Bu madde, Vikipedi'deki Balıklar maddelerini geliştirmek amacıyla oluşturulan Vikiproje Balıklar kapsamındadır. Eğer projeye katılmak isterseniz, bu sayfaya bağlı değişiklikler yapabilir veya katılabileceğiniz ve tartışabileceğiniz proje sayfasını ziyaret edebilirsiniz.
Bu madde, Vikipedi'deki Yaşam Ağacı maddelerini geliştirmek amacıyla oluşturulan Vikiproje Yaşam Ağacı kapsamındadır. Eğer projeye katılmak isterseniz, bu sayfaya bağlı değişiklikler yapabilir veya katılabileceğiniz ve tartışabileceğiniz proje sayfasını ziyaret edebilirsiniz.
@Vikiolog, sozluk.gov.tr'deki "Su Ürünleri Terimleri Sözlüğü - 2007"de familyanın Türkçe adının bulunmasından dolayı maddeyi taşıdım ancak bu tür maddeleri neye göre Latince neye göre Türkçe adlandırdığımızdan emin değilim. Bir kontrol edebilir misin? Teşekkürler ‒ToprakM✉21.33, 7 Eylül 2022 (UTC)Yanıtla
Merhaba ToprakM, öncelikle burada not olabilmesi adına bir kaç bilgi bırakmak isterim izninle. Özet için direkt son paragrafa geçebilirsin istersen :) Latince olarak nitelendirdiğimiz adlandırmalar aslında standartlaştırılmış düzendeki bilimsel adlandırmalar veya özel isimlerdir (kimlikteki adımız soyadımız gibi). Helga, Alex, Toprak vb isimler gibi. Yani farklı dil olarak görülmemelidir. Ancak bazı şeyler bir dilde çok kullanılıyorsa veya mevcutsa bazen bunların adları zamanla dile ayak uydurur veya o dilde kendine göre (genelde telaffuzdan dolayı) adını alır. Örneğin Türkiye'nin diğer dillere Turkey, Turkei vb olarak geçmesi, Wikipedia'nın Vikipedi olması gibi. Buna adlandırma denir.
Ara not: Yaygın adlandırma; bir dilde ifade edildiği anda o dili kullananların çoğunluğu tarafından anlaşılabilir ifadedir. Bölgesel adlandırma; ülkede aynı dil kullanılsa da, ifade edildiğinde sadece belirli bir bölgedekiler tarafından anlaşılabilen adlandırmalardır (İzmir'in gevrek, çiğdem olayı). Topluluk adlandırması ise; bir nevi lakaptır ve sadece belirli bir grup tarafından anlaşılır, diğerlerine aynı anlamı ifade etmeyebilir (oradaki bir köpeğe karabaş, çili olan birine çilli begonya denmesi gibi).
Diğer not ise; eskiden beri ülkemizde (dilimizde) organizmalar ile ilgili çalışma/araştırmanın yeterli derecede yapılmaması veya sadece özgün araştırmalar yapılmasıdır. Bu sebepten dolayı dilimizde bilimsel adlandırmaların dile özgü adlandırmaya sahip olma olasılığı veya bunların okullarda tartışılabileceği bir düzen (yani geçmişten miras kalabilecek bilgi yığını) olmadığından dolayı, kabul görmüş araştırmalar çok kısıtlıdır ki bunlar genel olarak keşiflerden veya mevcuttaki üretimlerden ibarettir ve bu durumda da genel olarak ya bilimsel adlandırmalar üzerinden gidilir veya da genelleme adlandırmalardan oluşur. İlk durumda bilimsel adlandırmadan gidilmesi, sadece bilimsel araştırmaları içermesinden ve diğer diller üzerinden gidilmesinden dolayı yaygın adı kolay kolay olmaz, olmadığından da kullanılamaz. İkinci durumda bahsettiğim genelleme ise şöyledir; patates bir çok ülkede mevcuttur farklı ülkeler kendilerinin aşina oldukları türleri genel olarak patates diye ifade eder. Yani patates dediğimiz zaman hiç kimse türden veya cinsin tamamından bahsetmez yaygın adlandırmalarda. Aşina olunan genel görünüm ve ifadeden bahseder. Bu yüzden patates dediğimiz zaman sadece bizim gördüğümüz türlerden bahsetmiş ancak görmediklerimizden bahsetmemiş oluruz. Yani bildiğimize genelleme (yaygın adlandırma) yapmış oluruz.
Bir diğer not ise zamanla oluşan bilgi tahrifatı. Genel olarak organizmalara bakış açımız bize göre işe yararlıklarından geldiği için, şifalarını veya ilginçliklerini anlatma usulü satış yapma yaygınlığı ile oluşan bu durum; sağdan soldan alınan bilgileri, deneme yanılma duyumlarla toparlayarak karışım yapılmış şekilde genel bilgilerle sunma durumu ve sunarken de bilgilerden cımbızlama usulü alıntılamalardan kaynaklanıyor. Bunun sebebi de yine bölgede o organizma ile ilgili geniş araştırmalar yapılmadığından, başkalarının yaptıkları araştırmalarla destekleyerek sunmak. Yani içeriğindeki mineral, protein veya vitamin ölçülmemiş, yetiştirildiği/geliştiği bölgedeki çevresel etkenlerin etkileri değerlendirilmemiş, belirli sayılarda denemeleri ve sonuçlandırmaları oluşmamış şeyleri, başkalarının kendilerinde bulunan cins veya türlerde yaptıkları araştırmalardan alarak kullanmak gibi. Örneğin bir bölgeden alınmış kaynak suyunun ve belirli bölgede kullanan insanlar üzerinde yapılmış araştırmanın, başka bölgedeki insan ve suyla bir tutularak aynı tepkimenin oluşacağını varsaymak gibi. Bu gibi durumlarda da o anda bulunan genel isim kullanılıyor bahsedilen konuda.
Sonuncu not (aklıma başka gelmediğinden şimdilik :) ); Türkçede bitkilerde meyve, sebze ve yemişi kastedilerek kullanılan adlandırmaların, yine benzer şekilde dişi/erkek/yavru ifadelendirmelerinin cinsi/türü ifade etmemesi/kapsamaması/hitap etmemesinden dolayı o cins/türle ilgili bilgilendirmede bilgi eksiltmesi yapabileceğinden ayrı maddelerde oluşturulması daha sağlıklıdır.
Kısaca bugüne kadar Türkçe olarak tüm organizmaların çapraz karşılaştırma yapılmış haliyle yani bütün yaygın adlandırmaları da dahil olabilecek şekilde bir sıralama veya düzenleme yapılmadığından dolayı, şu tür kesinlikle tek olarak buna karşılık geliyor denebilecek bir kaynak oluşturulmadığından (umuyorum ki burası ilk yer olacak bu konuda :) ), bir çok yerde bir çok çelişkili ifade ile karşılaşmak mümkün incelendiğinde. Ancak bir çok yer belli başlı şeyleri kullandığından bu çelişkiler göze gelmiyor. Bu çelişkilerin oluşmasının sebeplerinden bazıları yukarıdaki bahsettiklerimden, bir kısmı bu alanla ilgilenenlerin kendilerince adlandırma yapmak istemesinden (özgün araştırmalar), bir kısmı sırf bilgi verebilmek adına çeviri usulü adlandırmasından, bir kısmı bilimsel adın okunuşunu yazım olarak kullanmasından, geri kalan büyük kısmı da sağdan soldan alıntılanan hatalı bilgilere daha da hata eklenip kopyalanması ve zamanla çoğaltılmasından (eskiden kaynaklara erişim azlığından karşılaştırma olmaması, sonralarda ise internet sayesinde her yerde aynı şekilde yayınlanmasıyla yayılmasından) kaynaklanıyor.
Ana fikir: Vikipedi maddelerinin kaynaklara dayanmasının önemi, özetinin ise bilgi verme olduğu düşünüldüğünde; yaygın adlandırmaya sahip olan bitkiler ve hayvan grupları yine bu adlarla maddelerde yerini alabilir (genel olarak verdiğim örneği tekrarlayayım; balina ve balinalar gibi), ancak bir türe bağlanması veya otomatik takson kullanımına gerek duymayabilir. Bilimsel açıklamalardan çok üretimleri/üremeleri, kullanım alanları, dahil oldukları gruplandırmalar, sembolizmleri, popüler kültürdeki yerleri, etimoloji gibi içeriklerle doldurulabilir, bilimsel olarak içinde bulundukları hiyerarşik gruplara atıflar yapılabilir. Bunların yanı sıra, bunlardan bağımsız olarak yaygın adlandırması olsa da belirli bir hiyerarşik grup veya türü tamamen içermediklerinden/temsil edemediklerinden dolayı ayrıca bilimsel adlandırma ile de açılması sağlıklıdır.
Sonuç :) bu madde bazında dişli sazangiller ifadesi (familyayı anlam ve genelleme olarak ifade etmemesi, doğrulanabilirlik açısından yeterli kaynak bulunmaması ve hepsinden önemlisi yaygın adlandırma olmamasından dolayı) doğru adlandırma değil. Ancak içeriğinde belki atıf yapılabilir etimoloji kaynağı ile birlikte -ki bence sırf listeleme yapabilmek adına Türkçe adlandırma ekleyebilmek için eklenmiş olma ihtimali yüksek olduğundan böyle bir durum oluşmayacak (çeviri usulü harici). Ancak örnek olarak sazan, hamsi vb yaygın adlandırmaların belirli bir türü temsil etmesinden dolayı bunlar bu adla yerlerini alacak. Genel olarak önerim, adlandırmaları görmezden gelmen yönünde tamamen toparlanana kadar. Üstlerinden geçtikçe taşınma/aktarma/düzenleme için etiketlemelerini yapıyorum şu an listeleme çalışması sürecinde veya envanter sayım diyeyim :). Daha çok değişim yaşanacak ve süreç haliyle biraz zaman alacak ancak bu iş bende gözün arkada kalmasın :) Sevgiler. ᕓikiolog ♥෴19.31, 8 Eylül 2022 (UTC)Yanıtla
