli

Üçdilli Çince-Malayca-İngilizce metin, 1839. Malayca Malakka Boğazı çevresindeki geçer dil olmuştur.

Lingua franca veya geçer dil[1][2] ortak bir dili veya lehçeyi paylaşmayan insanların birbiriyle iletişim kurmak için kullandığı ortak dildir.[3] Lingua francalar insan tarihi boyunca, ticari, kültürel, dinî, yönetimsel veya diplomatik gereklilikler dolayısı ile gelişmiş, farklı milletlere mensup bilim insanları ve akademisyenler arasındaki iletişimi sağlamak için de kullanılmıştır.[4][5]

Terimin ismi Orta Çağ'da denizciler ve tüccarlar tarafından 11. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar konuşulmuş, Romen dili bazlı bir pidgin olan Akdeniz Lingua Francası'ndan (Sabir) almıştır ve lingua franca, İtalyancada Frenk dili anlamına gelmektedir.[6] Eğer bir dil belli bir bölgede yaşayan farklı gruplar yerine tüm dünya çapında geçer dil statüsüne sahip ise dünya dili olarak adlandırılır.

Örnekler

Lingua francalar antik çağlardan beri var olmuştur. Latince ve Koini Yunancası, Roma İmparatorluğu ile Helen kültüründe geçer dil statüsünde konuşulmuştur. Akadca ve Aramice de Orta Doğu'da eski zamanlarda geçer dil olmuştur.[7][8]

  İngilizcenin çoğunluğun anadili olduğu bölgeler
  İngilizcenin resmî dil olduğu ancak çoğunluğun anadili olmadığı ülkeler

Birleşik Krallık'ın kolonicilik yolu ile Dünya'nın büyük bir kısmını kontrolü altına alması, bu bölgelerde İngilizcenin yönetimde kullanılmasına yol açmıştır. Bunun sonucunda kolonicilik dönemi bitmesine rağmen, pek çok yüksek etnik ve dilsel çeşitliliğe sahip eski koloni ülkesi İngilizceyi resmî dilleri olarak benimsemiştir. İngilizce aynı zamanda günümüzde bir dünya dilidir. Fransızca da benzer bir şekilde Fransız ve Belçika koloniciliği yolu ile günümüzde hâlâ Batı ve Orta Afrika ülkelerinde geçer dildir ve resmî statüye sahiptir.

Eskiden Rus İmparatorluğu veya Sovyetler Birliği'nin bir parçası olmuş veya etkisi altında kalmış Kafkaslar, Orta ve Doğu Avrupa ile Orta Asya gibi bölgelerde Rusça hâlâ bir lingua francadır.[9]

Hindustânî (Hintçe-Urduca) ise Pakistan ve Kuzey Hindistan'da lingua francadır.[10][Şahsen yayımlanan kaynaklar?][11][sayfa belirt] Özellikle Arunaçel Pradeş gibi etnik açıdan yüksek çeşitlilik gösteren bölgelerde de Hintçe, toplumun %90'ı tarafından anadilleri olmamasına rağmen konuşulur.[12][13] Malayca'nın bir varyantı olan Endonezce, Cavaca'nın ülkede daha çok konuşanı bulunmasına rağmen Endonezya'nın tek resmî dilidir. Türkçe, Osmanlı idaresi boyunca Anadolu ve Balkanlar başta olmak üzere Osmanlı topraklarında lingua franca görevi görmüştür.[14][15][16] Farsça ise İran'da bulunan çeşitli azınlıklar arasında iletişimin sağlanmasında rol oynar.

Svahili Doğu Afrika'daki Bantular arasında 18. yüzyıl civarında yayılmış, kolonicilerin bu dili yönetim dili seçmesi ile de güçlenerek bölgede geçer dil statüsünü korumuştur.[17] Hausa dili de Batı Afrika ve Kuzey Nijerya'daki çeşitli farklı etnik gruplara mensup bireylerin birbirleri ile iletişimine olanak tanıdığı için bir lingua franca olarak nitelendirilebilir.

Kaynakça

  1. ^ Yağcıoğlu, Semiramis (2005). "Dil asla masum değildir" (PDF). Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 7 (2). s. 138. Erişim tarihi: 28 Şubat 2013. 
  2. ^ Demircan, Ömer (2012). "Dilbilim Sözlüğü 2: Düzçeviri yoluyla terimsel sığlama ve yanlışlari". Türk Dili Dergisi. 25 (148). Erişim tarihi: 28 Şubat 2013. 
  3. ^ Kelimenin anlamı hakkında Özdemir İnce'nin makalesi
  4. ^ Nye, Mary Jo (2016). "Speaking in Tongues: Science's centuries-long hunt for a common language". Distillations. 2 (1). ss. 40-43. 3 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2018. 
  5. ^ Gordin, Michael D. (2015). Scientific Babel: How Science Was Done Before and After Global English. Chicago, Illinois: University of Chicago Press. ISBN 9780226000299. 
  6. ^ "lingua franca." Oxford Dictionary of English 2e, Oxford University Press, 2003.
  7. ^ Ostler, 2005 pp. 38–40
  8. ^ Ostler, 2010 pp. 163–167
  9. ^ "Department for General Assembly and Conference Management – What are the official languages of the United Nations?". United Nations. 12 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2008. 
  10. ^ Mohammad Tahsin Siddiqi (1994), Hindustani-English code-mixing in modern literary texts, University of Wisconsin, ... Hindustani is the lingua franca of both India and Pakistan ... 
  11. ^ Lydia Mihelič Pulsipher; Alex Pulsipher; Holly M. Hapke (2005), World Regional Geography: Global Patterns, Local Lives, Macmillan, ISBN 0-7167-1904-5, ... By the time of British colonialism, Hindustani was the lingua franca of all of northern India and what is today Pakistan ... 
  12. ^ Chandra, Abhimanyu (22 August 2014). "How Hindi Became the Language of Choice in Arunachal Pradesh." Scroll.in. Retrieved 12 March 2019.
  13. ^ "Arşivlenmiş kopya". 13 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2019. 
  14. ^ "Türkçe bir 'lingua franca'dır". | Türkçe bir ‘lingua franca’dır-A. SELIM TUNCER. 24 Ocak 2012 Salı. Erişim tarihi: 2021-03-04.  Tarih değerini gözden geçirin: |tarih= (yardım)
  15. ^ İNCE, Özdemir. "Bir 'Lingua Franca' olarak Türkçe". www.hurriyet.com.tr. Erişim tarihi: 2021-03-04. 
  16. ^ "Language use in the Ottoman Empire and its problems, 1299-1923". archive.vn. 2012-12-24. Erişim tarihi: 2021-03-04. 
  17. ^ "Swahili language". Encyclopædia Britannica. 27 Ağustos 2014. 23 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2019. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Lingua_franca&oldid=25028633" sayfasından alınmıştır