Çoğa Zenbil sayfasının kaynağını görüntüle

{{Dünya Mirasları
| Koordinatlar   = {{Koordinat|32|0|30|N|48|31|15|E|display=inline}}
| İsim           = Çoğa Zenbil<br />{{Dil|fa|چغازنبيل|dil_adı=e}}<br />'''Elam dilinde''': Dur Untash
| Resim        = [[Dosya:Choghazanbil2.jpg|260px]]
| Resimbaşlık  = Çoğa Zenbil [[ziggurat]]ı ([[tapınak]] [[kule]]si)
| Tür          = Kültürel
| Kriter       = iii, vi
| ID           = 113
| Bölge        = [http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_World_Heritage_Sites_in_Asia_and_Australasia Asya-Pasifik]
| Yıl          = 1979
| Ülke         = [[Dosya:Flag of Iran.svg|22px]] [[İran]]<br />[[Huzistan Eyaleti|Huzistan]]
| Link         = <!-- {{URL|example.com}} -->
| coordinates    = {{Koordinat|30|12|00|N|53|10|46|E|display=inline,title}}
}}
{{Konum haritası
 |İran
 |label=Çoğa Zenbil
 |label_size=100
| lat_deg = 31
| lat_min = 53
| lat_sec = 0
| lat_dir = N
| lon_deg = 48
| lon_min = 53
| lon_sec = 0
| lon_dir = E
|mark=Locator Dot2.gif |marksize=15 |position=bottom |width=158 |float=sağ |caption=Çoğa Zenbil'in günümüz İran haritasındaki konumu.
}}

'''Çoğa Zenbil''' ({{Dil|fa|چغازنبيل|dil_adı=e}}), Elam dilince '''Dur Untaşı''', [[İran]]'ın [[Huzistan Eyaleti|Huzistan]] eyaletinde, [[Susa, İran|Susa]] şehrinin 30&nbsp;km güneydoğusunda ve [[Ahvaz]]'ın 80&nbsp;km kuzeyinde bulunan [[Elam|Elam İmparatorluğu]] [[arkeolojik sit]] alanı. Özellikle orta Elam dönemine (MÖ y. 1500-1000) tarihlenen kalıntılarıyla tanınır.

== Etimoloji ==
Çoğa Zenbil, ''Höyük sepeti'' anlamına gelir. Kentin adı, bölge yakınında hâlen konuşulmata olan Bahtiyari lehçesinde de tepe anlamında kullanılır.<ref>{{Kitap kaynağı | soyadı = Rohl | ad = D | başlık = Legend: The Genesis of Civilisation | sayfa = 82 | yayıncı = Century | yıl = 1998 }}</ref> Orijinal ismi olan 'Dur Untaş' ise, 'Untaş şehri' anlamına gelmektedir.

== Tarihçe ==
MÖ 13. yüzyıl hüküm sürmüş [[Elam]] kralı [[Untaş-Napirişa]] tarafından yaklaşık olarak MÖ 1250 yılı civarında kurulmuştur. Tanrı İnşusinak onuruna inşa edilen kentteki özellikle büyük [[ziggurat]] ona ithaf edilmiştir.<ref>{{Kitap kaynağı | soyadı = Ghirshman | ad = R. | başlık = The Ziggurat of Tchoga-Zanbil | yayıncı = Scientific American | cilt = 204 | sayfalar =69-76| yıl = 1961 }}</ref> Untaş-Napirişa, kenti kurarken, içinde on kadar tapınağın yer aldığı, surlarla çevrili kutsal bir alanın ortasında bir ziggurat ve bir saray inşa ettirmiştir.

MÖ 640 yılında [[Asurlular|Asur]] kralı [[Asurbanipal]] tarafından yıkılmıştır.

<center>{{Geniş resim|Tchogha Zanbil.jpg|740px|}}</center>

[[Dosya:National Museum of Iran Darafsh (452).JPG|küçükresim|upright=0.77|Çoğa Zenbil'de bulunup 2. bin yılın sonlarına tarihlenen tekerlek. ([[İran Ulusal Müzesi]])]]

== Mimari ==
Oldukça sağlam kalmış olan ziggurat Mezopotamya bölgesi dışındaki ayakta bulunan az sayıdaki zigguratlar arasındadır. Aynı zamanda dünyanın en iyi korunmuş zigguratlarından biridir.<ref name="Demokrat Haber">{{haber kaynağı | url = http://www.demokrathaber.org/persepolis-ve-antik-iran-makale,8962.html | başlık = Persepolis ve Antik İran | soyadı = Doğan | ad = Serkan | yayıncı = Demokrat Haber | erişimtarihi = 14 Mayıs 2017 |arşivurl= https://web.archive.org/web/20170502042400/http://www.demokrathaber.org/persepolis-ve-antik-iran-makale,8962.html |arşivtarihi= 2 Mayıs 2017 | ölüurl =evet}}</ref>

Ziggurat kalıntılarının, kenarları 102 m olan kare bir tabanı vardır ve yüksekliği 24 m'dir. Zigguratın gerçek yüksekliğinin ise bunun iki katı olduğu tahmin edilmektedir,

[[Dosya:Axe Sb 3973.jpg|küçükresim|upright=0.95|sol|Kentin kurucusu [[Elam]] hükümdarı Untaş-Napirişa'nın adını taşıyan balta.]]

== Arkeolojik çalışmalar ==
Çoğa Zenbil 1951 ve 1961 yılları arasında yapılan 6 sezonluk kazı çalışmaları sonucunda [[Roman Ghirshman]] başkanlığındaki bir heyet tarafından ortaya çıkarılmıştır.<ref>{{Kitap kaynağı | soyadı = Ghirshman | ad = Roman | başlık = Travaux de la mission archéologique en Susiane en hiver 1952-1953, Syria, T. 30, Fasc. 3/4 | sayfalar =222-233| tarih = 1953 }}</ref>
<ref>{{Kitap kaynağı | soyadı = Ghirshman | ad = Roman | başlık = Tchoga Zanbil (Dur-Untash) | cilt = I: La Ziggurat, Mémoires de la Délégation Archéologique en Iran | tarih = 1966 | yayıncı = Geuthner | sayı = 39 }}</ref>
<ref>{{Kitap kaynağı | soyadı = Ghirshman | ad = Roman | başlık = Tchoga Zanbil (Dur-Untash) | cilt = II: Temenos, Temples, Palais, Tombes, Memoires de la Delegation Archeologique en Iran | tarih = 1968 | yayıncı = Geuthner | sayı = 40 }}</ref>
<ref>{{Kitap kaynağı | soyadı = Steve | ad = M.J. | başlık = Tchoga Zanbil (Dur-Untash) | cilt = IV: Textes Élamites et Accadiens, Mémoires de la Délégation Archéologique en Iran | tarih = 1967 | yayıncı = Geuthner | sayı = 41 }}</ref>
<ref>{{Kitap kaynağı | soyadı = Porada | ad = Edith | başlık = Tchoga Zanbil (Dur-Untash) | cilt = IV (only): La Glyptique, Memoires de la Delegation Archeologique en Iran | tarih = 1970 | yayıncı = Geuthner | sayı = 42 }}</ref>

Çoğa Zenbil'de mühür koleksiyonu ve çok çeşitli küçük eşyalar da bulunmuştur.

Çoğa Zenbil, 1979 yılında [[Dünya Mirası|UNESCO Dünya Mirası]] listesine alınmıştır.<ref name="Demokrat Haber"/>

== Resimler ==
<gallery class="center">
Dosya:Palast in Choga Zanbil.JPG|Mezarların da bulunduğu ile Choga Zanbil Sarayı.
Dosya:Wasserversorgung von Choga Zanbil.JPG|Untaş-Napirişa kanalının girişindeki Çoğa Zenbil'in su deposu.
Dosya:Iran bastan 19 - pottery cow - Chogha zanbil.jpg|Çoğa Zenbil [[ziggurat]]ının girişinde bulun [[boğa]] heykeli. Sırtında tanrı İnşusinak'a adanmış bir yazıt bulunmaktadır. (MÖ 1250, [[İran Ulusal Müzesi]])
Dosya:Iran bastan - 13.jpg|Kaolin türü kilden yapılmış insan başı figürü. (MÖ 11.-12. yy., [[İran Ulusal Müzesi]])
Dosya:Brock Cuneiform.jpg|Üstünde çivi yazısı bulunan kırık yazıt.
Dosya:Choqa Zanbil 2.jpg|
Dosya:Choqa Zanbil 3.jpg|
Dosya:Choqa Zanbil 4.jpg|
Dosya:Choqa Zanbil Ziggurat 1.jpg|
Dosya:زیگورات چغازنبیل 01.jpg|
Dosya:زیگورات چغازنبیل 02.jpg|
Dosya:آجرهای چغازنبیل 01.jpg|
Dosya:آجرهای چغازنبیل 02.jpg|
Dosya:آجرهای چغازنبیل 03.jpg|
</gallery>

== Kaynakça ==
{{Kaynakça}}

== Bibliyografya ==
{{Kaynak başı}}
* D. T. Potts, The Archaeology of Elam: Formation and Transformation of an Ancient Iranian State, Cambridge University Press, 1999, ISBN 0-521-56496-4.
* Roman Ghirshman, La ziggourat de Tchoga-Zanbil (Susiane), Comptes-rendus des séances de l'Académie des Inscriptions et Belles-Lettres, vol. 98   lien Issue 2, pp.&nbsp;233–238, 1954.
* Roman Ghirshman, Campagne de fouilles à Tchoga-Zanbil, près de Suse, Comptes-rendus des séances de l'Académie des Inscriptions et Belles-Lettres, vol. 99, iss. 1, pp.&nbsp;112–113, 1955.
* Roman Ghirshman, Cinquième campagne de fouilles à Tchoga-Zanbil, près Suse, rapport préliminaire (1955-1956), Comptes-rendus des séances de l'Académie des Inscriptions et Belles-Lettres, vol. 100, iss. 3, pp.&nbsp;335–345, 1956.
* Roman Ghirshman, Les fouilles de Tchoga-Zanbil, près de Suse (1956), Comptes-rendus des séances de l'Académie des Inscriptions et Belles-Lettres, vol. 100, iss. 2, pp.&nbsp;137–138, 1956.
* Roman Ghirshman, VIe campagne de fouilles à Tchoga-Zanbil près de Suse (1956-1957), rapport préliminaire, Comptes-rendus des séances de l'Académie des Inscriptions et Belles-Lettres, vol. 101, iss. 3, pp.&nbsp;231–241, 1957.
* Roman Ghirshman, FouiIles de Tchoga-Zanbil près de Suse, complexe de quatre temples, Comptes-rendus des séances de l'Académie des Inscriptions et Belles-Lettres, vol. 103, iss. 1, pp.&nbsp;74–76, 1959.
* Roman Ghirshman, VIIe campagne de fouilles à Tchoga-Zanbil, près de Suse (1958-1959), rapport préliminaire, Comptes-rendus des séances de l'Académie des Inscriptions et Belles-Lettres, vol. 103, iss. 2, pp.&nbsp;287–297, 1959.
* P. Amiet, Marlik et Tchoga Zanbil, Revue d'Assyriologie et d'Archéologie Orientale, vol. 84, no. 1, pp.&nbsp;44–47, 1990.
{{Kaynak sonu}}

== Ayrıca bakınız ==
* [[:Kategori:İran'daki antik kentler]]
* [[:Kategori:İran'daki kaleler]]

== Dış bağlantılar ==
{{Commons kategori|Chogha Zanbil}}
* {{Web kaynağı | url = http://www.payvand.com/news/04/sep/1116.html | başlık = 6,000-Year-Old Ziggurat Found Near Chogha Zanbil In Iran | yıl = 2004 | dil = İngilizce | yayıncı = netnative.com | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160304205306/http://www.payvand.com/news/04/sep/1116.html | arşivtarihi = 4 Mart 2016 | erişimtarihi = 14 Mayıs 2017 | ölüurl =hayır}}
* {{Web kaynağı | url = http://www.livius.org/cg-cm/choga_zanbil/choga_zanbil1.html | başlık = Chogha Zanbil | dil = İngilizce | yayıncı = Livius.org | arşivurl = https://web.archive.org/web/20161110013636/http://www.livius.org/cg-cm/choga_zanbil/choga_zanbil1.html | arşivtarihi = 10 Kasım 2016 | erişimtarihi = 14 Mayıs 2017 | ölüurl =hayır}}
* {{Web kaynağı | url = http://www.chz.ir | başlık = Chogha Zanbil | dil = Farsça | yayıncı = Travel Guide | arşivurl = https://web.archive.org/web/20170419115049/http://chz.ir/ | arşivtarihi = 19 Nisan 2017 | erişimtarihi = 26 Mart 2020 | ölüurl =evet}}
* {{Web kaynağı | url = http://whc.unesco.org/en/list/113 | başlık = World Heritage profile | dil = İngilizce | yayıncı = [[UNESCO]] | arşivurl = https://web.archive.org/web/20161206182214/http://whc.unesco.org/en/list/113 | arşivtarihi = 6 Aralık 2016 | erişimtarihi = 14 Mayıs 2017 | ölüurl =hayır}}
* Hamid-Reza Hosseini, ''Shush at the foot of Louvre'' (''Shush dar dāman-e Louvre''), in Persian, Jadid Online, 10 Mart 2009,
** {{Web kaynağı | url = http://www.jadidonline.com/story/10032009/frnk/susa_shush | dil = Farsça | başlık = ''Shush at the foot of Louvre'' | arşivurl = https://web.archive.org/web/20161222152259/http://www.jadidonline.com/story/10032009/frnk/susa_shush | arşivtarihi = 22 Aralık 2016 | erişimtarihi = 14 Mayıs 2017 | ölüurl =hayır}}
** {{Web kaynağı | url = http://www.jadidonline.com/images/stories/flash_multimedia/Susa_shush_test/susa_high.html | dil = Farsça | başlık = Audio slideshow: (6 dk 31 sn) | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160825035557/http://www.jadidonline.com/images/stories/flash_multimedia/Susa_shush_test/susa_high.html | arşivtarihi = 25 Ağustos 2016 | erişimtarihi = 14 Mayıs 2017 | ölüurl =hayır}}

{{Huzistan Eyaleti}}
{{İran'daki Dünya Mirası Alanları}}

{{Otorite kontrolü}}

[[Kategori:İran'daki antik kentler]]
[[Kategori:İran'daki Dünya Mirasları]]
[[Kategori:İran mimarisi]]
[[Kategori:MÖ 13. yüzyılda mimarlık]]
[[Kategori:MÖ 13. yüzyılda tamamlanan yapılar]]
[[Kategori:MÖ 13. yüzyılda kurulan yerleşim birimleri]]
[[Kategori:Huzistan Eyaleti]]
[[Kategori:İran'daki görülecek yerler]]
[[Kategori:İran'daki kaleler]]
[[Kategori:İran'daki dinî yapılar]]
[[Kategori:Elam İmparatorluğu]]