James Clerk Maxwell: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at

[kontrol edilmiş revizyon]

[kontrol edilmemiş revizyon]

← Önceki sürümle aradaki fark Sonraki sürümle aradaki fark →

İçerik silindi İçerik eklendi

GörselVikimetin

Satır içi

Sayfanın 15.58, 4 Ekim 2011 tarihindeki hâli

Şablon:Bilimadamı bilgi kutusu

James Clerk Maxwell (d. 13 Haziran 1831 - ö. 5 Kasım 1879), İskoç teorik fizikçi ve matematikçi. En önemli başarısı klasik elektromanyetik teorisinde daha önceden birbirleriyle ilişkisiz olarak gözüken elektrik ve manyetizmanın aynı şey olduğunu kendisine ait olan Maxwell Denklemleri'yle (4 denklem) ispatlamıştır. Bu denklemler elektrik, manyetik ve optik alanlarında kullanılır. Maxwell Denklemleri sayesinde bu alandaki klasik denklemler ve yasalar basitleştirilmiş oldu. Maxwell'in elektromanyetik alandaki çalışmaları, birincisi Isaac Newton tarafından gerçekleştirilmiş, "fizikteki ikinci büyük birleşme" olarak isimlendirilir.

Maxwell elektrik ve manyetik alanların uzayda dalga formunda sabit ışık hızında ilerlediğini bulmuştur. 1864 yılında Maxwell A Dynamical Theory of the Electromagnetic Field (Elektromanyetik Alanın Dinamik Teorisi) adlı kitabı yayınlamıştır. Işığın aslında aynı ortamda dalga hareketi yaptığı, bunların da elektriksel ve manyetik bulgular olduğu ilk kez bu kitapta yer almıştır. Elektrik kuvveti ile manyetik kuvveti birleştirdiği elektromanyetizm modeli, fizikteki en önemli gelişmelerden biri olarak kabul edilir.

Maxwell ayrıca gazların kinetik teorisini istatistiksel olarak açıklayan Maxwell-Boltzmann Dağılımı'nın geliştiricilerinden biridir. Bu iki buluş modern fizikte yeni bir çağın başlamasına neden olmuş, özel görelilik ve kuantum mekaniğinin başlamasına katkıda bulunmuştur. Maxwell ayrıca 1861'de ilk gerçek renkli fotoğrafı yaratması ve birçok köprünün yapısını oluşturan çubuk-mafsal sistemlerinin esnemezliği (Rijitlik) konusundaki temel oluşturan çalışmalarıyla bilinir.

Bir çok fizikçi tarafından 19. yüzyılda yaşayıp 20. yüzyıl fiziğini en büyük katkıyı sağlayan kişi olarak görülür. Maxwell'in bilime katkıları Isaac Newton ve Albert Einstein'ınkilerle eşdeğer görülür. 1999'un sonlarında 100 ileri gelen fizikçiyle gerçekleştirilen milenyum oylamasında Maxwell, tüm zamanların en iyi fizikçileri arasında Einstein ve Newton'dan sonra 3. sırayı almıştır.^[1] 1931 yılında Einstein, Maxwell'in doğumgünü töreninde Maxwell'in çalışmasını "Newton'dan sonra fizikte en verimli ve en önemli çalışmadır" diye tanımlamıştır.^[2] Einstein çalışma odasının duvarına Michael Faraday ve Isaac Newton'un yanı sıra Maxwell'in de fotoğrafını asmıştı.

Yaşamı

İlk yılları (1831-1839)

James Clerk Maxwell 13 Haziran 1831 tarihinde İskoçya'nın başkenti Edinburgh'da avukat John Clerk Maxwell ve eşi Frances Maxwell'in çocukları olarak dünyaya gelmiştir.^[3] Babası Penicuik bölgesinin baronetliğini elinde bulunduran Clerk ailesden olan varlıklı bir adam olup, kardeşi 6. baronet ünvanı almıştır.^[4] Asıl adı John Clerk olan babası,^[5] Middlebie, Kirkcudbrightshire kasabasında, soylulardan Maxwell ailesi ile olan bağlantısından kendisine miras kalmasından sonra Maxwell soyadını ekletmiştir.^[3]

Maxwell'in anne ve babası o dönemde pek rastlanmayan bir biçimde 30'lu yaşlarına kadar tanışmamış^[6] dahası o doğduğunda annesi 40 yaşına yaklaşmıştır. Daha önce Elizabeth adlı bir kızları olmuş ancak ilk döneminde hayatını kaybetmiştir.^[7] Yaşayan tek çocuklarına dedesi ve diğer birçok aile büyüğünün anısına James adını koymuşlardır.

Maxwell henüz küçükken ailesi Middlebie kasabasında 6.1 km² üzerine inşa ettirdikleri Glenlair House diye anılan eve taşınmıştır.^[8] Eldeki bütün işaretler Maxwell'in daha o yaşta bitmeyen bir merak duygusuna sahip olduğunu göstermiştir.^[9] 3 yaşında iken çevresinde hareket eden, ışık saçan, ses çıkaran her şeyi sorguladığı söylenmiştir.^[10]

Eğitimi (1839-1847)

Viktorya dönemi'nde sıkça görüldüğü üzere, potansiyeli kolaylıkla fark edilebilen genç James'in eğitiminden sorumlu kişi annesi Frances'ti.^[11] Fakat karın kanserine yakalanan annesi, başarısız bir ameliyattan sonra Aralık 1839'da Maxwell daha 8 yaşındayken hayatını kaybetmiştir. Bundan sonra onunla babası John Maxwell ile kardeşinin karısı Jane ilgilenmiş, ikisi de hayatında önemli rol oynamıştır.^[11] Okul hayatı babasının tuttuğu 16 yaşındaki özel hocası gözetiminde kötü başlamıştır. Bu kişi hakkında çok bilgi olmasa da John'a acımasızca davrandığı, yavaş ve dik başlı olduğu gerekçesiyle azarladığı söylenmiştir.^[11] Babası 1841 Kasım'ında bu hocayı kovmuş, bunu yerine James'i saygın Edinburgh Akademisi'ne göndermiştir.^[12] Buradaki dönemde halası Isabella'nın yanında kalmış, kendisi yetenekli bir ressam olan kuzeni Jemima onu çizime olan tutkusu konusunda cesaretlendirmiştir.^[13]

Kırsaldaki evlerinde çevresinden izole bir şekilde büyüyüp 10 yaşına gelen Maxwell, okula uyum sağlayamamıştır.^[14] İlk yıl sınıfları dolu olduğu için, kendisinden bir üstteki sınıflara katılmak zorunda kalmıştır.^[14] Kendine has davranışları ve sahip olduğu Gallowey aksanı sebebiyle köylü olrak görülmüş, okulun ilk gününde giydiği el yapımı ayakkabı ve giysiler sebebiyle arkadaşları ona salak, deli anlamlarına gelen daftie lakabını takmıştır.^[15] Maxwell bu duruma rağmen hiç gücenmiş gibi görünmemiş, şikayet etmeden durumu kabullenmiştir.^[16] Akademideki yalnızlığı sonraki dönemlerde tanınmış isimler haline gelen yaşıtları Lewis Campbell ve Peter Guthrie Tait ile tanıştığında sona ermiş, onlarla ömür boyu dost kalmıştır.^[3]

Maxwell ilk döneminde geometri'ye büyük ilgi duymuş, herhangi bir ödev, yönelndirme olmadan düzenli çok yüzlü kavramını yeniden keşfetmiştir.^[13] Maxwell'in zekası bu duruma rağmen büyük oranda fark edilememiş; okuldaki ikinci yılında kazandığı kutsal metin ödülüne rağmen^[13], akademik çalışmaları 13 yaşında kazandığı matematik madalyası ile İngilizce-şiir birincilik ödüllerine kadar karşılıksız kalmıştır.^[17]

İlk bilimsel makalesini 14 yaşında yazan Maxwell, bu çalışmasında bir parça ip ile oluşturabilen matematiksel eğrilerin mekanik anlamlarıyla birlikte elipslerin ve ikiden fazla odaklı eğrilerin özelliklerini ortaya koymuştur. Oval Eğriler (Oval Curves) adlı çalışması o dönem Edinburgh Üniversitesi'nde doğa felsefesi profesörü olan James Forbes tarafından Edinburgh Kraliyet Topluluğu'na (Royal Society of Edinburgh) sunulmuştur.^[3] Maxwell'in bu sunumu yapmak için çok genç olduğu düşünülmüştür.^[18] Maxwell'in bu çalışmasının, Descartes'in de 17. yüzyılda çok odaklı eğrileri incelediği düşünüldüğünde, tamamen özgün olduğu söylenemese de; çalışma bu yapıları basitleştirmiştir.^[18]

Edinburgh Üniversitesi (1847-1850)

Maxwell 1847’de akademiyi bırakıp Edinburgh Üniversitesi'nde derslere katılmaya başladı.^[19] Cambridge Üniversitesi’ne katılma şansı elde etse de, bunun yerine Edinburgh’daki lisans derslerini bitirmeye karar verdi. Maxwell’in üniversitede bulunduğu dönemde Edinburgh Üniversitesi'nin akademik kadrosu bir çok saygı değer kişiyi içermekteydi. İlk senesinde Sir William Hamilton’dan mantık ve metafizik, Philip Kelland’dan matematik ve James Forbes’dan doğa felsefesi dersleri aldı. Fakat üniversitedeki dersleri pek çekici bulmayan Maxwell boş zamanlarında, özellikle Glenlair'deki evinde, kendini özel çalışmalarına verdi. Asıl ilgi alanı polarize ışığın özellikleriydi. Şekilldendirilmiş jelatin bloklarları farklı baskılara maruz bırakıp,kendisine ünlü bilim insanı William Nicol tarafından verilen polarizasyon prizmalarını kullanarak jelatinde oluşan renkli fringeleri(ışığın kırılmasıyla oluşan koyu çizgiler) gösterdi. Bu denemesi sırasında (daha sonraları madde üzerindeki baskıyı hesaplamak için kullanılacak olan) fotoelastisiteyi buldu.^[20] 18 yaşında iki farklı makale yayımlayan Maxwell “kürsüde durmak” için çok genç olarak nitelendirilmiş ve makalelerin sunumu hocası Kelland tarafından gerçekleştirilmiştir.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

Bu makalenin çoğu aynı başlıklı İngilizce makalesinden (29.12.2010) alınmadır. İngilizce makalenin gösterdiği kaynaklar aşağıdadır.

^ "Einstein the greatest". BBC News. 29 November 1999. Erişim tarihi: 2 April 2010.
^ McFall, Patrick "Brainy young James wasn't so daft after all" The Sunday Post, 23 April 2006
^ ^a ^b ^c ^d Oxford Dictionary of National Biography, p506
^ "John Clerk-Maxwell of Middlebie". thePeerage.com.
^ "James Clerk". thePeerage.com. Erişim tarihi: 2008-02-16.
^ Tolstoy, p11
^ Campbell, p1.
^ Mahon, pp 186–187
^ Tolstoy, p13
^ Mahon, p3
^ ^a ^b ^c Tolstoy, pp 15–16
^ Campbell, pp 19–21
^ ^a ^b ^c Mahon, pp 12–14
^ ^a ^b Mahon, p10
^ Mahon, p4
^ Campbell, pp 23–24
^ Campbell, p43
^ ^a ^b Mahon, p16
^ Harman, Hutchinson Dictionary, p662
^ Russo, Remigio (1996). Mathematical Problems in Elasticity. World Scientific. s. 73. ISBN 9810225768.

[1] "Einstein the greatest". BBC News. 29 November 1999. Erişim tarihi: 2 April 2010.

[2] McFall, Patrick "Brainy young James wasn't so daft after all" The Sunday Post, 23 April 2006

[oxford_506-3] Oxford Dictionary of National Biography, p506

[4] "John Clerk-Maxwell of Middlebie". thePeerage.com.

[5] "James Clerk". thePeerage.com. Erişim tarihi: 2008-02-16.

[6] Tolstoy, p11

[7] Campbell, p1.

[8] Mahon, pp 186–187

[9] Tolstoy, p13

[10] Mahon, p3

[Tolstoy_p15-16-11] Tolstoy, pp 15–16

[12] Campbell, pp 19–21

[mahon_p12-14-13] Mahon, pp 12–14

[mahon_p10-14] Mahon, p10

[15] Mahon, p4

[16] Campbell, pp 23–24

[17] Campbell, p43

[Mahon,_p16-18] Mahon, p16

[Harman_p662-19] Harman, Hutchinson Dictionary, p662

[20] Russo, Remigio (1996). Mathematical Problems in Elasticity. World Scientific. s. 73. ISBN 9810225768.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

@@ 30. satır: / 30. satır: @@
 == Yaşamı ==
 === İlk yılları (1831-1839) ===
-James Clerk Maxwell 13 Haziran 1831 tarihinde [[İskoçya]]'nın başkenti [[Edinburgh]]'ta avukat John Clerk Maxwell ve eşi Frances Maxwell'in çocukları olarak dünyaya gelmiştir.<ref name="oxford_506">''Oxford Dictionary of National Biography'', p506</ref> Babası Penicuik bölgesinin baronetliğini elinde bulunduran Clerk ailesden olan varlıklı bir adam olup, kardeşi 6. baronet ünvanı almıştır.<ref>
+James Clerk Maxwell 13 Haziran 1831 tarihinde [[İskoçya]]'nın başkenti [[Edinburgh]]'da avukat John Clerk Maxwell ve eşi Frances Maxwell'in çocukları olarak dünyaya gelmiştir.<ref name="oxford_506">''Oxford Dictionary of National Biography'', p506</ref> Babası Penicuik bölgesinin baronetliğini elinde bulunduran Clerk ailesden olan varlıklı bir adam olup, kardeşi 6. baronet ünvanı almıştır.<ref>
 {{Cite web | url = http://www.thepeerage.com/p22717.htm#i227165 | başlık = John Clerk-Maxwell of Middlebie | erişimtarihi =  | yayımcı = thePeerage.com }}</ref> Asıl adı John Clerk olan babası,<ref>
 {{Cite web | url = http://www.thepeerage.com/p22717.htm#i227169 | başlık = James Clerk | erişimtarihi = 2008-02-16 | yayımcı = thePeerage.com }}</ref> ''Middlebie, Kirkcudbrightshire'' kasabasında, soylulardan Maxwell ailesi ile olan bağlantısından kendisine miras kalmasından sonra Maxwell soyadını ekletmiştir.<ref name="oxford_506"/>
@@ 46. satır: / 46. satır: @@
 Maxwell ilk döneminde [[Geometri|geometri]]'ye büyük ilgi duymuş, herhangi bir ödev, yönelndirme olmadan [[Düzenli çok yüzlü|düzenli çok yüzlü]] kavramını yeniden keşfetmiştir.<ref name="mahon_p12-14"/> Maxwell'in zekası bu duruma rağmen büyük oranda fark edilememiş; okuldaki ikinci yılında kazandığı kutsal metin ödülüne rağmen<ref name="mahon_p12-14"/>, akademik çalışmaları 13 yaşında kazandığı matematik madalyası ile İngilizce-şiir birincilik ödüllerine kadar karşılıksız kalmıştır.<ref>Campbell, p43</ref>
-İlk bilimsel makalesini 14 yaşında yazan Maxwell, bu çalışmasında bir parça ip ile oluşturabilen matematiksel eğrilerin mekanik anlamlarıyla birlikte [[Elips|elipslerin]] ve ikiden fazla odaklı eğrilerin özelliklerini ortaya koymuştur. Oval Eğriler (''Oval Curves'') adlı çalışması o dönem [[Edinburgh Üniversitesi]]'nde doğa felsefesi profesörü olan [[James Forbes]] tarafından [[Edinburg Kraliyet Topluluğu]]'na (''Royal Society of Edinburgh'') sunulmuştur.<ref name="oxford_506"/> Maxwell'in bu sunumu yapmak için çok genç olduğu düşünülmüştür.<ref name="Mahon, p16">Mahon, p16</ref> Maxwell'in bu çalışmasının, [[Descartes]]'in de 17. yüzyılda çok odaklı eğrileri incelediği düşünüldüğünde, tamamen özgün olduğu söylenemese de; çalışma bu yapıları basitleştirmiştir.<ref name="Mahon, p16"/>
+İlk bilimsel makalesini 14 yaşında yazan Maxwell, bu çalışmasında bir parça ip ile oluşturabilen matematiksel eğrilerin mekanik anlamlarıyla birlikte [[Elips|elipslerin]] ve ikiden fazla odaklı eğrilerin özelliklerini ortaya koymuştur. Oval Eğriler (''Oval Curves'') adlı çalışması o dönem [[Edinburgh Üniversitesi]]'nde doğa felsefesi profesörü olan [[James Forbes]] tarafından [[Edinburgh Kraliyet Topluluğu]]'na (''Royal Society of Edinburgh'') sunulmuştur.<ref name="oxford_506"/> Maxwell'in bu sunumu yapmak için çok genç olduğu düşünülmüştür.<ref name="Mahon, p16">Mahon, p16</ref> Maxwell'in bu çalışmasının, [[Descartes]]'in de 17. yüzyılda çok odaklı eğrileri incelediği düşünüldüğünde, tamamen özgün olduğu söylenemese de; çalışma bu yapıları basitleştirmiştir.<ref name="Mahon, p16"/>
 === Edinburgh Üniversitesi (1847-1850) ===
 [[Dosya:Edinburgh University 1827.jpg|left|thumb|Edinburgh Üniversitesi]]
-Maxwell 1847’de akademiyi bırakıp [[Edinburgh Üniversitesi]]'nde derslere katılmaya başladı.<ref name="Harman_p662">Harman, ''Hutchinson Dictionary'', p662</ref> [[Cambridge Üniversitesi]]’ne katılma şansı elde etse de, bunun yerine Edinburgh’daki lisans derslerini bitirmeye karar verdi. Maxwell’in üniversitede bulunduğu dönemde Edinburg Üniversitesi'nin akademik kadrosu bir çok saygı değer kişiyi içermekteydi. İlk senesinde Sir [[William Hamilton]]’dan mantık ve metafizik, [[Philip Kelland]]’dan matematik ve [[James Forbes]]’dan doğa felsefesi dersleri aldı. Fakat üniversitedeki dersleri pek çekici bulmayan Maxwell boş zamanlarında, özellikle Glenlair'deki evinde, kendini özel çalışmalarına verdi. Asıl ilgi alanı polarize ışığın özellikleriydi. Şekilldendirilmiş jelatin bloklarları farklı baskılara maruz bırakıp,kendisine ünlü bilim insanı [[William Nicol]] tarafından verilen polarizasyon prizmalarını kullanarak jelatinde oluşan renkli fringeleri(ışığın kırılmasıyla oluşan koyu çizgiler) gösterdi. Bu denemesi sırasında (daha sonraları madde üzerindeki baskıyı hesaplamak için kullanılacak olan) [[fotoelastisite]]yi buldu.<ref>
+Maxwell 1847’de akademiyi bırakıp [[Edinburgh Üniversitesi]]'nde derslere katılmaya başladı.<ref name="Harman_p662">Harman, ''Hutchinson Dictionary'', p662</ref> [[Cambridge Üniversitesi]]’ne katılma şansı elde etse de, bunun yerine Edinburgh’daki lisans derslerini bitirmeye karar verdi. Maxwell’in üniversitede bulunduğu dönemde Edinburgh Üniversitesi'nin akademik kadrosu bir çok saygı değer kişiyi içermekteydi. İlk senesinde Sir [[William Hamilton]]’dan mantık ve metafizik, [[Philip Kelland]]’dan matematik ve [[James Forbes]]’dan doğa felsefesi dersleri aldı. Fakat üniversitedeki dersleri pek çekici bulmayan Maxwell boş zamanlarında, özellikle Glenlair'deki evinde, kendini özel çalışmalarına verdi. Asıl ilgi alanı polarize ışığın özellikleriydi. Şekilldendirilmiş jelatin bloklarları farklı baskılara maruz bırakıp,kendisine ünlü bilim insanı [[William Nicol]] tarafından verilen polarizasyon prizmalarını kullanarak jelatinde oluşan renkli fringeleri(ışığın kırılmasıyla oluşan koyu çizgiler) gösterdi. Bu denemesi sırasında (daha sonraları madde üzerindeki baskıyı hesaplamak için kullanılacak olan) [[fotoelastisite]]yi buldu.<ref>
 {{cite book | son = Russo | ilk = Remigio | başlık = Mathematical Problems in Elasticity | yayımcı = World Scientific | yıl = 1996 | sayfalar = 73 | isbn = 9810225768 }}</ref>
 yaşında iki farklı makale yayımlayan Maxwell “kürsüde durmak” için  çok genç olarak nitelendirilmiş ve makalelerin sunumu hocası Kelland tarafından  gerçekleştirilmiştir.