Sema Demir
Zehra Sema Demir (d. 5 Mart 1974; Ankara) Türk müzeci, sosyal girişimci, akademisyen.
Ankara'nın Beypazarı ilçesinde kurduğu müzeler ile Türkiye'de yaşayan müze anlayışının ilk örmeklerini meydana getirmiş ve bu girişimleri ile ödüllere değer görülmüş bir müze kurucusu ve halk bilimcidir.
Yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]1974 yılında Ankara'da doğdu. Hacettepe Üniversitesi'nin Türk Halk Bilimi bölümünden mezun oldu.[1] Öğrencilik yıllarında Avrupa'da bir ülkedeki mimari çeşitliliği ve halkın endüstri öncesi yaşamını farklı sergileme teknikleri ile gösteren müzelerden haberdar oldu ve Türkiye'de de böyle bir müze kurmayı düşündü.[2] Yurt dışındaki müzelerle görüşerek düşüncesini projelendirdi.[3] Lisans öğrenimini tamamladıktan sonra bir lisede Türk Dili ve Edebiyatı öğretmenliği yaptı.[2] Bu sırada müze kurma fikrini hayata geçirmek için böyle bir kültür girişimini destekleyecek üniversiteler, belediyeler, iş adamları, yatırımcılarla görüşmeler yaptı.[2][4]
Öğretmenlik yaşamı devam ederken, mezun olduğu Hacettepe Üniversitesi Türk Halk Bilimi bölümünde yüksek lisans eğitimine başladı. Memleketi Beypazarı'nda sosyo kültürel değişimi geleneksel mimari üzerinden değerlendirdiği tezle yüksek lisans derecesi aldı (2003). Bilkent Üniversitesi'nin Müzik ve Sahne Sanatları bölümünde öğretim görevlisi olarak çalışmaya ve Gazi Üniversitesi'nin Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünde doktora eğitimine başladı.
2006'da müze projesinin Beypazarı Belediyesi tarafından kabul edilmesi üzerine Bilkent Üniversitesi'ndeki işinden ayrıldı ve müzeciliğe başladı. 20. yüzyılın başlarında inşa edilmiş Abbaszâdeler Konağı[5] adlı konakta kaybolmaya yüz tutmuş, gündelik yaşamı anlatan eserleri topladı.[6] Konak, 23 Nisan 2007'de Beypazarı Yaşayan Müze adıyla müze olarak ziyarete açıldı. Ziyaretçilerine Türk kültür ve sanatı örneklerini görmenin yanı sıra üretim sürecine katılma fırsat sunulan bu müze, Türkiye'deki ilk uygulamalı kütür müzesidir.[7][8] Demir, bu müzecilik girişimi ile Genç Liderler ve Girişimciler Derneği'nin düzenlediği Türkiye’nin On Başarılı Genci Yarışmasında 2008'de Kültürel Başarı Alanında Birincilik ödülüne değer görüldü.
2010 yılında Sürdürülebilirlik ve İktidar Bağlamında Sözel Belleğin Türk Müzelerinde Kullanımı başlıklı tezi ile doktor ünvanı aldı.[9] Tezinde Türkiye Cumhuriyeti tarihi boyunca müzenin, iktidarı elinde bulunduran güçler tarafından nasıl araçsallaştırıldığını inceledi.[10] 2010-2015 yılları arasında Gazi Üniversitesi Türk Halk Bilimi Bölümü’nde öğretim görevlisi olarak çalıştı.
Bu dönemde Beypazarı’nda 13.yüzyıldan kalma Rüstempaşa Hamamı'nın kapanıp terk edilmesi üzerine Vakıflar Genel Müdürlüğü ile görüşerek hamamı kiraladı; Yaşayan Müze'den elde edilen geliri kullanarak yapıyı restore etti ve müzeye dönüştürdü.[1] Demir'in kurduğu ikinci müze olan Türk Hamam Müzesi'nin açılışı 12 Haziran 2012 tarihinde gerçekleşti. Müze, Türkiye’nin ilk, dünyanın üçüncü hamam müzesidir. Sema Demir, bu müzenin kuruluşu sürecinde müze için bir Türk hamam kültürü koleksiyonu oluşturmuştur.[11]
Demir, Ankara Kalkınma Ajansı ve Avrupa Birliği desteklerinden yararlanarak eşi Harun Demir ile birlikte Beypazarı’nın kırsal bölgesindeki bir arazide, 2016'da yeni bir müze kurdu.[12] Demir'in Türkiye’nin mimarî çeşitliliğini bütüncül bir yaklaşımla sergileyebilmek için kurduğu Anadolu Yaşayan Köy Açık Hava Müzesi adlı müze, Türkiye’de faaliyete geçen ilk uygulamalı açık hava müzesidir.[5][13]
Demir, müzecilik alanında çalışmaları ile 2015 yılında KAGİDER ve Garanti Bankası'nın düzenlediği Yılın Sosyal Girişimci Kadını Ödülü'ne, gerek Türkiye'de müzecilik alanında farklı bir model oluşturması, gerekse Beypazarı'nda turizmin gelişmesine katkıları nedeniyle 2016 yılında Sabancı Vakfı’nın Yılın Fark Yaratanı Ödülü'ne değer görüldü.[2]
Tezinde ele aldığı, sözel belleğin, Cumhuriyet devri müzelerinde temsil edilme biçimleri konusunu ele alan "Sözel Belleğin Müzede Sergilenişi" adlı kitabı 2017'de yayımlandı. Bu eserde Ankara Etnografya Müzesi, Mevlana Müzesi, Vedat Nedim Tör Müzesi, Halk Evleri, Yaşayan Müze ve İstanbul Modern koleksiyonları ve sergilerinden yola çıkarak sözel bellek temsillerini inceledi.[14] Akademik yaşamına Ankara Üniversitesi'nde devam eden Demir, 2021 yılında doçent unvanı aldı.[15]
Eserleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Sözel Belleğin Müzede Sergilenişi, 2017
Ödülleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- 2008 TOYP Türkiye Ödülleri Kültürel Başarı Alanında Birincilik Ödülü
- 2015 KAGİDER Yılın Sosyal Girişimci Kadın Ödülü
- 2016 Sabancı Vakfı Yılın Fark Yaratan Ödülü
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Türkmenoğlu, Fatih (30 Eylül 2013). "Beypazarı'ndaki yaşayan müzeler". www.hurriyet.com.tr. Hürriyet Gazetesi. 27 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2020.
- ^ a b c d "2015 Türkiye'nin Kadın Sosyal Girişimcisi Zehra Sema Demir". Garanti ile Kadın Girişimcilik. 26 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2024.
- ^ "Fark yaratanlar: Yaşayan Müze". Fark yaratanlar Sezon 8 Bölüm 10. Temmuz 2017. 25 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2024.
- ^ Tuvay, Burcu (27 Ekim 2022). "Müzeleri yaşatan kadın girişimci". Erişim tarihi: 24 Temmuz 2024.
- ^ a b Karaduman, Ümit (1 Kasım 2017). "Yaşayan Müze". Uluslararası Kıbrıs Üniversitesi Folklor/Edebiyat dergisi. 23 (92): 227–230. ISSN 1300-7491. 24 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2024.
- ^ Özdener, Eda (19 Ocak 2020). "Beypazarı'ndaki müzeler Türk kültürünü yaşamak isteyenleri bekliyor". www.aa.com.tr. Anadolu Ajansı. 20 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2020.
- ^ "Beypazarı Anadolu Açık Hava Müzesi – Yaşayan Köy -". ankara.ktb.gov.tr. 27 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2024.
- ^ Özşen, Zeynep; Gülcan, Bilgehan (2021). "Rekreasyon Etkinlikleri İçin Müzelendirilmiş SOKÜM'ün Önemi: Beypazarı Yaşayan Müze Örneği". Safran Kültür ve Turizm Araştırmaları Dergisi. 4 (3). ISSN 2630-6360. 24 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2024.
- ^ "Yaşayan Müze / Fark Yaratanlar". www.cumhuriyet.com.tr. Cumhuriyet Gazetesi. 3 Mart 2017. 5 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2020.
- ^ Koç, Nur Şeyda (29 Eylül 2013). "Sürdürülebilirlik ve İktidar Bağlamında Sözel Belleğin Türk Müzelerinde Kullanımı". Bilim ve Sanat Vakfı seb sitesi. 27 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2024.
- ^ "Sema Demir". Koleksiyoner belgesel serisi 17. Bölüm. TRT '. 23 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2024.
- ^ Arman, Ayşe (22 Aralık 2017). "Tutturuk ve tutkulu girişimci kadın Sema Demir üç müze kurdu: Müzelerin prensesi". www.hurriyet.com.tr. Hürriyet Gazetesi. 4 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2020.
- ^ "Beypazarı'nda AB desteğiyle yaşayan köy müzesini yaratan Sosyolog Sema Demir'le tanışın". EU in Türkiye Yotrube Kanalı. 24 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2024.
- ^ "Sözel Belleğin Müzede Sergilenişi". www.literakitap.com. 27 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2024.
- ^ "Doçent Unvanı Alan Öğretim Üyelerimiz". Ankara Üniversitesi web sitesi. 26 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2024.