Toros akçaağacı
| Toros akçaağacı | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||
| Korunma durumu | |||||||||||||||
 Asgari endişe altında (IUCN 3.1) | |||||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| İkili adlandırma | |||||||||||||||
| Acer hyrcanum Fisch. & C.A.Mey., Index Seminum (LE, Petropolitanus) 4: 31 (1838).
| |||||||||||||||
Toros akçaağacı (Acer hyrcanum), Sapindaceae familyasından bir akçaağaç türüdür.
Genellikle kayalık, kalkerli topraklarda, bireyler halinde veya küçük gruplar halinde büyür.[1] Karışık yaprak döken ve kozalaklı ormanlar genellikle 1000 ila 2400 m yükseklik arasında görülür.[2] Uzun ağaçlarla rekabetten kaçmak için yüksek kesimlerdeki açık ormanlarda bulunur.[3] Orta derecede kuru ile taze, hafif asidik ile alkali, besin açısından zengin, kumlu tınlı ile kumlu topraklarda güneşli ile açık gölgeli yerlerde yetişir. Tür sıcaklığı sever ve genellikle dona dayanıklıdır. Etkileyici sonbahar renkleri nedeniyle tür nadiren süs ağacı olarak kullanılır.[4]
Arnavutluk, Azerbaycan, Bosna Hersek, Bulgaristan, Gürcistan, Yunanistan, İran, Lübnan, Kuzey Makedonya, Karadağ, Sırbistan, Suriye, Türkiye ve Ukrayna'da yayılış yapar. Mart-nisan ayları arasında çiçeklenir, eylül ayından ekim ayına kadar meyve verir.[2]
Coğrafi aralığı yaygındır ve türlerin nadir olmadığı görülmektedir. Bilinen hiçbir tehdidi yoktur. IUCN kırmızı listesinde Asgari Endişe (LC) olarak listelenmiştir. Nüfus büyüklüğü veya eğilimleri hakkında bilgi yoktur. Toros akçaağacı botanik bahçelerindeki 38 ex situ koleksiyonundan bilinir.[5]
Vahşi doğada 15 m'ye kadar büyüyebilen yaprak döken bir çalı veya ağaçtır. Yaşla birlikte düzensiz çatlayan kabuk gri-kahverengindedir. Dallar, ilk başta açık kahverengi kısa süre sonra zeytin rengini alır ve tüysüzdür. Daha sonra kırmızımsı kahverengine dönüşür. Tomurcuklar yumurta şeklinde, sivri uçlu, birçok çift kıvrımlı, kahverenginde ve kenarları kirpiklidir. Yaprakların ana hattı beşgen, tabanı kesikliden kalp şekline değişen, (3), 5-loblu, 3–10 × 8–12 cm boyutunda, loblar yaprak aya uzunluğunun yarısına kadar, yumurta şeklinde, yan loplar yayılmış, tabandaki loblar daha küçük, sivriden küt uca değişen, yaprak kenarı tam, loplu ya da dişli, üst yüzey orta yeşil, alt yüzey soluk, bazen mavimsi-yeşil, genellikle damarlar boyunca ve damar akslarında tüylüdür. Yaprak sapı 2–10 cm uzunluğunda, yeşil veya kırmızı, tabana doğru genişler. Sonbahar renkleri sarıdan kahverengiye değişir. Çiçeklenme uçta, yalancı şemsiye, önceleri çiçek kümesi sapı ve çiçek sapı yüzeyi çok kısa, zayıf ve sık tüylerle kaplı, sarkık, 20 çiçekli kadardır. Çiçekler sarı renkli, 5-merouslu, çanak yapraklar ters yumurta şeklinde, 0,3–0,5 cm uzunluğunda, taç yapraklar dikdörtgen yumurta şeklinde, çanak yapraklardan daha uzun, erkek organlar 8 adet, nektar diskin içine yerleşmiştir. Kanatlı meyve (samara) 3 cm uzunluğunda, kanatlar çeşitli şekillerde yayılmıştır. Fındıksı meyve yumarta şeklinden yuvarlağa kadar değişir.[6]
Kromozom sayısı 2n = 26'dır.[7]
- Alt türler
- Acer hyrcanum subsp. hyrcanum - Ermenistan, Azerbaycan, Türkiye, İran.
- Acer hyrcanum subsp. intermedium (Pančić) Palam. - Arnavutluk, Bulgaristan, Eski Yugoslavya, Yunanistan.
- Acer hyrcanum subsp. keckianum (Asch. & Sint. ex Pax) Yalt. - Türkiye.
- Acer hyrcanum subsp. reginae-amaliae (Orph. ex Boiss.) E.Murray - Yunanistan.
- Acer hyrcanum subsp. sphaerocaryum Yalt. - Türkiye.
- Acer hyrcanum subsp. stevenii (Pojark.) E.Murray - Kırım
- Acer hyrcanum subsp. tauricolum (Boiss. & Balansa) Yalt. - Lübnan, Suriye, Türkiye.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Banazczak, P. (2011). "The Maples of Europe". 4th International Maple Symposium.
- ^ a b Grimshaw, J.; Bayton, R.; Crowley, D. (2020). "Acer hyrcanum from the website Trees and Shrubs Online". Trees and Shrubs Online. 28 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Amini, T., Zare; H.A.B.I.B.; Assadi, M. (2008). "Acer mazandaranicum (Aceraceae), a new species from northern Iran". Iranian Journal of Botany. Cilt 14:. ss. 81-86.
- ^ Roloff et al.: Flora der Gehölze, S. 70–71
- ^ Crowley, D.; Rivers, M. C. (2018). "Acer hyrcanum. The IUCN Red List of Threatened Species 2018". doi:10.2305/IUCN.UK.2018-1.RLTS.T193616A2248156.en.
- ^ van Gelderen, D.M.; de Jong, P.C.; Oterdoom, H.J. "Maples of the World, 1994". s. 458.
- ^ Santamour, F.S.J. (1988). "New chromosome counts in Acer (maple) species, sections Acer and Goniocarpa". Rhodora, 90. ss. 127-131.