Toplumsal Damgalama
Toplumsal damgalama, bir bireyi ya da grubu toplumun diğer bireylerinden ayırt etmeye yarayan algılanabilir özellikleri nedeniyle onaylamama ya da onlara karşı ayrımcılık yapma anlamına gelmektedir. Toplumsal damgalamalar genellikle kültür, cinsiyet, ırk, sosyoekonomik sınıf, yaş, cinsel yönelim, cinsellik, beden imajı, fiziksel engellilik, zeka veya bunların eksikliği ve sağlığıyla ilgilidir. Bazı damgalamalar açık olabilirken, diğerleri gizlenebilir damgalamalar olarak bilinir ve ifşa yoluyla ortaya çıkarılmaları gerekmektedir. Damgalanma aynı zamanda kişinin kendisine karşı da yaptığı bir şekilde, olumsuz görülen kişisel niteliklerden kaynaklanarak kendini damgalamaya yol açabilir.[1][2]
Tanım[değiştir | kaynağı değiştir]
Toplumsal damgalamalar birçok farklı şekilde ortaya çıkabilir. Bunlar arasında en yaygın olanları kültür, cinsiyet, ırk, din, hastalık ve rahatsızlıklarla ilişkilidir. Damgalanmış bireyler genellikle kendilerini farklı hissederler ve başkaları tarafından değersiz görülürler.
Damgalama, bir kişiyi bir stereotip oluşturacak şekilde bir dizi istenmeyen özellikle bağdaştıran bir yafta olarak da tanımlanabilir.[3] İnsanlar bir kez kişinin farklılıklarını tespit edip etiketlediğinde, diğer bireyler de durumun böyle olduğunu varsayar ve kişi damgalayıcı özellik tespit edilemez hale gelene kadar damgalanmaya devam eder. Grupların oluşturulması için önemli ölçüde genelleme yapılması gerekir; yani insanlar bir kişiyi, o kişinin gerçekte o gruba ne kadar uygun olduğuna bakmadan genel bir gruba dahil edeceklerdir. Ancak, toplumun seçtiği özellikler zamana ve mekana göre değişmektedir. Bir toplumda uygunsuz olarak kabul edilen bir şey, başka bir toplumda normal olabilir. Toplumun bireyleri belirli gruplara ayırması, etiketlenmiş kişinin itibar kaybına ve ayrımcılığa maruz kalmasına yol açmaktadır.[3] Kültürel stereotipler sağlamlaştığında toplum bu gruplar hakkında bazı beklentiler oluşturmaya başlayacaktır.
Damgalanma, damgalanan kişilerin davranışlarını etkileyebilir. Kalıplaşmış yargılara maruz kalanlar genellikle damgalayıcılarının kendilerinden beklediği şekilde hareket etmeye başlarlar. Bu sadece davranışlarını değiştirmez, aynı zamanda duygularını ve inançlarını da şekillendirir.[4] Damgalanmış sosyal grupların üyeleri genellikle bunalıma yol açan ön yargılarla karşılaşmaktadır.[5] Bu damgalamalar, kişinin sosyal kimliğini düşük özgüven gibi tehdit edici durumlara sokar. Bu nedenle kimlik teorileri zamanla araştırılmaya başlanmıştır. Kimlik tehdidi teorileri etiketleme teorisiyle el ele gidebilmektedir.
Damgalanan grup üyeleri, kendilerine aynı şekilde muamele edilmediğinin farkına varmaya başlar ve kendilerine karşı ayrımcılık yapıldığını anlarlar. Araştırmalar, "10 yaşına kadar çoğu çocuğun toplumdaki farklı grupların kültürel tiplemelerin farkında olduğunu ve damgalanmış grupların üyesi olan çocukların daha da küçük yaşlarda kültürel tiplemelerin farkında olduğunu" göstermiştir.[4]
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
- İnsandışılaştırma
- Ayrımcılık
- Kimlik
- Özgüven
- Utanç
- Sosyal anksiyete bozukluğu
- Önemsiz kişilik
- Zorbalık
- Sosyal dışlanma
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Goffman, E. (1963). Stigma: Notes on the management of a spoiled identity. New York, NY: Simon & Schuster.
- ^ Lynn C. Holley, Natasha S. Mendoza, Melissa M. Del-Colle, and Marquita Lynette Bernard (2016). "Heterosexism, racism, and mental illness, or physical disability discrimination: Experiences of people with mental health conditions and their families". Journal of Gay & Lesbian Social Services, 28:2, 93–116, DOI: 10.1080/10538720.2016.1155520.
- ^ a b "Epilepsy and Social Identity: the Stigma of a Chronic Neurological Disorder", Lancet Neurology, 4 (3), ss. 171-8, 2005, doi:10.1016/s1474-4422(05)70020-x, PMID 15721827
- ^ a b Brenda Major; Laurie T. O'Brien (2005). "The Social Psychology of Stigma". Annual Review of Psychology. 56 (1): 393-421. doi:10.1146/annurev.psych.56.091103.070137. PMID 15709941. 20 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2023.
- ^ Cox, William T. L.; Abramson, Lyn Y.; Devine, Patricia G.; Hollon, Steven D. (2012). "Stereotypes, Prejudice, and Depression: The Integrated Perspective". Perspectives on Psychological Science. 7 (5): 427-49. doi:10.1177/1745691612455204. PMID 26168502.
