Türkiye'de başıboş köpek sorunu

Türkiye'de başıboş köpek sorunu, Türkiye'de sokaklarda yaşayan sahipsiz veya başıboş köpeklerin neden olduğu sorunlardır. Köpeklerin kontrolsüzce sokağa terkedilmesi veya sokaklarda çoğalmalarından ötürü artan köpek saldırısı, hijyen, güvenlik ve trafik kazalarından dolayı bu sorun daha görünür hale gelmiştir.

Bir hastane acili önündeki başıboş bir sokak köpeği

Tıbbi sorunlar

Farklı türler birbirleriyle temasa geçtiğinde birbirlerine bazı hastalıklar aktarabilir. Bu hastalıkları bazı türler bağışıklık sistemini geliştirdiği için kolaylıkla atlatabilirken bazı türlerde ise ölümcül sonuçlar doğurabilir. Yarasadan insana aktarılan Koronavirüs gibi virüsler gibi her canlı arasında bakteriyel ve farklı aktarımlar olur. Bu aktarım kimi zaman salya ile olabileceği gibi damar yoluyla ve canlının besin olarak tüketilmesiyle de olabilir.

Bulaşıcı hastalıklar

Başıboş köpekler hayatlarını idame ettirmek için çoğunlukla hijyenik olmayan şekillerde beslenme ihtiyaçlarını gidermekte. Bu beslenme yöntemlerinin başında çöp konteynerleri yer almakta. Çöp konteynerlerinden çoğu zaman zehirleyici yan etkileri olan besinler hayvanlarda ölüme veya hastalıklara sebep olmakta. Bu hastalıklar ölümcül olabildiği gibi tür içinde bir zararı olmayan ama bulaşıcı etkiye sahip hastalıklar da olabilir. Taşıyıcı görevi üstlenen hayvan bu hastalığı başka türde canlılara bulaştırabilir ve bu hastalık bulaşan kişide ölümcül sonuçlara yol açabilir.

Kuduz

Kuduz bir köpek

Ana madde: Kuduz

Merkezi sinir sistemini hedef alan ve ölümcül bir hastalık olan kuduz hayvanlardan insanlara geçmesi yönüyle tehlikeli bir hastalıktır. Hastalık hayvana bulaştıktan sonra hayvanda saldırganlaşma ve huy değişimi gibi psikolojik etkiler gözlemlenir.

Hastalık bir insana bulaştığında kuduz aşısı yapılması gerekir. Kuduzun kuluçka süresi öncesinde bu aşı sayesinde antikor sağlanması hastalığı basitçe yenebilmeyi sağlar. Fakat aşının yapılmadığı veya gecikildiği durumlarda kişide ilk etapta iştahsızlık, kırgınlık, yorgunluk ve ateş; ısırık bölgesinde ağrı ve duyu kaybı görülür. Ardından bu belirtiler şiddetlenir ve huzursuzluk, aşırı korku hali, saldırganlık, uykusuzluk, psikiyatrik bozukluklar ve depresyonla bunlara eşlik eden öksürük, boğaz ağrısı, titreme, karın ağrısı, bulantı-kusma etkileri görülür. Nörolojik olarak hiperaktivite, oryantasyon bozukluğu, hayal görmeler, sara krizleri, tuhaf davranışlar, ense sertliği, hızlı ve sık nefes alıp verme, salya artımı ve felçler görülmektedir. Nörolojik belirtiler gözlemlendikten sonra 7 gün içinde hasta ölür.

Türkiye'de bu hastalık tespit edildiğinde bildirilmesi zorunludur.

Psikolojik etkileri

Saldırgan veya uysal başıboş köpekler insanlarda korkuya neden olabilir. Korku sonucu, insan başıboş köpeği görünce yolunu değiştirmekten panik atağa ve kalp krizine kadar çeşitli tepkiler verebilir. Bu tür korkuları olan kişilerde baş dönmesi, bayılma hissi, boğulma hissi, kala kalma, yüksek nabız atış hızı, hızlı ve sığ solunum, terleme, titreme ve kaçmaya çalışma gibi sonuçlar gözlenir. Çocuklarda ise bu belirtiler, köpeğin bulunabileceği yerlerden kaçınmak, köpeklerin varlığından veya düşüncelerinden kaynaklanan kaygı veya stres, nefes darlığı, ağlamak, ebeveyne sarılmak, öfke nöbeti geçirmek veya sinirlenmek şeklinde ortaya çıkar. Önceden köpek saldırısına uğrayan kişilerde bu travmalar daha ağır seyredebilir.

Başıboş köpeklere karşı alınan tedbirler

Anadolu'da başıboş köpek sorunu Osmanlı döneminde de vardır. Nitekim 1910 yılında İstanbul’da artan başıboş köpek sayısı sonucu artan kuduz vakaları, ısırılmalar ve halk sağlığı sorunlarından dolayı dönemin belediye başkanı Suphi Bey, kentteki köpekleri toplatarak Hayırsızada’ya göndermek zorunda kalmıştır. Adadaki köpekler yetersiz beslenme sonucu bir süre sonra ölmüş, olaya halk arasında “Hayırsızada Sürgünü” denmiş ve bu olayın ardından İstanbul'da meydana gelen depremi bu sürgünle ilişkilendirenler olmuştur. Sonradan Sivriada adı verilen Hayırsızada’da ölen köpekler için bir "anı taşı" dikilmiştir.

İlk Cumhuriyet yıllarından 2004 yılına kadar olan dönem

Atatürk'ün Cumhurbaşkanlığı döneminde 1932 yılında Sağlık Bakanlığı tarafından yayımlanan "Köpeklere karşı ittihaz edilecek tedbirler hakkındaki" tamimde kuduz şüpheli köpekler tarafından ısırılarak tedavihanelere sevk edilen eşhas adedinin çoğalması ve eksik olmayan ısırık vakalarının bu suretle artması nedeniyle köpeklere karşı umumi bir mücadele kararı alınmıştır. Buna göre:

• Sahipsiz olan bütün köpekler itlâf edilecek,
• Şehir ve kasabalar dahilinde beslenen sahipli köpekler; hiçbir suretle başı boş olarak mahalle aralarında, çarşı ve pazarda dolaştırılmıyacak,
• Sahipli olduğu hâlde maskesiz dolaştığı görülen köpekler itlâf edilecek,
• Köylerde bulunan sahipli köpekler gündüzleri bir mahalde bağlı olarak bulundurulacak ve ancak geceleri bekçilik işini görebilmeleri için serbest bırakılacaklardır.

Köpeklerin itlafında ise zehir kullanılmış ve kullanılacak zehir masrafı şehir ve kasabalar belediyeleri sorumluluğuna verilmiştir.

2004 yılında çıkarılan 5199 nolu kanun

2004 yılında 5199 sayılı Hayvanları Koruma Kanunu ile toplatılması yasaklanan sokakta yaşayan sahipsiz köpeklerin sayısı giderek artmış ve başıboş köpek sorunu bir iç güvenlik sorunu hâline gelmiştir.

Başıboş köpek sebepli yaralama ve ölümler

Başıboş köpekler, insanların yaralanmasına ve ölümlerine neden olan bir sorundur. Özellikle çocuklar ve yaşlılar gibi daha hassas kesimler, köpeklerin saldırılarına daha açıktır. Nitekim birçok defa yaşlılar ve çocuklar kimi zaman ölümle sonuçlanan saldırılara maruz kalmıştır. Ayrıca, başıboş köpeklerin sağlıksız koşullar altında yaşaması ve sağlıksız yiyecekler tüketmesi nedeniyle insanların sağlıklarını tehdit edebilir.

Türkiye'de her yıl köpeklerin saldırıları sonucunda parçalanarak veya sebep oldukları kazalar sonucu onlarca insan ölmektedir. Köpekler, hedef olarak çoğu zaman çocukları seçmektedir. Bunun yanında Türkiye'de başıboş köpek saldırısı sonucu kuduz kaynaklı ölümler devam etmektedir.

Türkiye'de, Mart 2022'den Aralık 2023'e kadar sokakta başıboş yaşayan köpeklerden kaynaklı ısırılma, kuduz, trafik kazası gibi nedenlerle 40ı çocuk olmak üzere 92 kişi hayatını kaybetmiştir.

Başıboş köpek sebepli Türkiye'ye seyahat uyarıları

ABD, Japonya, İsveç, Norveç, Hollanda, İrlanda, İngiltere, Fransa, Finlandiya, Almanya, Çekya, Kanada, Avustralya'nın da aralarında bulunduğu bazı ülkeler, başıboş köpek sorunu bulunan Türkiye'yi ziyaret etmek isteyen vatandaşlarını köpek saldırıları, kuduz ve diğer hayvan kaynaklı hastalıklar konusunda uyarmaktadır.

Medyada başıboş köpek sorunu

Antalya'da başıboş köpekler için sokağa bırakılmış hayvan parçaları

Sosyal medyada başıboş köpek saldırısına maruz kalan insanların mağduriyetleri paylaşılmış ve ünlüler, avukatlar ve siyasiler bu konuda konuşmuştur.

Ayrıca bakınız

• Havrita
• Başıboş köpek
• Sokak kedisi
• Evcil hayvanlar