Şogi: Revizyonlar arasındaki fark
[kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
Sürmekte olan bir çalışmanın ilk hamlesi, kaynak olarak büyük ölçüde İngilizce, Fransızca ve Almanca, bazı yerlede Japonca Vikipedya kullanıldı. |
Değişiklik özeti yok |
||
4. satır: | 4. satır: | ||
Shōgi, taşları ele geçiren oyuncunun bu taşları kendi tarafında oyuna yeniden sokmasına izin veren satranç çeşitlerinin en eskisidir. Alınan taşların yeniden oyuna sokulması (Japonca: uchi 打ち ‘vuruş’) kuralının 15. yüzyılda icat edilip o devirdeki paralı askerlerin esir düştüklerinde infaz edilmek yerine taraf değiştirmelerinden esinlendiği düşünülüyor. |
Shōgi, taşları ele geçiren oyuncunun bu taşları kendi tarafında oyuna yeniden sokmasına izin veren satranç çeşitlerinin en eskisidir. Alınan taşların yeniden oyuna sokulması (Japonca: uchi 打ち ‘vuruş’) kuralının 15. yüzyılda icat edilip o devirdeki paralı askerlerin esir düştüklerinde infaz edilmek yerine taraf değiştirmelerinden esinlendiği düşünülüyor. |
||
Oyunun bilinen en eski öncülü olan ve 6. yüzyılda |
Oyunun bilinen en eski öncülü olan ve 6. yüzyılda [[Hindistan]]’da ortaya çıkan [[Çaturanga|caturaṅga]], büyük olasılıkla [[Nara dönemi|Nara]] döneminden sonra [[Çin]] veya [[Kore]] üzerinden, muhtemelen [[Xiang qi|xianqi]] aracılığıyla Japonya’ya aktarılmıştı. Bugünkü hâlini 16. yüzyılın başlarında alan shōginin alınan taşların yeniden oyuna sokulmasına izin vermeyen doğrudan bir atası, [[Heian dönemi|Heian]] (平安) döneminin sonlarından kalma 1210 yılında kaleme alınmış Nichūreki belgesinde kayıtlara geçmiştir. |
||
== Temel kavramlar == |
== Temel kavramlar == |
||
9 yatay (dan 段, ‘basamak’) ve 9 dikey (筋 suji, ‘sıra’) yoldan oluşan 81 kareli bir tahtada (shōgiban 将棋盤), karşılıklı iki oyuncu tarafından oynanır. ‘Kareler’, dikdörtgendir. Birinci oyuncuya Sente 先手, ikinci oyuncuya Gote 後手 denir, ancak Batı dillerinde bunlar sırasıyla siyah ve beyaz olarak anılır, oyuna Sente, yani siyah başlar. Tahta hemen her zaman dikdörtgen biçimli olup satrançtan farklı olarak renk kodlarıyla ayrıştırılmamıştır, yani damasızdır. Çizgi kesişimlerindeki birer çift nokta (四天王shitennō, ‘Göğün dört Deva’sı’), oyuncuların terfi alanlarını gösterir. |
9 yatay (dan 段, ‘basamak’) ve 9 dikey (筋 suji, ‘sıra’) yoldan oluşan 81 kareli bir tahtada (shōgiban 将棋盤), karşılıklı iki oyuncu tarafından oynanır. ‘Kareler’, dikdörtgendir. Birinci oyuncuya '''Sente''' 先手, ikinci oyuncuya '''Gote''' 後手 denir, ancak Batı dillerinde bunlar sırasıyla siyah ve beyaz olarak anılır, oyuna Sente, yani siyah başlar. Tahta hemen her zaman dikdörtgen biçimli olup satrançtan farklı olarak renk kodlarıyla ayrıştırılmamıştır, yani damasızdır. Çizgi kesişimlerindeki birer çift nokta (四天王 shitennō, ‘Göğün dört Deva’sı’), oyuncuların terfi alanlarını gösterir. |
||
Her oyuncunun, boyutları hafif değişken, 20’şer adet yassı, kamamsı beşgen taşı (駒koma) bulunur. Kumandanlar hariç, rakip taşlar işaret veya renk kodu taşımazlar. Her taşın kime ait olduğu, incelen tarafının rakibe yönelik olmasından anlaşılır. Taşları, en büyük kesimli ve oyunda en değerli olan taştan en küçük ve değersizine doğru sıralarsak aşağıdaki listeyi elde ederiz: |
Her oyuncunun, boyutları hafif değişken, 20’şer adet yassı, kamamsı beşgen taşı (駒 koma) bulunur. Kumandanlar hariç, rakip taşlar işaret veya renk kodu taşımazlar. Her taşın kime ait olduğu, incelen tarafının rakibe yönelik olmasından anlaşılır. Taşları, en büyük kesimli ve oyunda en değerli olan taştan en küçük ve değersizine doğru sıralarsak aşağıdaki listeyi elde ederiz: |
||
* 1 başkumandan ve 1 yeşim kumandan (ōshō, gykōshō) ya da 1’er şah |
* 1 başkumandan ve 1 yeşim kumandan (ōshō, gykōshō) ya da 1’er şah |
Sayfanın 14.28, 8 Aralık 2020 tarihindeki hâli
Japon satrancı veya Kumandanlar Oyunu olarak da bilinen Şogi ya da Shōgi (Japonca: shōgi 将 棋 [ɕo̞ːŋi] veya [ɕo̞ːɡʲi]), Japonya kökenli, satrançla akraba iki kişilik soyut kombinatoryal ve esksiksiz enformasyonlu bir strateji oyunudur. Satranç ailesi içinde Japonya’da en yaygın oynanan çeşit olup 17 Kasım’da bayramı kutlanır. Shōgi, Japoncada kumandanın (shō 将) masa oyunu (gi 棋) anlamına gelir.
Shōgi, taşları ele geçiren oyuncunun bu taşları kendi tarafında oyuna yeniden sokmasına izin veren satranç çeşitlerinin en eskisidir. Alınan taşların yeniden oyuna sokulması (Japonca: uchi 打ち ‘vuruş’) kuralının 15. yüzyılda icat edilip o devirdeki paralı askerlerin esir düştüklerinde infaz edilmek yerine taraf değiştirmelerinden esinlendiği düşünülüyor.
Oyunun bilinen en eski öncülü olan ve 6. yüzyılda Hindistan’da ortaya çıkan caturaṅga, büyük olasılıkla Nara döneminden sonra Çin veya Kore üzerinden, muhtemelen xianqi aracılığıyla Japonya’ya aktarılmıştı. Bugünkü hâlini 16. yüzyılın başlarında alan shōginin alınan taşların yeniden oyuna sokulmasına izin vermeyen doğrudan bir atası, Heian (平安) döneminin sonlarından kalma 1210 yılında kaleme alınmış Nichūreki belgesinde kayıtlara geçmiştir.
Temel kavramlar
9 yatay (dan 段, ‘basamak’) ve 9 dikey (筋 suji, ‘sıra’) yoldan oluşan 81 kareli bir tahtada (shōgiban 将棋盤), karşılıklı iki oyuncu tarafından oynanır. ‘Kareler’, dikdörtgendir. Birinci oyuncuya Sente 先手, ikinci oyuncuya Gote 後手 denir, ancak Batı dillerinde bunlar sırasıyla siyah ve beyaz olarak anılır, oyuna Sente, yani siyah başlar. Tahta hemen her zaman dikdörtgen biçimli olup satrançtan farklı olarak renk kodlarıyla ayrıştırılmamıştır, yani damasızdır. Çizgi kesişimlerindeki birer çift nokta (四天王 shitennō, ‘Göğün dört Deva’sı’), oyuncuların terfi alanlarını gösterir.
Her oyuncunun, boyutları hafif değişken, 20’şer adet yassı, kamamsı beşgen taşı (駒 koma) bulunur. Kumandanlar hariç, rakip taşlar işaret veya renk kodu taşımazlar. Her taşın kime ait olduğu, incelen tarafının rakibe yönelik olmasından anlaşılır. Taşları, en büyük kesimli ve oyunda en değerli olan taştan en küçük ve değersizine doğru sıralarsak aşağıdaki listeyi elde ederiz:
- 1 başkumandan ve 1 yeşim kumandan (ōshō, gykōshō) ya da 1’er şah
- 1’er uçan araba (hisha) ya da kale
- 1’er köşeci (kakugyō) ya da fil
- 2’şer altın kumandan (kinshō)
- 2’şer gümüş kumandan (ginshō)
- 2’şer tarçın at (keima) ya da at
- 2’şer tütsülü araba (kyōsha) ya da kargı
- 9’ar piyade (fuhyō) ya da piyon
Yukarıda adı geçen alternatif isimler, satrançta benzer hareket eden taşlardan seçilmiş olup Batı’daki shōgi kulüplerinde yaygındır. Türkçede yerleşmiş bir terminoloji olmayıp bu makale Japonca adlandırmayı takip edecektir.
Her parçanın adı ön yüzüne siyah mürekkeple iki kanji ile (Japoncada kullanılan Çin ideogramları) yazılıdır. Başkumandan, yeşim kumandan ve altın kumandanlar hariç her bir taşın arka yüzünde, genellikle başka renkte (en çok kırmızı) mürekkeple yazılmış bir veya iki kanji vardır. Bir taşın terfi ettiği belirtmek için taş, kırmızı yazılı tarafı yukarıda kalacak şekilde çevrilir.
Taş | Resim | Kanji | Rōmaji | Batı Tarzı isimleri | İngiliz ve Japon Tarzı Kısaltmalar | Betza notasyonu | ||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
başkumandan | Japonca: 王將 | ōshō | şah (daha yüksek sırlamalı oyuncu) |
K | Japonca: 王 | ō | K | |
yeşim kumandan | Japonca: 玉將 | gyokushō | şah (daha düşük sıralamalı oyuncu) |
K | Japonca: 玉 | gyoku | K | |
uçan araba | Japonca: 飛車 | hisha | kale | R | Japonca: 飛 | hi | R | |
baş ejderha | Japonca: 龍王 | ryūō | kıdemli kale ("ejderha") |
+R | Japonca: 龍 or Japonca: 竜[a] | ryū | FR | |
köşeci | Japonca: 角行 | kakugyō | fil | B | Japonca: 角 | kaku | B | |
ejderha at | Japonca: 龍馬 | ryūma or ryūme | kıdemli fil ("beygir") |
+B | Japonca: 馬 | uma | WB | |
altın kumandan | 金將 | kinshō | altın kumandan ("altın") |
G | 金 | kin | WfF | |
gümüş kumandan | Japonca: 銀將 | ginshō | gümüş kumandan ("gümüş") |
S | Japonca: 銀 | gin | FfW | |
kıdemli gümüş | Japonca: 成銀 | narigin | kıdemli gümüş | +S | Japonca: (全) | — | WfF | |
tarçın at | Japonca: 桂馬 | keima | at | N | Japonca: 桂 | kei | fN | |
kıdemli tarçın | Japonca: 成桂 | narikei | kıdemli at | +N | Japonca: (圭 orJaponca: 今) | — | WfF | |
tütsülü araba | Japonca: 香車 | kyōsha | kargı | L | Japonca: 香 | kyō | fR | |
kıdemli tütsü | Japonca: 成香 | narikyō | kıdemli kargı | +L | Japonca: (杏 or Japonca: 仝) | — | WfF | |
piyade | Japonca: 歩兵 | fuhyō | piyon | P | Japonca: 歩 | fu | fW | |
altın | Japonca: と金 | tokin | kıdemli piyon ("tokin") |
+P | Japonca: と (orJaponca: 个) | to | WfF |
Kaynak hatası: <ref>
"lower-alpha" adında grup ana etiketi bulunuyor, ancak <references group="lower-alpha"/>
etiketinin karşılığı bulunamadı (Bkz: Kaynak gösterme)