Antiseptik: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmemiş revizyon]

← Önceki sürümle aradaki fark Sonraki sürümle aradaki fark →

İçerik silindi İçerik eklendi

Satır içi

Sayfanın 20.21, 12 Ağustos 2007 tarihindeki hâli

Antiseptikler (Yunanca: αντί, karşı(tı), and σηπτικός, çürüten) enfeksiyon, septisemi veya çürümeyi önlemek amacıyla canlı dokuya uygulanan mikrop karşıtı (antimikrobiyal) maddelerdir. Vücuttaki mikroorganizmaları öldüren antibiyotikler ile canlı olmayan nesnelerde bulunan mikroorganizmaları öldürmekte kullanılan dezenfektanlarla karıştırılmamalıdırlar. Bazı antiseptikler gerçekten mikrop öldürücüyken, yani mikropları öldürebilirken (bakteriyosidal), diğerleri bakteriyostatiktir ve sadece mikropların gelişimini önler veya baskılar. Antibakteriyeller sadece bakterilere karşı kullanılabilen antiseptiklerdir.

Tarihçe ve cerrahide kullanımı

John Lister'in Antiseptic Principle of the Practice of Surgery isimli makalesinin 1867'de yayımlanmasıyla antiseptik cerrahi metodlarının geniş çaplı kullanımına başlandı. Makalesinde var olan herhangi bir mikrobun öldürüldüğü hususunda emin olabilmek için karbolik asitin (fenol) kullanımı savunmuştur. Bununla birlikte benzeri fikirler daha önce de farklı uzmanlar tarafından, eskiden beri, ortaya atılmıştı; Antik Yunanistan'da Galen ve Hipokrat gibi. Hatta MÖ 2150 yılından kalma bir Sümer kil tabletinde benzeri tekniklerin savunulduğuna rastlanılmıştır^[1].

Yine de her antiseptik yararlı olmakla birlikte, yaralanmış yüzeye çok veya az oranda toksik ve rahatsız edici özelliktedir. Bu sebeple bugün cerrahide antiseptik metod yerine aseptik metod kullanılmaktadır ki bu -aseptik- metod hâli hazırda bulunan bakterilerin öldürülmesine değil, bakterilerin istilasına karşı koru(n)maya dayanır.

Bazı yaygın antiseptikler

Alkoller: en sık kullanılan etanol (%60-90), 1-propanol (%60-70) ve 2-propanol/isopropanol (%70-80) veya bunların karışımlarıdır. Bunlara cerrahi alkoller de denir.
Dördüncül amonyum tuzları: Benzalkonyum klorür, setil trimetilamonyum bromit, setilpridinyum klorür gibi kimyasalların da dahil olduğu grup. Aniyonik yüzey aktif madde, örneğin sabun, bunların antimikrobiyal etkinliklerini engeller.
Klorheksidin glukonat: deri için antiseptik olarak kullanılır. Ayrıca dişeti enflamasyonlarında da kullanılır. Mikrop öldürücü etkisi yavaş fakat kalıcıdır. Katyonik yüzey aktif maddelerdendir.
Hidrojen peroksit: sıklıkla yaraları temizlemekte kullanılsa da artık kullanılmaması tavsiye edilmektedir zira güçlü oksidasyon yara izi oluşmasına neden olur, iyileşme süresini de uzatır.
Fenol: güçlü karışımlarda mikrop öldürücü, daha zayıflardaysa engelleyicidir (inhibitör). Ameliyat öncesi el temizliğinde kullanılır.
İyot: genellikle alkolik (alkollü) bir karışım içinde kullanılır. Küçük yaraları dezenfekte etmek için kullanılması, yara izi oluşumuna neden oluşu ve iyileşme süresini uzatması sebebiyle, artık tavsiye edilmemektedir.
Merkürokrom: barındırdığı civa nedeniyle FDA (Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi) tarafından güvenli ve etkili onaylanmamaktadır.
Sodyum hipoklorit

Kaynakça ve notlar

Şablon:Kaynak wiki

^ Inflammation in Wound Repair: Molecular and Cellular Mechanisms: Editor's Note, Russell P. Hall, III, Journal of Investigative Dermatology (2007) 127, 514–525. doi:10.1038/sj.jid.5700701

Dış bağlantılar

[1] Inflammation in Wound Repair: Molecular and Cellular Mechanisms: Editor's Note, Russell P. Hall, III, Journal of Investigative Dermatology (2007) 127, 514–525. doi:10.1038/sj.jid.5700701

[1]

@@ 1. satır: / 1. satır: @@
+'''Antiseptikler''' ([[Yunanca]]: αντί, karşı(tı), and σηπτικός, çürüten) [[enfeksiyon]], [[septisemi]] veya çürümeyi önlemek amacıyla canlı dokuya uygulanan mikrop karşıtı (antimikrobiyal) maddelerdir. Vücuttaki [[mikroorganizma]]ları öldüren [[antibiyotik]]ler ile canlı olmayan nesnelerde bulunan mikroorganizmaları öldürmekte kullanılan [[dezenfektan]]larla karıştırılmamalıdırlar. Bazı antiseptikler gerçekten mikrop öldürücüyken, yani mikropları öldürebilirken ([[bakteriyosidal]]), diğerleri [[bakteriyostatik]]tir ve sadece mikropların gelişimini önler veya baskılar. [[Antibakteriyel]]ler sadece bakterilere karşı kullanılabilen antiseptiklerdir.
-[[Mikrop]]ları, yani insan, hayvan ve bitkilerin dokularına yerleşerek hastalığa yol açan [[bakteri]], [[virüs]], [[mantar]] mikroorganizmaları yok etmek sağlıklı yaşamın temel koşullarından biridir. '''Antiseptik''', [[antibiyotik]] ve [[dezenfektan]] gibi değişik adlarla anılan birçok madde bu amaçla geliştirilmiştir. Ama genel olarak "mikrop" öldürücüler denen bütün bu maddelerin bazı özellikleri ve kullanımları farklıdır.
+== Tarihçe ve cerrahide kullanımı ==
-==Tarihi==
+[[John Lister]]'in ''Antiseptic Principle of the Practice of Surgery'' isimli makalesinin [[1867]]'de yayımlanmasıyla antiseptik cerrahi metodlarının geniş çaplı kullanımına başlandı. Makalesinde var olan herhangi bir mikrobun öldürüldüğü hususunda emin olabilmek için karbolik asitin (fenol) kullanımı savunmuştur. Bununla birlikte benzeri fikirler daha önce de farklı uzmanlar tarafından, eskiden beri, ortaya atılmıştı; Antik Yunanistan'da [[Galen]] ve [[Hipokrat]] gibi. Hatta MÖ 2150 yılından kalma bir Sümer kil tabletinde benzeri tekniklerin savunulduğuna rastlanılmıştır<ref>[http://www.nature.com/jid/journal/v127/n3/abs/5700701a.html ''Inflammation in Wound Repair: Molecular and Cellular Mechanisms: Editor's Note''], Russell P. Hall, III, Journal of Investigative Dermatology (2007) 127, 514–525. doi:10.1038/sj.jid.5700701</ref>.
-İnsanlar, "mikrop kuramının" bulunmasından yüzyıllarca önce neden ve nasıl etki yaptığını bilmeksizin antiseptikleri kullanıyorlardı. Örneğin çiğ etin bol tuz ve baharatla yoğrularak sucuk biçiminde saklanması, sebzelerin yoğun bir tuz ve limon ya da sirke çözeltisi içinde bekletilerek turşu yapılması, bakterileri büyük ölçüde yok ederek bu besinlerin bozulmasını önlüyordu.
+Yine de her antiseptik yararlı olmakla birlikte, yaralanmış yüzeye çok veya az oranda toksik ve rahatsız edici özelliktedir. Bu sebeple bugün cerrahide antiseptik metod yerine aseptik metod kullanılmaktadır ki bu -aseptik- metod hâli hazırda bulunan bakterilerin öldürülmesine değil, bakterilerin istilasına karşı koru(n)maya dayanır.
-==Antiseptikler Nasıl Etki Yapar?==
-Kimyasal antiseptiklerin mikroplar üzerinde nasıl etkili oldukları tam olarak açıklanamamıştır. Bu maddeler doğrudan doğruya mikrop hücresine girerek yaşamsal işlevlerini engelleyebileceği gibi, mikrop hücresinin dış zarını eriterek de yıkıcı etki gösterebilir. Ne var ki birçok antiseptik normal hücreler üzerinde de ayn etkiyi yapar. Bu yüzden bu maddelerin dikkatli kullanılması gerekir. Bazı antiseptikler ağızdan alındığında ya da vücuda şırınga edildiğinde ağır sonuçlara, hatta ölüme yol açabilir.
+== Bazı yaygın antiseptikler ==
-Doğada pek çok bitkide (özellikle çayda) bulunan fenolik maddelerin antioksidatif, antimutajenik etkileri yanında antiseptik özelliği de bulunmaktadır.
+*[[Alkol]]ler: en sık kullanılan [[etanol]] (%60-90), 1-propanol (%60-70) ve 2-propanol/[[isopropanol]] (%70-80) veya bunların karışımlarıdır. Bunlara ''cerrahi alkoller'' de denir.
+*[[Dördüncül amonyum tuzları]]: [[Benzalkonyum klorür]], [[setil trimetilamonyum bromit]], [[setilpridinyum klorür]] gibi kimyasalların da dahil olduğu grup. [[Aniyonik yüzey aktif madde]], örneğin sabun, bunların antimikrobiyal etkinliklerini engeller.
+*[[Klorheksidin glukonat]]: deri için antiseptik olarak kullanılır. Ayrıca dişeti enflamasyonlarında da kullanılır. Mikrop öldürücü etkisi yavaş fakat kalıcıdır. [[Katyonik yüzey aktif madde]]lerdendir.
+*[[Hidrojen peroksit]]: sıklıkla yaraları temizlemekte kullanılsa da artık kullanılmaması tavsiye edilmektedir zira güçlü oksidasyon yara izi oluşmasına neden olur, iyileşme süresini de uzatır.
+*[[Fenol]]: güçlü karışımlarda mikrop öldürücü, daha zayıflardaysa engelleyicidir (inhibitör). Ameliyat öncesi el temizliğinde kullanılır.
+*[[İyot]]: genellikle [[alkolik]] (alkollü) bir karışım içinde kullanılır. Küçük yaraları dezenfekte etmek için kullanılması, yara izi oluşumuna neden oluşu ve iyileşme süresini uzatması sebebiyle, artık tavsiye edilmemektedir.
+*[[Merkürokrom]]: barındırdığı [[civa]] nedeniyle [[FDA]] (Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi) tarafından güvenli ve etkili onaylanmamaktadır.
+*[[Sodyum hipoklorit]]
+== Kaynakça ve notlar ==
+*{{kaynak wiki | dil=İngilizce | madde=Antiseptic | tarih=9 Ağustos 2007 | url=http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Antiseptic&oldid=150220831 }}
+<references />
+== Dış bağlantılar ==
+*[http://www.ankemdernegi.org.tr/ANKEMJOURNALPDF/ANKEM_18_4_220_223.pdf Nakipoğlu, Yaşar; Gürler, Bülent. "Çeşitli dezenfektan ve antiseptik maddelerin antibakteriyal etkinliğinin araştırılması". ANKEM Derg 2004;18(4):220-223.]
+*[http://www.das.org.tr/tr/dosya/kongre/kong2002/005.pdf Öztürk, Recep. "Antiseptik ve dezenfektan maddelere karşı direnç sorunu".]
+*[http://web.inonu.edu.tr/~eolmez/antiseptikler.doc "Antiseptik ve dezenfektanlar".]
-{{tıp-taslak}}
-{{farmakoloji-taslak}}
 [[Kategori:Antiseptikler|*]]
+<!--- interwiki --->
+[[da:Antisepsis]]
+[[de:Antiseptikum]]
 [[en:Antiseptic]]
+[[es:Antiséptico]]
+[[fr:Antiseptique]]
+[[id:Antiseptik]]
+[[it:Antisettico]]
+[[ja:殺菌剤 (医薬品)]]
+[[pl:Antyseptyka]]
+[[pt:Antiséptico]]
+[[ru:Антисептик]]
+[[fi:Antiseptiikka]]
+[[uk:Антисептик]]