Öksürük otu
| Öksürük otu | ||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | ||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||
Tussilago farfara
L. |
Öksürük otu, bilimsel adı Tussilago farfara olan, aster familyasınadan (Asteraceae) Senecioneae oymağına ait Avrupa ve Batı Asya'ya özgü bir bitkidir. Latince adı "öksürük" anlamına gelen "tussis" ve "etkilemek" anlamına gelen "ago" kelimelerinden türemiştir. Geleneksel tıpta kullanılsa da, bitkinin içerdiği zehirli pirolizidin alkaloidleri nedeniyle karaciğer sağlığı açısından risk oluşturur.
Tussilago farfara, Tussilago cinsinin tek kabul gören türüdür. Bu gruba geçmişte iki düzineden fazla tür dahil edilmiş olsa da, bunların çoğu artık farklı cinse ait olarak sınıflandırılmaktadır.[1]
Tanım
[değiştir | kaynağı değiştir]Öksürük otu, tohum ve köksaplar yardımıyla kolay yayılabilen çok yıllık otsu bir bitkidir. Genelde koloniler halinde bulunur.Tay ayağına benzeyen yapraklar tohumlar dökülünceye dek gözükmez. Sarı çiçekler, yapraklar açmadan önce bir mevsim boyunca uzun saplar üzerinde kalır daha sonra kurur.
Karahindibaya benzeyen çiçekler, ilkbaharda uzun saplarda pulsu yapraklar taşır. Çiçekler tohum verdikten sonra ortaya çıkan öksürük otu yaprakları, yaz başında solarak ölür. Çiçek başları, dışarıda bir sıra brakte bulunan sarı çiçeklerden oluşur. Bitki genellikle 10–30 cm yüksekliğindedir. Yaprakların kenarlarında ise açısal dişler yer alır.[2][3]
Dağılım
[değiştir | kaynağı değiştir]Öksürük otu, Avrupa, Asya ve Kuzey Afrika'da yaygın olarak bulunur. Svalbard'dan Fas'a, Çin'e ve Rusya Uzak Doğusu'na kadar geniş bir alana yayılım gösterir. yerliler tarafından tıbbi amaçlarla veya arılar için erken dönemde nektar kaynağı olarak taşındığı tahmin edilen Kuzey ve Güney Amerika'da da sık rastlanan bir bitkidir. Genellikle atık alanlar, bozulmuş topraklar, yol kenarları ve patikalarda yetişir. Bazı bölgelerde ise istilacı bitki olarak kabul edilir.[1][4][5]
İsmi
[değiştir | kaynağı değiştir]Öksürük otu adını, eskiden insanlar bu bitkiyi öksürüğü geçirmek amacıyla kullandıkları için almıştır. öksürük otu bitkisi ayrıca yapraklarının şeklinden dolayı "tash otu", "eşek ayağı", "boğa ayağı" "farfara", "tay ayağı", "tay otu" ve "at ayağı" gibi isimlerle de bilinir. Bazen (Petasites frigidus) ile karıştırılır.
öksürük otu bitkisi öksürük anlamına gelen Eski Yunanca kelimeden türetilerek "bechion", "bechichie" veya "bechie" olarak da adlandırılmıştır.[6][7] Latincede ise "at nalı" anlamına gelen "ungula caballina" [6] ve "yer menekşesi" anlamına gelen "chamæleuce" isimleriyle de bilinir.[8]
Kullanımı
[değiştir | kaynağı değiştir]
Öksürük otu bitkisi geleneksel tıpta kullanılmış olmasının yanı sıra Coltsfoot Rock gibi bazı şekerleme ürünlerinde de gıda maddesi olarak tüketilmiştir.[6] Tussilago farfara yaprakları, Avusturya geleneksel tıbbında solunum yolu, deri, kas-iskelet sistemi rahatsızlıkları, viral enfeksiyonlar, grip, nezle, ateş, romatizma ve gut tedavisinde içsel (çay veya şurup olarak) veya dışsal (doğrudan uygulanarak) olarak kullanılmıştır.[9] Ayrıca taze yaprakların özütünden öksürük damlası ve sert şekerlemeler yapımında da faydalanılmıştır.[10]
Naenia typica ve Euplexia lucipara dahil olmak üzere bazı kelebek türü larvalarının besin kaynağını oluşturur bunun yanı sıra bal arısı da (Apis mellifera mellifera) bu çiçeğin polenlerinden ve nektarlarından bolca istifade eder.
Toksisite
[değiştir | kaynağı değiştir]Tussilago farfara bitkisi, tümör oluşturucu pirolizidin alkaloidleri (PA) içerir.[11] -Öksürük otunda bulunan senecionin ve senkirkinin, Drosophila melanogaster kullanılarak yapılan karşılaştırmalı bir genotoksik testi sonucunda, şimdiye kadar test edilen tüm pirolizidin alkaloidleri arasında en yüksek mutajenik etkiye sahip olduğu tespit edilmiştir.[12][13]
Almanya hükûmeti öksürük otu satışını yasaklamıştır. Avusturya ve Almanya'da daha sonra pirolizidin alkaloidleri içermeyen klonlanmış öksürük otu bitkileri geliştirilmiştir.[14] Bu çalışmaların sonucunda, belirtilen alkaloidleri tespit edilemeyen "Tussilago farfara 'Wien'" adlı tescilli bir varyete ortaya çıkarılmıştır.[15]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Baines, Jennika (3 Mayıs 2013). "Introduction: Flann O'Brien and the Archive". The Parish Review: Journal of Flann O'Brien Studies. 1 (2). doi:10.16995/pr.2894. ISSN 2634-145X.
- ^ Morin, Nancy R. (2006). Flora of North America: North of Mexico (aster order). Flora of North America editorial committee. New York: Oxford university press. ISBN 978-0-19-530564-7.
- ^ Parnell, John A. N.; Curtis, Tom; Webb, D. A.; Cullen, Elaine L. (2011). Webb's an Irish flora. 8th ed. Cork: Cork University Press. ISBN 978-1-85918-478-3. OCLC 698911812.
- ^ 秦, 智彬 (2022). "Study on Chemical Constituents of <i>Tussilago farfara</i> L". Pharmacy Information. 11 (04): 327-334. doi:10.12677/pi.2022.114042. ISSN 2160-441X.
- ^ Pfeiffer, Tanja; Günzel, Corinna; Frey, Wolfgang (Haziran 2008). "Clonal reproduction, vegetative multiplication and habitat colonisation in Tussilago farfara (Asteraceae): A combined morpho-ecological and molecular study". Flora - Morphology, Distribution, Functional Ecology of Plants. 203 (4): 281-291. doi:10.1016/j.flora.2007.02.008. ISSN 0367-2530.
- ^ a b c The Metropolitan museum of art. [The Gilliss press. 1920. 18 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2024.
- ^ Spiller, Elizabeth, (Ed.) (5 Aralık 2016). Seventeenth-Century English Recipe Books: Cooking, Physic and Chirurgery in the Works of Elizabeth Talbot Grey and Aletheia Talbot Howard. Routledge. ISBN 978-1-351-90101-7.
- ^ Cooper, Thomas (1584). Thesaurus Linguae Romanae et Britannicae.
- ^ Vogl, Sylvia; Picker, Paolo; Mihaly-Bison, Judit; Fakhrudin, Nanang; Atanasov, Atanas G.; Heiss, Elke H.; Wawrosch, Christoph; Reznicek, Gottfried; Dirsch, Verena M.; Saukel, Johannes; Kopp, Brigitte (Ekim 2013). "Ethnopharmacological in vitro studies on Austria's folk medicine—An unexplored lore in vitro anti-inflammatory activities of 71 Austrian traditional herbal drugs". Journal of Ethnopharmacology (İngilizce). 149 (3): 750-771. doi:10.1016/j.jep.2013.06.007. 20 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2024.
- ^ Niering, William A.; Olmstead, Nancy C. (1979). The Audubon Society field guide to North American wildflowers, eastern region. National Audubon Society. New York: Knopf : distributed by Random House. ISBN 978-0-394-50432-2.
- ^ Fu, P.P.; Yang, Y.-C.; Xia, Q.; Chou, M.W.; Cui, Y.Y.; Lin, G. (14 Temmuz 2020). "Pyrrolizidine alkaloids - Tumorigenic components in Chinese herbal medicines and dietary supplements". Journal of Food and Drug Analysis. 10 (4). doi:10.38212/2224-6614.2743. ISSN 2224-6614.
- ^ ROEDER, E. (11 Temmuz 1995). "ChemInform Abstract: Medicinal Plants in Europe Containing Pyrrolizidine Alkaloids". ChemInform. 26 (28). doi:10.1002/chin.199528310. ISSN 0931-7597.
- ^ Frei, Hansjörg; Lüthy, Jürg; Brauchli, Julia; Zweifel, Ulrich; Würgler, Friedrich E.; Schlatter, Christian (Haziran 1992). "Structure/activity relationships of the genotoxic potencies of sixteen pyrrolizidine alkaloids assayed for the induction of somatic mutation and recombination in wing cells of Drosophila melanogaster". Chemico-Biological Interactions. 83 (1): 1-22. doi:10.1016/0009-2797(92)90088-3. ISSN 0009-2797.
- ^ Wawrosch, Ch.; Kopp, B.; Wiederfield, H. (Eylül 2000). "PERMANENT MONITORING OF PYRROLIZIDINE ALKALOID CONTENT IN MICROPROPAGATED TUSSILAGO FARFARA L.: A TOOL TO FULFILL STATUTORY DEMANDS FOR THE QUALITY OF COLTSFOOT IN AUSTRIA AND GERMANY". Acta Horticulturae (530): 469-472. doi:10.17660/actahortic.2000.530.55. ISSN 0567-7572.
- ^ Yaniv, Zohara; Bachrach, Uriel, (Ed.) (4 Ağustos 2005). Handbook of Medicinal Plants. CRC Press. ISBN 978-0-367-80748-1.
