Sünger (alet)
.jpg)
Sünger, yumuşak, gözenekli malzemeden yapılmış bir alet veya temizlik yardımcısıdır. Genellikle geçirimsiz yüzeyleri temizlemek için kullanılan süngerler özellikle su ve su bazlı solüsyonları emmede iyidir.
Başlangıçta doğal deniz süngerlerinden yapılırlardı, günümüzde en çok sentetik malzemelerden yapılırlar.
Etimoloji[değiştir | kaynağı değiştir]
Kelime Grekçe σπόγγος (spóngos) teriminden[1] gelir ve bu da muhtemelen Akdeniz öncesi bir Avrupa alt tabakasından türemiştir.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Hijyen için kullanılan süngerlerin ilk referansları Antik Yunan'dan kalmadır. Olimpiyat Oyunlarının yarışmacıları, yarışmadan önce kendilerini zeytinyağına veya parfüme batırılmış deniz süngerleriyle yıkadılar. Yunan şair Homeros'un Odysseia kitabında tanrı Hephaistos ellerini, yüzünü ve göğsünü bir deniz süngeri ile temizler ve Odisseus sarayındaki hizmetkarlar da Penelope taliplerinin orada yedikleri yemeklerden sonra masaları temizlemek için deniz süngerleri kullandılar. Yunan filozofları Aristoteles ve Platon da eserlerinde hem bilimsel hem de tarihi bağlamlarda deniz süngerlerinden bahsetmişlerdir.[2][3] Eski Yunanlar ve Romalılar da ksilospongyum olarak bilinen bir alet olan anal hijyen için çubuklara bağlı deniz süngerlerini kullandılar ve onları deniz suyuyla yıkadılar.[4]
Eski Romalılar da deniz süngerlerini hijyen ve diğer kullanımlar için yoğun bir şekilde kullanıyorlardı. Süngerlerin tedavi edici özelliklere sahip olduğu inancı, tıpta yaraları temizlemek ve hastalıkları tedavi etmek için kullanılmasına yol açtı.[2]
Deniz süngerleri tarih boyunca kadınlar tarafından tampon olarak kullanılmıştır ve hala elyaf olanlara göre daha ucuz ve daha çevre dostu bir alternatif olarak kullanılmaktadır.[5] Bununla birlikte, araştırmacılar, özellikle dezenfekte edilmemişlerse, kir ve mikroorganizmalar içerebileceğinden, deniz süngerlerinin tampon olarak kullanılmasını önermemektedir.[6][7]
Yeni Ahit'te bir Romalı asker, İsa'ta çarmıha gerildiğinde içmesi için mızrağının ucuna sirke batırılmış bir sünger (bazı versiyonlarda değnek der) sunar.[3][8]
Sentetik süngerler, ancak polyesterin 1941'de icat edilmesinden ve 1952'de poliüretan köpüğün ticari olarak üretilmesinden sonra var olmaya başlamıştır.[9][10]
Malzemeler[değiştir | kaynağı değiştir]
Sentetik süngerler polyester, poliüretan veya bitkisel selülozdan yapılabilir. Poliüretan, polyester süngerlerde aşındırıcı tarafı için kullanılmaktadır. Polyester süngerler bulaşık yıkamada daha yaygındır ve genellikle yumuşak ve sarı renktedir.[11][12]
Ağaç lifinden yapılan bitkisel selüloz süngerler daha çok banyo ve cilt temizliği için kullanılır ve genellikle polyester süngerlerden daha sert ve daha pahalıdır. Biyolojik olarak parçalanabildikleri ve doğal malzemelerden yapıldıkları için polyester süngerlerden daha çevre dostu olarak kabul edilirler.[11][13]
Bakteri barındırması[değiştir | kaynağı değiştir]
Bir sünger, özellikle kullanımlar arasında ıslak kalmasına izin verildiğinde, zararlı bakteri veya mantarların büyümesi için bir ortam olabilir.[14]
Temizlik[değiştir | kaynağı değiştir]
Süngerleri temizlemek için çeşitli yöntemler kullanılmıştır. Çalışmalar, iyice nemlendirilmiş metalik olmayan ev tipi süngerleri temizlemek için mikrodalganın kullanımını araştırdı. 2006 yılında yapılan bir araştırma, ıslak süngerlerin iki dakika süreyle (1000 watt güçte) mikrodalgayla çalıştırılmasının koliformların, E. coli ve MS2 fajlarının %99'unu öldürdüğünü, ancak Bacillus cereus sporlarının dört dakika gerektirdiğini buldu.[15] Sonuçları evde kopyalamaya çalışan insanların neden olduğu bazı yangınların ardından, çalışmanın yazarı insanları süngerlerinin ıslak olduğundan emin olmaya çağırdı.[16] 2009 yılında yapılan bir araştırma, mikrodalga ve bulaşık makinesinin ev tipi süngerleri temizlemenin etkili yolları olduğunu gösterdi.
Ekonomide[değiştir | kaynağı değiştir]
Karayipler ve Akdeniz'in gelişmekte olan ülkeleri en büyük sünger ihracatçıları iken, en büyük ithalatçılar gelişmiş Avrupa ve Kuzey Amerika ülkeleridir. Tunus, sünger üretiminin %90'ını ihraç eden dünyanın ana sünger ihracatçısıdır. Fransa, Tunus'tan temin edilen ana ithalatçıdır, ancak Fransa'nın sünger talebi son yıllarda düştü.[17]
| İhracatçılar | 1981 | 1982 | 1983 | 1984 | 1985 | 1986 |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Tunus | 74 | 71 | 84 | 81 | 91 | 88 |
| Küba | 36 | 33 | 38 | 33 | 41 | 41 |
| Fransa | 25 | 26 | 33 | 31 | 35 | 30 |
| Yunanistan | 32 | 42 | 36 | 27 | 32 | 22 |
| Bahamalar | - | 8 | 21 | 8 | 3 | 14 |
| Türkiye | 11 | 8 | 7 | 8 | 1 | 1 |
| Mısır | 5 | 4 | 4 | 2 | 4 | 8 |
| Japonya | - | 6 | 4 | 1 | 1 | 6 |
| Filipinler | 9 | 4 | 5 | 6 | 6 | 4 |
| Libya | - | - | - | 6 | 3 | - |
| TOPLAM | 192 | 202 | 232 | 213 | 245 | 225 |
Galeri[değiştir | kaynağı değiştir]
-
Sentetik bir temizleme süngerinde gözenekliliğin makro fotoğrafı -
Girit'te satılık doğal süngerler -
Bitkisel lif süngeri: Kaba dokusu cildin ovalanmasına ve pul pul dökülmesine yardımcı olan bir luffa süngeri -
100 kat büyütülmüş bir Luffa aegyptiaca sünger bölümü -
Daha yoğun bulaşık fırçalaması için kullanılan bir üst tabakaya sahip üretan aşındırıcı süngerin bir köşesinin yakından görünümü -
Sentetik bir süngerin açıklıklarının yakından görünümü -
Yapay süngerden yapılmış bir hediyelik eşya
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
- Bulaşık bezi
- Etilen-vinil asetat - köpük oluşturan malzeme etilen-vinil ve asetattan yapılmıştır
- Kutsal Sünger
- Luffa aegyptiaca
- Sünger metali
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Henry George Liddell, Robert Scott, A Greek-English Lexicon". 2 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2021.
- ^ a b "The History of the Sea Sponge". The Sea Sponge Company™ Inc. 22 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2018. Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi: ":0" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ a b "Natural Sea Sponges and sponge diving history". www.kalymnos-shop.gr (İngilizce). 28 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2018. Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi: ":1" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ "Como era feita a higiene bucal antes da pasta de dente?". Mundo Estranho (Portekizce). 15 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2018.
- ^ "2017's Top 5 Sea Sponge Menstrual (Soft) Tampons | Reviews". menstrualcupreviews.net (İngilizce). 4 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2018.
- ^ "Compliance Policy Guides - CPG Sec. 345.300 Menstrual Sponges". www.fda.gov (İngilizce). U.S. Food and Drug Administration. 8 Temmuz 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2018.
- ^ "Why you shouldn't use sea sponges as a natural alternative to tampons". Metro (İngilizce). 20 Mayıs 2016. 9 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2018.
- ^ Tekvin 27:48
- ^ "Polyurethane Foam Kitchen Sponge. History of Origin — Vortex Power". www.vortex-power.com. 9 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2018.
- ^ "History of Polyester | What is Polyester". www.whatispolyester.com (İngilizce). 7 Temmuz 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2018.
- ^ a b "Polyester sponge and Cellulose sponge". www.corazzi.com (İngilizce). 25 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2018. Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi: ":2" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ "Polyurethane Sponge - Dynathane | PAR Group". www.par-group.co.uk. 2 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2018.
- ^ "What's the difference between cellulose sponges and those other kitchen sponges?". Mother Nature Network. 21 Ağustos 2017. 24 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2018.
- ^ "Reducing bacteria in household sponges". Journal of Environmental Health. 62: 18-22. 24 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2021.
- ^ Taché (2014). "Hygiene in the home kitchen: Changes in behaviour and impact of key microbiological hazard control measures". Food Control. 35: 392-400. doi:10.1016/j.foodcont.2013.07.026.
- ^ "Microwave 'sterilisers' warning" 6 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. 24 January 2007. BBC News.
- ^ "SPONGES: WORLD PRODUCTION AND MARKETS". www.fao.org. 22 Nisan 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2018.