Vikipedi:Etnik köken, din, mezhep ve cinsiyete göre kategorilendirme

Etnisite, cinsiyet, din veya cinselliğe göre kategorizasyon tartışmalı olabilir. Maddeler bazen aşağıdaki biçimlerde kategorilendirilebilir:

• Etnisite - örneğin, Kategori:Afrikalı Amerikalı sporcular, Kategori:Yerli Amerikalılar, Kategori:Türk asıllı Almanlar gibi.
• Cinsiyet - örneğin, Kategori:Kadın naziler, Kategori:Kadın mutasavvıflar, Kategori:Erkek dansörler gibi.
• Cinsellik - örneğin, Kategori:LGBT komedyenler, Kategori:Biseksüel yazarlar gibi.

Bu tartışmalar ara sıra Vikipedi:Tartışmalı kategoriler sayfasında ortaya çıkar, çekişmeli olabilirler ve sonuçları çok farklı olabilir. Alt gruplar genelde büyük kategorileri bölmek için yaratılır (örneğin, Kategori:LGBT kişiler listesini küçültmek için Kategori:LGBT komedyenler yaratılabilir).

Genel

Etnisite, cinsiyet, din, veya cinselliğe göre kategorileştirme yapılabilir, şu şartlar karşılanırsa:

1. Terminoloji tarafsız olmalıdır. Aşağılayıcı terimler bir kategori isminde hiçbir şartla kabul edilemezler ve böyle olmaları silinmeleri için yeter nedendir. Tarafsız terminoloji mutalaka en yaygın terim olmayabilir - bir kişinin veya onun kültürel grubunun kendileri için kabul etmediği bir terim tarafsız sayılmaz, o grubun dışındakiler tarafından en yaygın kullanılan terim olsa dahi. Örneğin, HIV-pozitif bir kişinin "AIDS kurbanı" veya İnuit için "Eskimo" denmesi uygun değildir. Emin değilseniz, saygısız görünmektense aşırı saygılı olmak yönünde bir hata yapmayı tercih edin ve kişilerin kendilerini tanımlama hakkına yönelik olarak kategori terimlerini seçin.
2. Ülkelere göre alt kategoriler olabilir ama kullanılacak terminoloji o kişinin bulunduğu kültürel bağlama uymalıdır. Örneğin, yerli orijinli bir Kanadalı Kategori:İlk Milletler halkı olarak kategorilendirilmelidir, Kategori:Yerli Amerikalı olarak değil.
3. Aidiyet, doğrulanabilir, gövenilir kaynaklara dayandırılmalıdır. Örneğin, bir kişinin cinsel yönelimi hakkında kişisel düzeyde bilginiz olsa dahi, o kişi hakkında doğrulanabilir, güvenilir kaynaklar maddede verildikten sonra ancak onu LGBT-ilişkili bir kategoriye kaydedebilirsiniz.
4. Aidiyet, kişinin kayda değer etkinliklerinden en az biri ile bağıntılı olmalı; bu etkinliğin esas bir unsuru olmalıdır ama kişinin tek kayda değerlik konusu olmak zorunda değildir. Ayrıca, aidiyetin başka etkinliklere geçişme özelliği yoktur. Örneğin, kayda değer bir LGBT hakları savunucusu otomatik olarak bir LGBT müzisyen kategorisine dahil edilmez, eğer bu kişi aynı LGBT konusuyla ilişkili beste veya gösterileri ile kayda değer değilse.

Bazı kişilerin durumunun belirsiz olması bir kategorinin olmaması için yeterli bir argüman değildir; eğer o kişiler kategoriye uymuyorlarsa dahil edilmemelidirler.

Cinsiyet

Kategorilere cinsiyet eklenmemelidir, eğer cinsiyet konu ile doğrudan ilişkili değilse.

Cinsiyet konu ile doğrudan ilişkili değilse, cinsiyetle ilişkili bir kategori yaratılmamalıdır. Örneğin Kategori:Kadınlar içinde 8 Mart Dünya Emekçi Kadınlar Günü, İstanbul Kadın Eserleri Kütüphanesi ve diğer kadınlara özel altkategoriler bulunmaktadır. Benzer şekilde, Kategori:Erkekler'de baba, erkek cinseliği ve diğer erkeklere özel altkategoriler bulunmaktadır. Bu kategorilerin hiç biri belli kadın veya erkekleri içermemelidir.

Bir diğer örnek olarak, aktör ve aktrisleri için ayrı kategoriler gerekli değildir ama kadın devlet başkanları kategorisi özel bir ansiklopedik ilgi konusu olarak bulunabilir. Bu kategorinin "erkek devlet başkanları" kategorisi ile dengelenmesi gerekli değildir, çünkü tarih boyunca siyasi liderlerin çok büyük çoğunluğu erkek olmuştur. Hem erkek hem kadın erkek başkanları ayrıca cinsiyet belirtmeyen mevki kategorilerine göre kaydedilmelidir (örneğin, Başkanlar, Başbakanlar, vs.). Aynı mevkiye sahip olmuş erkek ve kadınlar için ayrı ayrı kategoriler yaratmayın, "Birleşik Krallık erkek başbakanları" ve "Birleşik Krallık kadın başbakanları" gibi.

Irk

Kategoriler ırka göre oluşturulmamalıdır, eğer ırk konu ile doğrudan ilişkili değilse.

Irkın konuyla bir bağlantısının olduğu durumlarda ırka özel bir kategori oluşturabilir ama Kategori:Irk'ın alt kategorileri ile Kategori:Kişiler'in alt kategorileri birleştirilmemelidir. Örneğin ırka dayalı bir terim olduğu için "zenci yazarlar" kategorisi açılamaz ama etnisiteye dayalı bir terim olarak "Afrikalı-Amerikalı yazarlar" kategorisi olabilir.

Din

Kategoriler dine dayalı olmamalıdır, eğer inanç konu ile doğrudan ilişkili değilse.

Vikipedi:Yaşayan insanların biyografileri#Kategorilerin kullanımı'ndaki şartlar kesinlikle uygulanır. Ölü bir kişi için, yapılan betimlemenin güvenilir kaynaklar tarafından doğrulanabilir olduğuna dair genel fikir birliği olmalıdır.

Cinsellik

Kategoriler cinselliğe dayalı olmamalıdır eğer cinsellik konu ile doğrudan ilişkili değilse.

Vikipedi:Yaşayan insanların biyografileri#Kategorilerin kullanımı'ndaki şartlar kesinlikle uygulanır. Ölü bir kişi için, yapılan betimlemenin güvenilir kaynaklar tarafından doğrulanabilir olduğuna dair genel fikir birliği olmalıdır.

Örneğin, bazı kaynaklar William Shakespeare'in eşcinsel veya biseksüel olduğunu öne sürmüşse de, onun bu şekilde kategorize edilmesi için uzmanlar arasında yeterince fikirbirliği oluşmamıştır. Benzer şekilde, eşcinsel bir fahişelik skandalında yakalanmış, yaşayan bir kişi, eğer heteroseksüel olduğunu iddia etmeye devam ediyorsa, eşcinsel olarak kategorilendirilemez.

Cinsellikle ilgili iddiada bulunan kategoriler – "gizli eşcinsel" veya "eşcinsel olduğu tahmin edilen kişiler" gibi – hiçbir şekilde kabul edilmez. Bu tür bir kategori yaratılırsa hemen boşaltılmalı ve silinmelidir. Bu tür kategoriler hızlı silinebilir.

Özel alt kategoriler

Grup ve konu birleşimi altkategoriler, örneğin Kategori:LGBT yazarlar veya Kategori:Kürt şarkıcılar, ancak bu birleşim kendi başına bir kültürel konu olarak tanınıyorsa yaratılmalıdır. Eğer böylesi bir kategori hakkında içerikli ve ansiklopedik bir madde (sadece bir liste değil) yazılamıyorsa, bu kategori yaratılmamalıdır. Kategori yaratılmadan böyle bir madde olması şart değildir ama en azından böylesi bir madde yazılabilir olmalıdır.

Genel olarak bu demektir ki, böylesi bir kategori için temel kıstas, bu konunun tarafsız kaynaklar tarafından akademik veya kültürel anlamda kayda değer olarak belirlenmiş olmasıdır. Eğer bu kriter sağlanmamışsa, bu kategori özel araştırma sayılır. İstisnalar olabilir ama genelde bu, sosyal ve kültürel konular hakkında kategorilerin geçerli olma olasılığının, diğer konulara kıyasla daha yüksek olacağı anlamına gelir.

Ayrıca, unutmayın ki bir kategori bir liste yerine geçemez. Eğer bir kategori hakkındaki ana madde o kategoriye ait kişilerden oluşan bir listeden öteye gidemeyecekse, bu kategori uygunsuzdur.

Örneğin, Kategori:LGBT yazarlar geçerli bir kategoridir çünkü LGBT yazarları, üzerinde çok araştırılma yapılmış bir biyografi kategorisidir, ayrıca bu yazarların deneyimleri, onlara has yayınevleri, ödülleri, sansürlenmeleri, kendilerine has edebi katkıları ve diğer mesleki sorunları hakkında ikincil kaynaklar tarafından yazılmış pek çok eser vardır. Ama, linguistik (dilbilim) dalındaki eşcinsel kişiler bu saha için özellikle belirgin veya kendine has bir grup oluşturmamaktadır, dolayısıyla Kategori:Eşcinsel dilbilimciler kategorisi yaratılmamalıdır. Benzer nedenlerle Kategori:Türk asıllı Alman şarkıcılar geçerlidir ama Kategori:Türk asıllı Alman ekonomistler olmamalıdır.

Benzer şekilde "[X etnisiteli] siyasetçi" kategorisi yaratılması için o etnik gruptan politikacıların belli bir kültürel ve politik bağlam içinde tanınabilir ve belirgin bir grup oluşturması gerekir. Örneğin, bir politikacının Alman asıllı Amerikalı veya İtalyan asıllı Amerikalı olmasında, ABD bağlamında kayda değer bir fark yoktur. Ama Yerli Amerikalı kökenli bir Amerikalı politikacı, herhangi bir Avrupa kökenli Amerikalı politikacıdan çok farklı bir siyasî bağlam içinde yer alır. Dolayısıyla, Kategori:Yerli Amerikalı politikacılar geçerli bir kategoridir ama Kategori:Alman-Amerikalı politikacılar ve Kategori:İtalyan-Amerikalı politikacılar kategorileri bulunmamalıdır. Böyle bir kategorinin yaratılmasındaki esas, bu etnik gruba ait siyasetçilerin sırf var olması veya bu gruba dahil edilebilecek kaç kişinin olduğu değil, böylesi bir gruplandırmayı yapmakta belli bir kültürel bağlam olup olmadığıdır.

Böyle bir gruplandırmanın yapılmasının söz konusu grubu olumlu veya olumsuz şekilde sunuyor olması, kendi başına, bu kategorinin uygunluğunu belirlemek için bir kıstas değildir. Temel soru, bu gruplandırma hakkında ansiklopedik bir madde yazılabilir mi? olmalıdır.

Diğer dikkat edilecekler

Bir kategori yaratmanın tarafsız bakış açısı ihlaline yol açması yönündeki endişeler, bu kategorinin olmamasının da bir TBA ihlali olabileceği durumunu göz önüne almalıdır. Kişisel duygularınız kararda yer almamalıdır - eğer bir kategori yukarıda tanımlanan kriterleri sağlıyorsa yaratılabilir, eğer kıstasları karşılamıyorsa yaratılamaz. Çok farklı bakış açılarının tarafsız bir uzlaşmaya ulaşmasının gerçekçi tek yolu budur.

Bu kıstaslara göre, kategoriler zaman içinde değişebilir. Halen geçersiz olan bir politika gelecekte geçerli hâle gelebilir. Eğer sosyal şartlar değişmişse, bir kategorinin geçmişte uygunsuz olması onun hâlâ uygunsuz olduğu anlamına gelmeyebilir. Kategori hakkında ansiklopedik bir madde yazılabilmesi temel kıstas olmalıdır. Eğer gelecekte yeni bir sosyal veya kültürel araştırma konusu meydana gelirse ve bu bir ansiklopedi maddesine konu olabilirse, ilgili kategoriler de artık geçerli olacaklardır, eskiden silinmiş olsalar dahi.

Mümkün olduğu ölçüde, mesleki bir altkategorinin oluşturulmasında kişilerin "getto"lara koymaktan kaçınılmalıdır. Bir etnisite/cinsiyet/din/cinsellik (E/C/D/C) alt kategorisi bir kategori ağacının son dalı olacak şekilde oluşturulmamalıdır. Eğer bir kategori daha spesifik alt gruplara bölünmeye uygun değilse bu tür bir E/C/D/C alt kategorisi yaratılmamalıdır. Örneğin Kategori:Amerikalı şairler başka bir esasa göre anlamlı şekilde bölünemiyorsa, Kategori:Afrikalı Amerikalı şairler diye bir kategori yaratmayın, çünkü bunu yapmak bu şairleri ana kategoriden ayıracaktır. Onun yerine "Afrikalı Amerikalı yazarlar" (Kategori:Yazarların Kategori:Şairler'i kapsadığını varsayarsak) ve "Amerikalı şairler" kategorilerini kullanın.

"Gettolaştırma" konusuna dikket ederken ama aynı zamanda Vikipedi'nin lüzumsuz kategorizasyona dair kurallarına uyulmalıdır (örneğin, "Şarkıcılar" kategorisi "Müzisyenler" kategorisinin altında olduğuna göre bir kişiyi hem şarkıcı hem müzisyen olarak kategorize etmeyiz). Bu iki beklentiyi birden yerine getirmek gayet mümkündür; eğer bunu yapamazsanız bir kategoriyi başka şekilde tanımlamayı deneyin. Örneğin, "Almanyalı eşcinsel politikacılar" kategorisin yaratarak Kategori:Alman siyasetçiler içinde bir getto oluşturuyorsanız, bu daha özel kategoriyi yok edip sadece Kategori:Eşcinsel siyasetçiler ve Kategori:Alman siyasetçiler'ı tutmak daha uygun olur. Kategori:Alman siyasetçiler fazla büyümüşse, bunlar mesleki alt gruplara göre ayrılabilir, Kategori:Alman Bundestag üyeleri, Kategori:Alman belediye başkanları gibi.