İçeriğe atla

Türkiye'de engelli hakları

Bağlantı ekle
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Uluslararası Engelli Simgesi

Engelli hakları, mevcut engel durumu nedeniyle engellilerin, sağlıklı bireyler gibi eşit haklara erişiminin sağlanması için engellilere verilen pozitif ayrıcalık sağlayan haklara verilen genel ad.

Türkiye'de kanunen verilmesi zorunlu temel hizmetler

[değiştir | kaynağı değiştir]

3 Mayıs 2013 tarihli Resmî Gazete uyarınca, daha önceki bazı resmî tanımlarda geçen; özürlü, sakat veya çürük (askere uygun değildir) gibi ibareler yerine engelli ibaresinin kullanılması kanuna bağlanmıştır[1]

Çevresel mimari erişim hakkı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkiye'de, belediyeler 572 sayılı kanun hükmünde kararname gereğince engellilere uygun düzenlemeleri standartlara uygun olarak yapmak zorundadır.[2] İmar Mevzuatına ulaşılabilirlikle (fiziksel engellerin kaldırılmasıyla) ilgili hükümler eklenmiştir. Buna göre, kaldırımlar, yaya yolları, konutlar ve umumi binalar engellilerin ulaşabilirliğine uygun olarak yapılmak durumundadır.

Ulaşım hakkı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Toplu taşımada engellilere bir takım indirimler uygulanmaktadır. Belediyeler ve belediyelerin kurdukları birlik, müessese ve işletmeler otobüs benzeri karayolu üzerinden yapılan toplu taşıma araçlarında, %40 oranında engelli olduğunu belgeleyen kişiler üzerinden %30 indirim uygulamak zorundadır.[3] Demiryolu ulaşımında %40 ve üzeri engellilere %50,[4][4] %50 ve üzeri ağır engellilerden iste ücret talep edilmez.[5][5] Bazı havayolu şirketleri de, engelli yolculara indirim uygulamaktadır.[6]

Otomobillerde engelliler için yer alan sistem

Engelliler için özel araçlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ortopedik engelliler için araç alımlarına getirilen yasal kolaylıklar da sağlanmaktadır. Günlük ulaşımda engellinin ulaşım ihtiyacı için ithal edilen araçlardan hiçbir şekilde gümrük vergisi talep edilemez. H sınıfı sürücü belgesine sahip olan özürlüler yurt içinden aldıkları özel tertibatlı otomobillerde, katma değer vergisi indiriminden yararlanmakta ve taşıt alım vergisinden muaf tutulmaktadır. ortopedik engellilere otomobil tipi araç alımlarında engel durumuna göre aracı hareket ettirici düzenek yer alan (modifiye edilmiş) kullanıma uygun hale getirilmiş araçlardan Özel Tüketim Vergisi alınmaz.

Yıllara göre ÖTV Engelli araç limiti

[değiştir | kaynağı değiştir]

%90 ve üzeri engeli olan kişiler için ÖTV indirimi uygulanmaktadır. %90 ve altı engeli olan engelliler için, engelli raporu açıklama kısmında kişinin araç kullanmasını engelleyen durumlar belirtilerek "Özel tertibatlı araç kullanabilir" ifadesi yer alması durumunda ÖTV indirim hakkı mevcuttur.[7]

Dönem ÖTV İndirimi Sınırı
2024 1.591.200 TL
2023 1.004.200 TL
2022 450.500 TL
2021 330.800 TL
2020 303.200 TL
2019 247.400 TL
2018 200.000 TL
2017 170.000 TL

Engelli ÖTV İndirimi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Engelli bireylerin vergi avantajlarından biri de Engelli Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) İndirimidir. Bu indirim, engelli bireylerin belli araçlarda ÖTV ödemeden faydalanmalarını sağlar. Otomobillerde güncel uygulanan ÖTV ve KDV oranları şu şekildedir;[8]

Otomobil ÖTV ve KDV Tablosu
Silindir Hacmi Vergisiz Satış Tutarı ÖTV KDV
1600 cm³'e kadar 184.000 TL'ye kadar %45 %20
1600 cm³'e kadar 184.000 TL - 220.000 TL arası %50 %20
1600 cm³'e kadar 220.000 TL - 250.000 TL arası %60 %20
1600 cm³'e kadar 250.000 TL - 280.000 TL arası %70 %20
1600 cm³'e kadar 280.000 TL üzeri %80 %20
1600 cm³ ile 2000 cm³ arası 170.000 TL'ye kadar %130 %20
1600 cm³ ile 2000 cm³ arası 170.000 TL üzeri %150 %20
2000 cm³ üzeri Tutar sınırı yok %220 %20

Engelli bireylere yönelik ÖTV indirimi, hak sahibi kişilerin araç satışında uygulanır. Engelli ÖTV indirimi hesaplaması, aracın vergisiz fiyatına, silindir hacmine ve ÖTV oranına göre değişiklik gösterir.[9]

Araç Tipi Otomobil
Motor Hacmi 1600 motor
Vergiler Dahil Araç Fiyatı 1.591.200 TL
Aracın Vergisiz Fiyatı 736.667 TL
ÖTV Oranı %80
ÖTV Tutarı 589.333 TL
KDV Oranı %20
KDV Tutarı 265.200 TL
Vergiler Toplam 854.533 TL
Engelli İndirimli Fiyatı 884.000 TL

Engellinin eğitim ve kültür hakkı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ortaöğretimde, işitme engelli öğrenciler meslek liselerine sınavsız yerleştirilebilmektedir.[kaynak belirtilmeli] Yüksek eğitim kurumuna girmeye hak kazanan öğrenciler, valilik bünyesindeki Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı'ndan Başbakanlık Bursu ve yardımcı ders araç gereçlerin temini konusunda destek alabilir. Kredi ve Yurtlar Kurumu, %40 ve üzerinde engelli olduğunu belgeleyen öğrencilere öncelik tanır ve harç üzerinden %50 indirim yapar.[10] Halk Eğitim Merkezleri'nde çeşitli mesleki eğitim programı alan ve %40 ve üzeri engellilerden, herhangi bir ücret alınmaz.

Devlet Tiyatroları, engellilerden ücret talep etmez.[11] Ayrıca engelli tiyatrosu, Kültür Bakanlığı'ndan maddi destek almaktadır. Özel tiyatro ve sinemalarda da engelliler için indirim uygulanmaktadır.[12]

Eğitim

[değiştir | kaynağı değiştir]

31 Ağustos 2013 tarih ve 28751 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan "2013-2014 Eğitim-Öğretim Yılında Yükseköğretim Kurumlarında Cari Hizmet Maliyetlerine Öğrenci Katkısı Olarak Alınacak Katkı Payları Ve Öğrenim Ücretlerinin Tespitine Dair" Bakanlar Kurulu Kararında "Yükseköğretim programlarına kayıt veya kayıt yenileme sırasında 1/7/2005 tarihli ve 5378 sayılı Engelliler Hakkında Kanun ve 14/1/2012 tarihli ve 28173 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Engellilik Ölçütü, Sınıflandırması ve Engellilere Verilecek Sağlık Kurulu Raporları Hakkında Yönetmelik uyarınca engelli olduğuna dair raporu ilgili yükseköğretim kurumuna sunan öğrencilerin ödemesi gereken öğrenim ücreti tutarlarından, engellilik oranı kadar indirim yapılır."[13]

Ülke genelinde, Milli Eğitim Bakanlığı zihinsel özürlü çocukların eğitim uygulamaları yönetmeliğince düzenlenen eğitilebilir zihinsel engelliler meslek okulları bulunmaktadır.[14]

Açık öğretim ve Uzaktan öğretim programları

[değiştir | kaynağı değiştir]

" Anadolu Üniversitesi Senatosu kararı gereğince engelli oranı %40 ve daha fazla olan öğrenciler bu durumlarını engelli olduğuna dair "Sağlık Kurulu Raporu" ile belgelendirmek kaydıyla "lÖğretim Giderini ödemeyeceklerdir."[15] "Açıköğretim Fakültesine kayıt yaptıran öğrencilerden Atatürk Üniversitesi Yönetim Kurulu kararı gereğince özürlülük oranı % 40 ve daha fazla olan öğrencilerden “Açıköğretim Materyal Ücreti” alınmayacaktır."[16]

İletişim hakkı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Özel iletişim vergileri ilgili kanunun maddesi gereği engellilerden talep edilmez bu sayede özel hizmet veren firmalar %50'ye varan indirimler yapabilmektedirler.

Türk Telekom, sabit telefonlar için %40 ve üzeri engelliler için indirimli Sosyal Tarife Paketi uygulamaktadır.[17] Cep telefonu operatör şirketleri de %40 ve üzeri engelliler için indirimler uygulamaktadır.[18][19][20] Sabit internet hatları için de engellilere indirim uygulanmaktadır.[21][22][22][23]

İş ve istihdam

[değiştir | kaynağı değiştir]

ÖMSS (Özürlü Memur Seçme Sınavı)

[değiştir | kaynağı değiştir]

3 Ekim 2011 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan yönetmelik[24] gereği tüm kamu kurum ve kuruluşlarına özürlü memur alımları ÖMSS (Özürlü Memur Seçme Sınavı) ve lise mezunu olamamış adaylar için kura sistemi ile atamalar yapılacak olup.[25] ÖMSS yönetmeliği ile gelen yenilikler

  • - sınav iki yılda bir yapılacak olup, sınavın geçerlilik süresi iki yıldır.
  • - özürlü adayları için yaş sınırı yoktur.
  • - özürlünün alacağı puanla, atama öncesi kurumun belirleyeceği 5 kişiden oluşan bir atama onay komisyonu ile engellinin başvurduğu pozisyona

engel durumunun uygun olup olmadığı değerlendirildikten sonra atama onayı olumlu veya olumsuz bir şekilde neticelendirilecektir.

  • 2014 yılında isim değişikliği ile EKPSS (Engelli Kamu Personeli Seçme Sınavı) olmuştur.
engelli açısından iş kanunu maddeleri işveren açısından iş kanunu maddeleri
İŞ KANUNU Kanun Numarası : 4857 Özürlü ve eski hükümlü çalıştırma zorunluluğu (1) Madde 30 – (Değişik : 15/5/2008-5763/2 md.)

"İşverenler, elli veya daha fazla işçi çalıştırdıkları özel sektör işyerlerinde yüzde üç özürlü, kamu işyerlerinde ise yüzde dört özürlü ve yüzde iki eski hükümlü işçiyi meslek, beden ve ruhi durumlarına uygun işlerde çalıştırmakla yükümlüdürler. Aynı il sınırları içinde birden fazla işyeri bulunan işverenin bu kapsamda çalıştırmakla yükümlü olduğu işçi sayısı, toplam işçi sayısına göre hesaplanır.."[26]

İŞ KANUNU Kanun Numarası : 4857 Özürlü ve eski hükümlü çalıştırma zorunluluğu (1) Madde 30 – (Değişik : 15/5/2008-5763/2 md.)

"..kontenjan fazlası özürlü çalıştıran, yükümlü olmadıkları halde özürlü çalıştıran işverenlerin bu şekilde çalıştırdıkları her bir özürlü için prime esas kazanç alt sınırı üzerinden hesaplanan sigorta primine ait işveren hisselerinin yüzde ellisi Hazinece karşılanır.."[26]

Özürlü ve eski hükümlü çalıştırma zorunluluğuna aykırılık

(Madde 101) Bu Kanunun 30 uncu maddesindeki hükümlere aykırı olarak özürlü ve eski hükümlü çalıştırmayan işveren veya işveren vekiline çalıştırmadığı her özürlü ve eski hükümlü ve çalıştırmadığı her ay için 1.700 TL para cezası verilir. Kamu kuruluşları da bu para cezasından hiçbir şekilde muaf tutulamaz.[26]

Engellilere uygulanan vergi indirimleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Engelli vergi indirim işlemleri dilekçe örnekleriyle Vergi Dairesi Başkanlığı sitesinde 7 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. yer almaktadır.

Girintili satır

Özel sektörde işçi olarak çalışan engellilere uygulanan vergi indirimleri[27]

[değiştir | kaynağı değiştir]
yıllara göre 1. derece %80 ve üzeri 2. derece %60 ile 79 arası 3. derece %40 ile 59 arası
2024[28] 6900 TL 4000 TL 1700 TL
2023[29] 4400 TL 2600 TL 1100 TL
2022[30] 2000 TL 1170 TL 500 TL
2021[30] 1500 TL 860 TL 380 TL
2020[30] 1400 TL 790 TL 350 TL
2019[30] 1200 TL 650 TL 290 TL
2018[30] 1000 TL 530 TL 240 TL
2017[30] 900 TL 470 TL 210 TL
2016[30] 900 TL 460 TL 210 TL
2015[30] 880 TL 440 TL 200 TL
2013 800 TL 400 TL 190 TL
2012 770 TL 380 TL 180 TL
2011 700 TL 350 TL 170 TL
2010 680 TL 330 TL 160 TL
2009 670 TL 330 TL 160 TL
2008 600 TL 300 TL 150 TL
2007 570 YTL 280 YTL 140 YTL
2006 530 YTL 265 YTL 133 YTL
2005 480 YTL 240 YTL 120 YTL
2004 440.000.000 220.000.000 110.000.000
2003 360.000.000 180.000.000 90.000.000

Özürlü hizmet erbabı ile bakmakla yükümlü olduğu özürlü kişi bulunan hizmet erbabında uygulama: Maliye Bakanlığı Merkez Sağlık Kurulunca tespit edilen çalışma gücü kayıp oranının asgari; olarak hesaplanan sakatlık indirimi, çalışanın ücret matrahından indirilmektedir. Sakatlık indiriminden yararlanacak birden fazla kişinin bulunması halinde, bu rakamlar, her biri için ayrı ayrı belirlenerek, indirim uygulanmasında toplu olarak dikkate alınmaktadır.

Ayrıca asgari ücret tutarına kadar olan gelir, vergi muafiyetine tabidir. Bu nedenle, asgari ücretle çalışan bir işçiden gelir vergisi kesilmez ve bu sebeple engelli vergi indiriminden faydalanamaz.[31]

Erken ve malülen emeklilik hakkı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Çalışabilir durumda ona engellinin fiziki ve fizyolojik niteliklerine bağlı olarak verilen sağlık raporundaki iş yapabilir % oranına takabulen engellinin fiziki iş yapabilme kapasitesinin yanı sıra fizyolojik mukabiliyeti oranında malülen erken emekli olabilmesi sağlanılmaktadır. Normal şartlarda sağlıklı biri 25 yıllık işgünü sigorta primi yatırırken engellinin durumuna bağlı olarak en erken 15 yılda malülen emekli olabilmesi söz konusu olmaktadır. Yanlış ödemiş olduğu prim hesabına göre aldığı emekli maaşı çalışırken aldığının %60 oranındadır. Hiç çalışmamış, çalışamaz durumdaki engellilere bağlanılan malüllük maaşı hakkı, Resmî Gazete'ye göre 200 TL'lik cüzzi bir miktardır.[32]

Engellinin çalışamadığı süreler için geçmişe dönük sigorta primi ödemek hakkı talebi, ilgili mevzuatlarda kişi engelli olsun veya olmasın; çalışmasa bile yurt dışında kaldığı süreyi, anavatanına kesin dönüş yapacağını bildirdiği ve bunu resmîleştirdiği zaman yurt dışında kalmış olduğu süreyi (süre sınırlaması olmaksızın) geçmişe dönük prim borçlanması olarak ödüye bilme hakkı ilgili mevzuatlarca sağlanmıştır.

Türkiye'deki engellilerinde anayasanın eşitlik ilkesi gereği çalışamadıkları süreler için belli şartlar altında geçmişe dönük prim borçlanma haklarının sağlanması konusunda ilgili insan hakları dernekleri tarafından kamu davası açılarak bu hakkın kazanılması açısında talepte bulunması gerekmektedir. Bu konuda belli başlı birkaç derneğin öngörülen kamu davası içi önçalışma yaptığı öngörülmektedir.

Engelliler için Erken Emeklilik yıl gün şartları

[değiştir | kaynağı değiştir]
Sigorta Primi Ödeme Başlangıç Tarihi 3. derece ; %40 ile 59 arası 2. derece %60 ile 79 arası 1. derece %80 ve üzeri
05.08.1991 ve daha önce 15 yıl ; 3600 gün 15 yıl ; 3600 gün 15 yıl ; 3600 gün
06.08.1991 ~ 05.08.1994 16 yıl ; 3760 gün 15 yıl 8 ay ; 3680 gün 15 yıl ; 3700 gün
06.08.1994 ~ 05.08.1997 17 yıl ; 3920 gün 16 yıl 4 ay ; 3760 gün 15 yıl ; 3600 gün
06.08.1997 ~ 05.08.2000 18 yıl ; 4080 gün 17 yıl ; 3840 gün 15 yıl ; 3600 gün
06.08.2000 ~ 05.08.2003 19 yıl ; 4240 gün 17 yıl 8 ay ; 3920 15 yıl ; 3600 gün
05.08.2003 ~ 30.09.2008 20 yıl ; 4400 gün 18 yıl ; 4000 gün 15 yıl ; 3600 gün
Sigorta Primi Ödeme Başlangıç Tarihi %40 ile 49 arası %50 ile 59 arası %60 ve üzeri
01.10.2008 ~ 31.12.2008 18 yıl ; 4 bin 100 gün 16 yıl ; 3 bin 700 gün 15 yıl ; 3 bin 700 gün
01.01.2009 ~ 31.12.2009 18 yıl ; 4 bin 200 gün 16 yıl ; 3 bin 800 gün 15 yıl ; 3 bin 800 gün
01.01.2010 ~ 31.12.2010 18 yıl ; 4 bin 300 gün 16 yıl ; 3 bin 900 gün 15 yıl ; 3 bin 900 gün
01.01.2011 ~ 31.12.2011 18 yıl ; 4 bin 400 gün 16 yıl ; 4 bin gün 15 yıl ; 3 bin 960 gün
01.01.2012 ~ 31.12.2012 18 yıl ; 4 bin 500 gün 16 yıl ; 4 bin 100 gün 15 yıl ; 3 bin 960 gün
01.01.2013 ~ 31.12.2013 18 yıl ; 4 bin 600 gün 16 yıl ; 4 bin 200 gün 15 yıl ; 3 bin 960 gün
01.01.2014 ~ 31.12.2014 18 yıl ; 4 bin 680 gün 16 yıl ; 4 bin 300 gün 15 yıl ; 3 bin 960 gün
01.01.2015'ten sonra 15 yıl ; 4 bin 680 gün 16 yıl ; 4 bin 320 gün 15 yıl ; 3 bin 960 gün

Güncellenen haklar listesi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Özürlüler yasası ile ilgili mevzuat yayımlanmıştır.[33]

Engelli yüzdesine göre verilen yasal hakların özet listesi

[değiştir | kaynağı değiştir]
İstihdam Hakkı
  • İŞ KANUNU Kanun Numarası : 4857 Özürlü ve eski hükümlü çalıştırma zorunluluğu (1) Madde 30 – (Değişik : 15/5/2008-5763/2 md.)

"İşverenler, elli veya daha fazla işçi çalıştırdıkları özel sektör işyerlerinde yüzde üç özürlü, kamu işyerlerinde ise yüzde dört özürlü ve yüzde iki eski hükümlü işçiyi meslek, beden ve ruhi durumlarına uygun işlerde çalıştırmakla yükümlüdürler. Aynı il sınırları içinde birden fazla işyeri bulunan işverenin bu kapsamda çalıştırmakla yükümlü olduğu işçi sayısı, toplam işçi sayısına göre hesaplanır.."[26]

  • İŞ KANUNU Kanun Numarası : 4857 Özürlü ve eski hükümlü çalıştırma zorunluluğu (1) Madde 30 – (Değişik : 15/5/2008-5763/2 md.)

"..kontenjan fazlası özürlü çalıştıran, yükümlü olmadıkları halde özürlü çalıştıran işverenlerin bu şekilde çalıştırdıkları her bir özürlü için prime esas kazanç alt sınırı üzerinden hesaplanan sigorta primine ait işveren hisselerinin yüzde ellisi Hazinece karşılanır.."[26]

  • SAYI  : B.13.2.SSK.5.01.08.00/VII-031/ KONU : 4857 Sayılı Kanunun 30 uncu Maddesinin Uygulaması (G E N E L G E) 16- Ek "..% 80’den fazla kaybetmiş özürlüyü çalıştıran işverenlerin bu şekilde çalıştırdıkları her bir özürlü için 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununa göre ödemeleri gereken işveren sigorta prim hisselerinin % 50’sini kendisi, % 50’sini Hazine öder."[34]
  • Özürlü ve eski hükümlü çalıştırma zorunluluğuna aykırılık

(Madde 101) Bu Kanunun 30 uncu maddesindeki hükümlere aykırı olarak özürlü ve eski hükümlü çalıştırmayan işveren veya işveren vekiline çalıştırmadığı her özürlü ve eski hükümlü ve çalıştırmadığı her ay için yediyüzelli milyon lira para cezası verilir. Kamu kuruluşları da bu para cezasından hiçbir şekilde muaf tutulamaz.[26]

Araç Alım İndirimi
  • %1 ile %89 arası Ortopedik Engelli için Aracı hareket ettirici donanımlı araç şartıyla KDV, ÖTV, MTV muafiyeti[35]
    • %90 ve üzeri Tüm Engel türlerine ; Şartsız KDV, ÖTV, MTV muafiyeti
      • Malul ve Engellilerin Araç Alımında ÖTV İstisnası Uygulamasının Şartları ile İstisnadan Yararlanılan Araçların Satışında Vergi Uygulanması.[36]
Yetim aylığı alma hakkı
  • "Malül çocuklar ömür boyu yetim aylığı alırlar."[37]
Malülen Emeklilik
  • 5510 Sayılı MADDE 25- (Değişik: 17/4/2008-5754/13 md.) "..en az % 60’ını veya vazifelerini yapamayacak şekilde meslekte kazanma gücünü kaybettiği Kurum Sağlık Kurulunca tespit edilen sigortalı, malûl sayılır.."[38]
  • 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu'nun 53. maddesinde göre; a) Çalışma gücünün en az üçte ikisini yitirdiği tespit edilen, sigortalı, malullük sigortası bakımından malul sayılır.[39]
Erken Emeklilik
Sigorta Başlangıç Tarihi 3. derece ; %40 ile 59 arası 2. derece %60 ile 79 arası 1. derece %80 ve üzeri
05.08.1991 ve daha önce 15 yıl ; 3600 gün 15 yıl ; 3600 gün 15 yıl ; 3600 gün
06.08.1991 ~ 05.08.1994 16 yıl ; 3760 gün 15 yıl 8 ay ; 3680 gün 15 yıl ; 3600 gün
06.08.1994 ~ 05.08.1997 17 yıl ; 3920 gün 16 yıl 4 ay ; 3760 gün 15 yıl ; 3600 gün
06.08.1997 ~ 05.08.2000 18 yıl ; 4080 gün 17 yıl ; 3840 gün 15 yıl ; 3600 gün
06.08.2000 ~ 05.08.2003 19 yıl ; 4240 gün 17 yıl 8 ay ; 3920 15 yıl ; 3600 gün
Sigorta Primi Ödeme Başlangıç Tarihi %40 ile 49 arası %50 ile 59 arası %60 ve üzeri
05.08.2003 ~ 30.09.2008 20 yıl ; 4400 gün 18 yıl ; 4000 gün 15 yıl ; 3600 gün
01.10.2008 ~ 31.12.2008 18 yıl ; 4 bin 100 gün 16 yıl ; 3 bin 700 gün 15 yıl ; 3 bin 700 gün
01.01.2009 ~ 31.12.2009 18 yıl ; 4 bin 200 gün 16 yıl ; 3 bin 800 gün 15 yıl ; 3 bin 800 gün
01.01.2010 ~ 31.12.2010 18 yıl ; 4 bin 300 gün 16 yıl ; 3 bin 900 gün 15 yıl ; 3 bin 900 gün
01.01.2011 ~ 31.12.2011 18 yıl ; 4 bin 400 gün 16 yıl ; 4 bin gün 15 yıl ; 3 bin 960 gün
01.01.2012 ~ 31.12.2012 18 yıl ; 4 bin 500 gün 16 yıl ; 4 bin 100 gün 15 yıl ; 3 bin 960 gün
01.01.2013 ~ 31.12.2013 18 yıl ; 4 bin 600 gün 16 yıl ; 4 bin 200 gün 15 yıl ; 3 bin 960 gün
01.01.2014 ~ 31.12.2014 18 yıl ; 4 bin 680 gün 16 yıl ; 4 bin 300 gün 15 yıl ; 3 bin 960 gün
01.01.2015'ten sonra 18 yıl ; 4 bin 680 gün 16 yıl ; 4 bin 320 gün 15 yıl ; 3 bin 960 gün
Vergi İndirimi
yıllara göre 1. derece %80 ve üzeri 2. derece %60 ile 79 arası 3. derece %40 ile 59 arası
2022[30] 2000 TL 1170 TL 500 TL
2021[30] 1500 TL 860 TL 380 TL
2020[30] 1400 TL 790 TL 350 TL
2019[30] 1200 TL 650 TL 290 TL
2018[30] 1000 TL 530 TL 240 TL
2017[30] 900 TL 470 TL 210 TL
2016[30] 900 TL 460 TL 210 TL
2015[30] 880 TL 440 TL 200 TL
2013[40] 800 TL 400 TL 190 TL
2012 770 TL 380 TL 180 TL
2011 700 TL 350 TL 170 TL
2010 680 TL 330 TL 160 TL
2009 670 TL 330 TL 160 TL
2008 600 TL 300 TL 150 TL
2007 570 YTL 280 YTL 140 YTL
2006 530 YTL 265 YTL 133 YTL
2005 480 YTL 240 YTL 120 YTL
2004 440.000.000 220.000.000 110.000.000
2003 360.000.000 180.000.000 90.000.000

Engelli maaşları, engellilere ödenilen sosyal destek ödemeleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Mevcut aylık sahiplerinin muhtaçlık durumu ve Sağlık Kurulu Raporları yenilenmeyecek olup yılda bir kez yapılacak sosyal incelemeler yoluyla işlem tesis edilecektir.[41]

  1. Engelli Aylığı
  2. Engelli Bakım Aylığı
  3. Muhtaç Aylığı

Engelli aylığı,[42] SGK Primsiz Ödemeler Genel Müdürlüğü 2022 sayılı kanununda yer alan; "65 Yaşını Doldurmuş Muhtaç, Güçsüz ve Kimsesiz Türk Vatandaşlarına Aylık Bağlanması" kanununa göre belirlenen engelli aylık türüdür. Engelli oldukları kanıtlanmış durumundaki engelli yakınlarının bakımını üstlenen Türk vatandaşlarından, her ne nam altında olursa olsun her türlü gelirler toplamı esas alınmak suretiyle hane içinde kişi başına düşen ortalama aylık gelir tutarı 16 yaşından büyükler için belirlenmiş olan asgari ücretin aylık net tutarının 1/3’ünden daha az olan ve Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları tarafından muhtaç olduğuna karar verilenlere muhtaçlık hâli devam ettiği müddetçe ve bakım ilişkisini fiilen gerçekleştirmeleri kaydıyla, (3.240) gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımından bulunacak tutarda aylık bağlanır.

Dönem Engel Oranı Yardım Bedeli Aylık Bağlanmasına Dair Üst Sınır
2022 - Ocak - Haziran %40 ve %69 865,75 TL 1417,80 TL
2022 - Ocak - Haziran %70 ve Üzeri 1298,63 TL 1417,80 TL
2023 - Ocak - Haziran %40 ve %69 1.594,98 TL[43] 2.835,00 TL
2023 - Ocak - Haziran %70 ve Üzeri 2.392,04 TL 2.835,00 TL
2023 - Temmuz - Aralık %40 ve %69 1.874,56 TL 3800,66 TL
2023 - Temmuz - Aralık %70 ve Üzeri 2.811,84 TL 3800,66 TL
2024 - Ocak - Aralık %40 ve %69 2.797,79 TL 5.667,37 TL
2024 - Ocak - Aralık %70 ve Üzeri 4.196,69 TL 5.667,37 TL
2024 - Temmuz - Aralık %40 ve %69 3.337,00 TL 5.667,37 TL
2024 - Temmuz - Aralık %70 ve Üzeri 5.006,00 TL 5.667,37 TL

Engelli bakım aylığı,[42] özel bakım gerektiren engelli kişilere yönelik devlet tarafından her ay düzenli olarak ödenen bir maaş türüdür. Engelli yakınlarının bakımını üstlenen Türk vatandaşlarından, her ne nam altında olursa olsun her türlü gelirler toplamı esas alınmak suretiyle hane içinde kişi başına düşen ortalama aylık gelir tutarı 16 yaşından büyükler için belirlenmiş olan asgari ücretin aylık net tutarının 1/3’ünden daha az olan ve Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları tarafından muhtaç olduğuna karar verilenlere muhtaçlık hâli devam ettiği müddetçe ve bakım ilişkisini fiilen gerçekleştirmeleri kaydıyla, (3.240) gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımından bulunacak tutarda aylık bağlanır.

Dönem Evde Bakım Net Maaş Miktarı Aylık Bağlanmasına Dair Üst Sınır
2022 - Ocak - Haziran 2354,45 TL 2835,60-TL
2023 - Ocak - Haziran 4.336,80 TL 5.670,00-TL
2023 - Temmuz - Ağustos 5.097,96 TL 7.601,33 TL
2024 - Ocak - Aralık 7.608,71 TL 11.334,74 TL
2024 - Temmuz - Aralık 9.078,00 TL 11.334,74 TL

Muhtaç aylığı,[42] diğer adı fakirlik maaşı olan, muhtaçlık sınırı altında kalan, en az %40 engelli olan ya da anne ve babasını kaybetmiş 18 yaş altı çocuklara, devlet tarafından sağlanan sosyal yardım tutarıdır. Türk vatandaşlarından, her ne nam altında olursa olsun her türlü gelirler toplamı esas alınmak suretiyle hane içinde kişi başına düşen ortalama aylık gelir tutarı 16 yaşından büyükler için belirlenmiş olan asgari ücretin aylık net tutarının 1/3’ünden daha az olan ve Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları tarafından muhtaç olduğuna karar verilenlere muhtaçlık hâli devam ettiği müddetçe ve bakım ilişkisini fiilen gerçekleştirmeleri kaydıyla, (3.240) gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımından bulunacak tutarda aylık bağlanır.

Dönem Yardım Bedeli
2022 - Ocak - Haziran 1.439,85 TL
2023 - Ocak - Haziran 2.432,81 TL
2023 - Temmuz - Aralık 2.715,19 TL
2024 - Ocak - Haziran 4.763,63 TL
2024 - Temmuz - Aralık 5.683,49 TL

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 7 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2013. 
  2. ^ 572 sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname Madde 3-4
  3. ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2011. 
  4. ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 10 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2011. 
  5. ^ a b "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 24 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 6 Aralık 2016. 
  6. ^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2011. 
  7. ^ "Engelli Araç Limiti". Engelli Araç Limiti. 1 Ocak 2023. 1 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2023. 
  8. ^ "ÖTV Oranları / 23 Kasım 2022 tarihli 6417 karar sayılı resmi gazete" (PDF). 23 Kasım 2022 tarihli 6417 karar sayılı resmi gazete. 25 Mayıs 2024. 23 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 23 Kasım 2022. 
  9. ^ "ÖTV Hesaplama". ÖTV ve KDV Hesaplama. 25 Mayıs 2024. 25 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2024. 
  10. ^ 2008 ÖSYM - Engelli Öğrenci alım puanları
  11. ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2011. 
  12. ^ "Arşivlenmiş kopya". 30 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2011. 
  13. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 3 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 7 Ekim 2013. 
  14. ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2012. 
  15. ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2013. 
  16. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 23 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 7 Ekim 2013. 
  17. ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2011. 
  18. ^ "Elele Tarifesi"[ölü/kırık bağlantı]
  19. ^ "Arşivlenmiş kopya". 16 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2011. 
  20. ^ ""Cep Özel Tarifesi"". 5 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2008. 
  21. ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2012. 
  22. ^ a b http://www.tk.gov.tr/mevzuat/kurul_kararlari/dosyalar/2011%20DK-07-653.pdf[ölü/kırık bağlantı]
  23. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 15 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2011. 
  24. ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2011. 
  25. ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2011. 
  26. ^ a b c d e f "Arşivlenmiş kopya". 19 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2011. 
  27. ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2011. 
  28. ^ "Gelir vergisi genel tebliği" (PDF). Gelir vergisi genel tebliği. Hazine ve Maliye Bakanlığı (Gelir İdaresi Başkanlığı). 2 Ocak 2024. 30 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 30 Aralık 2023. 
  29. ^ "GELİR VERGİSİ GENEL TEBLİĞİ (SERİ NO: 323)". Resmi Gazete. 1 Ocak 2023. 2 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2023. 
  30. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Engellilik İndirimi Tutarları". Gelir İdaresi Başkanlığı. 28 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2021. 
  31. ^ "Ücretlilerde engellilik indirimi uygulaması". Ücretlilerde engellilik indirimi uygulaması. Gelir İdaresi Başkanlığı. 19 Eylül 2024. Erişim tarihi: 19 Eylül 2024. 
  32. ^ "1 Ağustos 2008 CUMA Sayı: 26954". 12 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2008. 
  33. ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2009. 
  34. ^ "Arşivlenmiş kopya". 17 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2011. 
  35. ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2011. 
  36. ^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2011. 
  37. ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2012. 
  38. ^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2011. 
  39. ^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2011. 
  40. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 13 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 13 Kasım 2013. 
  41. ^ "2022 YAŞLI VE ENGELLİ AYLIKLARI KILAVUZU" (PDF). T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı. 28 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2021. 
  42. ^ a b c "Vakıflar Genel Müdürlüğü". Vakıflar Genel Müdürlüğü. Vakıflar Genel Müdürlüğü. 4 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2021. 
  43. ^ "Sosyal Yardım Ödemeleri". Engelli.com. 16 Ocak 2023. 5 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2023. 

İç bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "ENGELLİNİN SESİ". 1 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2022. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Türkiye%27de_engelli_hakları&oldid=33825196" sayfasından alınmıştır