Çerkez Ethem
Çerkez Ethem | |
|---|---|
 | |
| Doğum | y. 1886 Bandırma, Hüdavendigâr Vilayeti, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 1948 (61–62 yaşlarında) Amman, Ürdün |
| Defin yeri | Habjouka Mezarlığı, El-Misdar, Amman, Ürdün |
| Etnik köken | Çerkes |
| Eğitim | Bakırköy Süvari Küçük Zabit Mektebi |
| Tanınma nedeni | Kuvâ-yi Milliye birliklerine komutanlık ederek Yunan güçlerine karşı zafer sağlaması. TBMM'ye karşı ayaklanmaları bastırması. Çerkez Ethem İsyanı |
| Din | İslam |
| Aile | Pşevu Ali Bey (babası) |
Çerkez Ethem (c. 1886, Bandırma – 21 Eylül 1948, Amman), Çerkes asıllı Osmanlı askeri. Kurtuluş Savaşı'nda Kuvâ-yi Milliye birliklerinde komutanlık yapmıştır. Kuvâ-yi Seyyâre'nin kurucusu ve lideridir.[1]
Yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]Çerkez Ethem, Bandırma'nın bir köyü olan Emreköy'e yerleşmiş Çerkeslerin Şapsığ boyundan, Ali Bey'in beş oğlunun en küçüğü olarak yaklaşık 1886 yılında doğdu.[1] Ağabeyleri, İlyas ve Nuri beyler Rum eşkıyalarıyla çarpışırken ölmüşler, Reşit ve Tevfik de 1901 ve 1902 yıllarında Harbiye'yi bitirerek subay çıkmışlardı. Reşit Bey çeşitli cephelerde çarpıştı, Son Osmanlı Meclis-i Mebusan'ına Saruhan (şimdiki Manisa) Mebusu olarak katıldı, oradan Birinci TBMM'ye geçti.
Gerilla mücadelesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Çerkes Ethem, evden kaçarak Bakırköy Süvari Küçük Zabit Mektebine girdi. 1912-1913 Balkan Savaşlarında Bulgar cephesinde yaralandı. Kıdem zammı ve madalya aldı. I. Dünya Savaşı'nda Kuşçubaşı Eşref'in yönettiği Teşkilat-ı Mahsusa ile birlikte İran, Afganistan ve Irak'a yapılan akınlara katıldı. Yaralanarak savaş sonunda köyüne çekildi. 15 Mayıs 1919 tarihinde İzmir'in işgali üzerine, vatan savunmasına başlamak için vurucu güç olarak Kuva-yi Seyyare'yi kurdu ve "Umum Kuvâ-yi Milliye Komutanı" ve Ankara'daki 20. Kolordu Komutanı olan Ali Fuat Paşa ile istişare ederek İngiliz ve Yunan birliklerinin ilerlemesine karşı gerilla operasyonları düzenledi.
Düzenli ordu kurulana dek TBMM'ye karşı girişilen ayaklanmaları bastırdı. Anzavur Ayaklanması, Çopur Musa Ayaklanması ile Gerede ve Yozgat isyanlarını bastıran Çerkes Ethem'in isyancıları yargılamadan derhâl infaz etmesi TBMM üyeleri tarafından onaylanmıyordu.
1920 yılının sonunda 20. Kolordu Komutanı Ali Fuat Paşa ile birlikte Gediz Muharebeleri'ne katıldı.
Birinci TBMM'nin düzenli ordusuna katılmamak için isyan etti. Kuvvetleri dağıtılıp isyan bastırıldıktan sonra kaçarak Yunanistan kuvvetlerine sığındı.[2][3] Savaştan sonra Ürdün'e geçti ve 21 Eylül 1948 tarihinde Ürdün'ün başkenti Amman'da öldü.[4] Ölümünün ardından bir Çerkes mezarlığına gömüldü.[5]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Ethem, Çerkez (Mart 2014). Hatıralarım (Çerkes trajedisinin 150. yılında). Bizim Kitaplar Yayinevi. ISBN 9786055476465. 24 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2021.
- ^ Atay, Falih Rıfkı (2004). Çankaya : Atatürkʼün doğumundan ölümüne kadar. İstanbul: Pozitif. ISBN 975-6461-05-5. OCLC 62321301.
- ^ Ortaylı, İlber (2018). Gazi Mustafa Kemal Atatürk. 4. baskı. İstanbul. s. 187. ISBN 978-975-2430-33-4. OCLC 1023435515.
- ^ "Çerkez Ethem isyanı!". Habertürk. 7 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2021.
- ^ "Çerkes Ethem'in naaşı Türkiye'ye getiriliyor! Gündem Haberi | GÜNEŞ". gunes.com. 16 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2021.
