Theodora Kantakuzini (IV. Aleksios'un eşi)
| Trabzon imparatoriçesi | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Hüküm süresi | 5 Mart 1417 – 12 Kasım 1426 | ||||
| Önce gelen | Anna Filanthropini | ||||
| Sonra gelen | Bagrationi | ||||
| Doğum | y. 1382 Konstantinopolis | ||||
| Ölüm | 12 Kasım 1426 | ||||
| Eş(ler)i | IV. Aleksios | ||||
| Çocuk(lar)ı | IV. İoannis Maria Aleksandros David Adı günümüze ulaşmayan kızı | ||||
| |||||
| Hanedan | Kantakuzinos | ||||
| Babası | Theodore Palaiologos Kantakuzinos (muhtemelen) | ||||
| Annesi | Helena Ouresina Doukina (muhtemelen) | ||||
Theodora Kantakuzini Megali Komnini (d. y. 1382 - ö. 12 Kasım 1426), Trabzon imparatoru IV. Aleksios'un İmparatoriçe eşiydi. Çok güzel olduğu söylenen Laonikos Halkokondilis'in vakayinamesine göre, oğlu İoannis Megas Komnenos tarafından Trabzon sarayının protovestiarios'u ile ilişkiye girmekle suçlandı; ancak diğer kayıtlar onu Aleksios ve oğulları arasındaki barışı koruyan sadık ve sevgi dolu bir eş olarak tanımlar. Her iki durumda da, yaşamı boyunca oğlu İoannis Gürcistan'a kaçtı ve Theodora'nın ölümünden sonraya kadar geri dönmedi.
Ailesi[değiştir | kaynağı değiştir]
Theodora'nın ebeveyni Bizans uzmanı Donald Nicol tarafından "belirsiz" olarak tanımlanır. Ecthesis Chronica, onun askeri protostrator rütbesine sahip bir kişinin kızı olduğunu ima eder ve Nicol, babasını 1420-1421 kışında diplomatik bir görevle Sultan I. Mehmed'e gönderilen Manuil Kantakuzinos ile özdeşleştirmenin kronolojik gerekçeleri olduğunu belirtir.[1]
Ancak Thierry Ganchou, Theodora'nın imparator II. Manuil'in amcası Theodore Palaiologos Kantakuzinos ile Euphrosyne Palaiologina'nın en büyük kızı olduğunu ve kardeşlerinin doğum sırasına göre Demetrios, protostrator Manuil, Georgios, megas domestikos Andronikos ve Thomas olduğunu gösteren kanıtlar sunmuştur. Daha güvenilir dönemin kaynaklardan çok sonra yazan Theodore Spandounes'in yazılarına aşırı güven nedeniyle bu kanıtın göz ardı edildiğini savunur.[2]
Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]
1382 civarında Konstantinopolis'te doğan Theodora, 1395'te, yaklaşık olarak aynı yaşta olan Trabzonlu ortak imparator IV. Aleksios'un eşi olduğunda sadece on üç yaşındaydı. Kayınpederi imparator III. Manuil'in 1417'de ölümü üzerine kocası Trabzon'da tek imparator olduğunda, imparatoriçe oldu.[1]
Halkokondilis'in vakayinamesindeki bir pasajda Theodora'nın Trabzon sarayında protovestiarios'un metresi haline geldiği ve oğlu IV. İoannis'in resmi görevliyi öldürmesine ve ardından ailesini saraya hapsetmesine neden olan bir zina eylemi olduğu belirtilir. Ailesi, İoannis'i Gürcistan'a sürgüne gönderen şehrin arkhonları tarafından kurtarıldı.[3]
Ancak bu pasaj, Halkokondilis'in vakayinamesine yapılan birkaç eklentiden biri olarak kabul edilir; metnin aktarımının bir satırında bir katip üslup farklılığı not eder, pasajın başına "bu Laonikos'tan başka biri tarafından yazılmış gibi görünüyor" şeklinde bir not ekler ve pasajın sonunda başka bir not okuması ile bitirir: "buradan itibaren Laonikos".[4] Ayrıca, hikâye kronoloji ve diğer kaynaklarla çelişir. Bu hikâyenin yazarı, Trabzon imparatorluk hanedanının bir üyesi ile bir protovestiarios, yani Theodora'nın kayınpederi III Manuil. Bu skandal, olaydan kısa bir süre sonra 1404'te Trabzon'u ziyaret eden İspanyol gezgin Ruy González de Clavijo tarafından bildirilmiştir. Bu skandal ilişkinin Theodora'nın kocası olan genç IV. Aleksios'u babası Manuil'e isyan etmeye sevk ettiğini de eklemiştir.[5]
III. Manuil, 5 Mart 1417'de öldü. IV. Aleksios, İmparatoriçe eşi olarak Theodora ile onun yerini aldı. Yaklaşık on yıl sonra gecenin üçüncü saatinde kendi ölümüne kadar imparatoriçe olarak kalmıştır. Theodora, Trabzon'un diğer imparatorları ile birlikte Gidon mezarlığındaki Panagia Hrisokefalos Kilisesi'ne gömülmüştür.[6]
IV. İoannis'in babasına isyan etmesi ancak Theodora'nın (1426) ölümünden sonra oldu, çünkü rahmetli annesi artık baba ve oğul arasındaki artan rekabete aracılık edemiyordu. Tersine, Theodora'nın erdemi, dindarlığı ve sadakati, hemşehrisi bilgin Basilios Bessarion tarafından velinimetine adadığı üç monodide ve sevgili imparatoriçesinin ölümü ile harap düşmüş IV. Aleksios'a hitaben yazılmış özel bir teselli söyleminde kutlanır. Son olarak, IV. İoannis, 1429'da tahta çıktıktan sonra, annesinin kurduğu manastırdan faydalanan bir Hrisobullos logosda ölen annesinin erdemlerine saygı göstermiştir.[7]
Evliliği ve çocukları[değiştir | kaynağı değiştir]
1395 yılında, Theodora, imparator IV. Aleksios ile evlenmiştir, bu evlilikten bilinen beş çocukları olmuştur:[8]
- IV. İoannis, (yaklaşık 1403 - 1460).
- Maria, (yaklaşık 1404 - 1439). Bizans İmparatoru VIII. İoannis ile evlenmiştir.
- Aleksandros, ortak imparator, Midilli lordu I. Dorino Gattilusio'nun kızı Maria Gattilusio ile evlenmiştir.
- David, (yaklaşık 1408 - 1463).
- Adı günümüze ulaşmayan kızı, Cihan Şah ile evlenmiştir.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b Donald M. Nicol, The Byzantine family of Kantakouzenos (Cantacuzenus) ca. 1100-1460: a genealogical and prosopographical study (Washington, DC: Dumbarton Oaks, 1968), p. 168
- ^ Ganchou Thierry, "Une Kantakouzènè, impératrice de Trébizonde: Théodôra ou Héléna?" 24 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Revue des études byzantines, 58 (2000), pp. 215-229 DOI:10.3406/rebyz.2000.1993
- ^ William Miller, Trebizond: The last Greek Empire of the Byzantine Era: 1204-1461, 1926 (Chicago: Argonaut, 1969), p. 81
- ^ Anthony Kaldellis, "The Interpolations in the Histories of Laonikos Chalkokondyles" 2 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Greek, Roman, and Byzantine Studies, 52 (2012), p. 260
- ^ Clavijo, Narrative of the Embassy of Ruy Gonzalez de Clavijo..., translated by Clements R. Markham (London: Hakluyt Society, 1859), p. 62
- ^ Nicol, Byzantine Family, p. 169
- ^ Th. Ganchou, "Théodôra Kantakouzènè Komnènè de Trébizonde (°~ 1382/†1426) ou la vertu calomniée", Geschehenes und Getriebenes: Studien zu Ehren von G. S. Einrich und K.-P. Matschke (Leipzig, 2005), pp. 337-350
- ^ Michel Kuršanskis, "La descendance d'Alexis IV, empereur de Trébizonde. Contribution à la prosopographie des Grands Comnènes" 24 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Revue des études byzantines, 37 (1979), p. 247
| Kraliyet Unvanları | ||
|---|---|---|
| Önce gelen Anna Filanthropini |
Trabzon imparatoriçesi 1417–1426 Maria Gattilusio ile birlikte (?–1426) |
Sonra gelen Bagrationi |