Semahat Geldiay
Semahat Geldiay (d. 14 Eylül 1923, İzmir[1] - ö. 27 Şubat 2002), Türk zoolog.
Böcek endokrinolojisi konulu araştırmalarıyla tanınır. TÜBİTAK Bilim Ödülü ve TÜBA onur üyeliği sahibidir.
Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]
14 Eylül 1923 tarihinde İzmir'de doğdu. 1930 yılında ailesinin İstanbul'a taşınması üzerine ilk ve orta öğrenimini İstanbul’da tamamladı.[2]İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Tabii İlimler Bölümü'nü 1946 yılında bitirdi. Mezuniyetinden sonra akademik yaşamına üç yıl kadar ara verdi ve önce Cibali Ortaokulunda sonra İstanbul Kız Öğretmen Okulunda fen öğretmenliği yaptı.[2]
1949 yılında Ankara'da doktora eğitimi için Ankara'ya gitti. Doktora çalışmasını Selahattin Okay'ın danışmanlığına Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Zooloji Kürsüsü'nde 1954 yılında tamamladı. Doktora çalışmasında nörosekresyon hücrelerinin böcek beyninde dağılışı, tipleri ve salınma yerlerini araştırdı; nörosekresyon hücrelerinin merkezi sinir sisteminin diğer bölgelerinde de olduğunu gösterdi. 1957'de, bu alanda kaleme aldığı iki makalesiyle, yurtdışından araştırmacıların dikkatini çekti ve doktora sonrası eğitim için ABD'ye gitti Doktora sonrası eğitimine New York'ta Columbia Üniversitesi Zooloji Bölümü'nde E.S. Hodgson ile devam etti. Böcekler üstünde yaptığı deneyler, hayvan davranışlarını kontrol eden mekanizmanın temelinde, beyindeki nörosekresyon hücrelerinin bulunduğunu gösterdi. Alanında ilk olan bu çalışma ile ilgili olarak 1958 yılında üç makale yayınladı ve çok sayıda atıf aldı. Bu deneyler omurgasız ve omurgalılarda hormon salgılanmasının kontrolüyle ilişkili olarak, çeşitli dillerde yazılmış temel ders ve başvuru kitaplarında da yer almaktadır.[3]
1958 yılında Remzi Geldiay ile ABD'de evlendi. 1960 yılında birlikte Türkiye'ye döndüler. Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Zooloji Bölümünde çalışmaya başladı. 1961 yılında Ege Üniversitesi Fen Fakültesi'ne naklen atandı, aynı yıl doçent oldu ve 1967'de profesörlüğe yükseldi. Ege Üniversitesi'nde o yıllarda kurulmakta olan Tabii İlimler Bölümü'nün Genel Zooloji Kürsüsü'nde temel dersleri yürüttü ve laboratuvarları kurmaya çalıştı. Bu kurumda Kürsü Başkanlığı, Bölüm Başkanlığı, Senato Üyeliği ve Dekan Yardımcılığı görevlerini üstlendi.
1971- 1972 yıllarında araştırma buru alarak gittiği yendien ABD'ye gitti. Seattle'daki Washington Üniversitesi Zooloji Bölümü'nde konuk profesör olarak çalıştı. Bu arda Dr. J. S. Edward ile birlikte elektron mikroskobu ile çalıştı. Serebnal Nörohemal Organ olarak isimlendirilen, hem böcek endokrinolojisi hem de filogeni açısından önemli olan, nörohormonların doğrudan beyinden salındığı yerleri gösterdi.[3] Çalışmaları 1975 yılında TÜBİTAK Bilim Ödülü ile onurlandırıldı.
1975-1980 yıllarında serebnal nörohemal bölgeyi diğer böceklerde de araştırmıştır. Bu projeden sağlanan önemli bir destekle Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü'ne bir transmisyon elektron mikroskobu kazandırmıştır ve laboratuvarının kurulmasını sağladı.[3]
Geldiay, böcek hormonlarının böcek kontrolünde kullanılması konusunda Türkiye'de yapılan çalışmalara da öncülük etti. 1987-1990 yıllarında ise böceklerin besinlerle aldığı bitki büyüme regülatörlerinin böcek kontrolünde kullanılabileceği konusundaki- çalışmalara öncülük etti. 1996 yılında TÜBA Şeref Üyeliği ile onurlandırıldı.
Biri kız biri erkek iki de çocuk annesi olan Semahat Geldiay, 27 Şubat 2002'e öldü.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Nörohormon Çalışmalarında Evrensel Bir Ad: Semahat Geldiay" (PDF). biltek.tubitak.gov.tr. 28 Haziran 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2016.
- ^ a b "Böceklerin Sinir Sisteminden Hayvan Davranışlarına:"Semahat Geldiay"". Blog.ulubat.org. 25 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2021.
- ^ a b c "Prof. Dr. Semahat Geldiay". Biyologlar.com sitesi. 20 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2021.