Takkeci İbrahim Ağa Külliyesi

Takkeci İbrahim Ağa Külliyesi
Temel bilgiler
Konum	Topkapı, Zeytinburnu, İstanbul
Koordinatlar	41°01′17″K 28°55′11″D / 41.02139°K 28.91972°D
İnanç	İslam
Açılış	1592 (camii)
Özellikler
Kubbe sayısı	1
Minare sayısı	1
Malzemeler	Ahşap, kesme taş, tuğla

Takkeci İbrahim Ağa Külliyesi ("Arakiyeci İbrahim Ağa Külliyesi", "Takkeci İbrahim Çavuş Külliyesi), İstanbul'un Topkapı semtinde sur dışında bulunan, 16. yüzyıl sonlarında inşa edilmiş külliye.

Yapıya adını veren Takkeci İbrahim Ağa tarafından yaptırılmış bir cami, kuyu, iki sebil, hazîre ve sıbyan mektebi olduğu düşünülen bir yapı ile 1819'da Derviş Mehmed Paşa tarafından külliyeye eklenen bir çeşmeden oluşur. 1592'de inşa edilen Takkeci İbrahim Ağa Camii, 16. yüzyıl İznik çini panoları nedeniyle dönemin önemli bir yapısıdır.

Konumu[değiştir | kaynağı değiştir]

Topkapı-Surdışı yerleşim bölgesindedir. Kuzeyde eski Davutpaşa Caddesi ile Topkapı Mezarlığı, batıda E-5 karayolu, doğuda Takkeci Camii Sokak ile çevrilidir.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Yapının banisi olan Takkeci İbrahim Ağa hakkında bilgiler sınırlıdır. Arakiye yaparak geçimini sağlayan İbrahim Ağa'nın (veya İbrahim Çavuş) gördüğü bir rüya üzeriye camiyi yaptırdığı anlatılır.^[1] Bu anlatımlara göre; İbrahim Ağa gördüğü rüya üzerine kısmeti olan üç üzüm tanesini yemek üzere Bağdat'a kadar gitmiş; Topkapı surları dışındaki evinin bodrumunda üç küp altın bulunduğunu, Bağdat'ta tanıştığı birinin anlattığı rüyadan öğrenmiştir. Eve dönüp altınları bulduğu ve 1572'de camiyi yaptırmaya başladığı; caminin yapımının 20 yıl sürdüğü rivayet edilir.

Külliyenin ilk yapısı, Takkeci İbrahim Ağa Sebili'dir. 1578 tarihinde yaptırılan sebil, eski Davutpaşa Caddesi ile Takkeci Camii'nin kesiştiği köşede, Derviş Paşa Çeşmesi'nin karşısındadır. Sebilin arkasında Takkeci İbrahim Ağa ile oğlu Çavuş'un ve kime ait olduğu bilinmeyen bir mezar bulunur.^[2]

İlk sebilden 15 yıl kadar sonra cami ve cami ile birlikte ikinci sebil inşa edilmiştir. Aynı zamanda Halvetî tekkesi şeklinde kullanılan yapı, II. Mahmut devrinde tamir görmüş; 1985'te iç mekânında Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından bir çalışma yapılmış, 2005 yılından esaslı bir tamir geçirmiştir.

Caminin güneydoğusunda bulunan, sıbyan mektebi olduğu düşünülen yapının ne zaman kimin tarafından yapıldığı bilinmez.

Avlunun kuzey duvarı ile doğu duvarının kesiştiği köşede yer alan Derviş Paşa Çeşmesi, külliyeye eklenen son yapıdır. 19. yüzyılda yapılmıştır.

Külliyenin vakfiyesinde cami etrafında ayrıca on beş hücrenin ve bir dershanenin varlığından söz edilir.

Hazireler[değiştir | kaynağı değiştir]

Külliyede biri cami avlusunda, diğeri sebilin arkasında olmak üzere iki hazire bulunur. Ayrıca sebilin arkasındaki hazirenin karşısında, kime ait olduğu bilinmeyen iki mezar daha vardır.^[2]

Çinileri[değiştir | kaynağı değiştir]

Bitkisel kompozisyonlu çinilerle kaplı mihrabı, renkli camlı revzenleri, mermer minberi, özgün kündekârî kapısı Takkeci İbrahim Ağa Camii önemli mimari özelliklerindendir.^[3] İç mekânındaki zengin çini bezemeleri, en başta gelen özelliğidir.

Cami, Ehli-i Hiref teşkilatına bağlı nakkaşlar tarafından oluşturulmuş çinilerle bezenmiştir. Yeşil, mavi, lacivert, beya dışıdna ilk kez Süleymaniye Camii’nde uygulanan mercan kırmızısı rengi de görülür.

Takkeci İbrahim Ağa Camii çinileri, aynı dönemde yapılan Rüstem Paşa Camii, Piyale Paşa Camii, Sokullu Mehmed Paşa Camii, İvaz Efendi Camii, Ramazan Efendi Camii, Atik Valide Camii ve Topkapı Sarayı’nda yer alan bazı çinilerle teknik, renk ve desen tasarımı açısından benzerlikler taşır.

Harimin dört cephesi süpürgeliklerden üst sıra pencere altlarına kadar çini ile kaplanmıştır. Çinilerin büyük çoğunluğu dikdörtgen bir pano oluşturacak şekilde bordürlerle çevrelenmiştir. Toplam on bir adet dikdörtgen çini pano mevcuttur. Üzüm tasvirli çini pano caminin yapımına vesile olan rüyaya atfedilir.

Zemini rumi desenli vazo içinden çıkan hatayi grubu motifler içeren simetrik iki panodan birinin çinileri eksiktir, eksik çinilerin Lizbon'daki Salazar Müzesi’nde bulunan Gülbenkyan Koleksiyonu’nda yer aldığı tespit edilmiştir.^[2]