SUMKA
| İran Nasyonal Sosyalist İşçi Partisi Ḥezb-e Sosīālīst-e Mellī-e Kārgarān-e Īrān | |
|---|---|
| Kısaltma | SUMKA |
| Kurucu | Davud Monşizade |
| Kuruluş tarihi | Nisan 1952[1] |
| Merkez | Tahran, İran |
| Üyelik (1952) | 600 |
| İdeoloji | İran milliyetçiliği Faşizm[1][2] |
| Siyasi pozisyon | Aşırı sağ[1] |
| Parti bayrağı | |
 | |
İran Nasyonal Sosyalist İşçi Partisi[1] (Farsça: حزب سوسیالیست ملی کارگران ایران, Latin alfabesiyle: Ḥezb-e Sosīālīst-e Mellī-e Kārgarān-e Īrān) daha çok kısaltması olan SUMKA (Farsça: سومکا) olarak bilinir.[3][4][5][6][7][8][9]
Kuruluş[değiştir | kaynağı değiştir]
Parti 1952 yılında Davud Monşizade[10] tarafından kuruldu ve İran üniversitelerinde küçük merkezleri vardı.[kaynak belirtilmeli]
Yükselişi[değiştir | kaynağı değiştir]
SUMKA, daha sonraları ülkede ünlenecek eski bir üye olan Dariush Homayoon da dahil olmak üzere İran'daki genç milliyetçilerin desteğini kısa bir sürede çekti.[11]
Kısa bir süre boyunca Muhammed Mossadegh'in yönetimine kesin bir şekilde karşı çıktılar ve parti Mossadegh'e karşı Fazlollah Zahedi ile birlikte çalıştı. 1953'te Mossadegh'in devrilmesini talep eden ve İmparator Mohammad Rıza Pehlevi sarayına doğru yürüyen büyük bir Zahedi destekçisi grubun bir parçasıydılar.[12]
Finansal kaynakları[değiştir | kaynağı değiştir]
1953 İran darbesinden sonra parti, polis ve diğer güvenlik makamlarından aylık 2,500 İran riyali maaş aldı. 1958'de Monşizade, SAVAK'tan ABD'ye gitmek için 7.000 dolar aldı.[1] Parti, büyük olasılıkla İran merkezli yabancı büyükelçilikler tarafından da finanse edildi.[1] Nisan 1952'de İran polisi, Monşizade'nin mali destek almak için İngiliz büyükelçiliğiyle ilişkiler kurmaya çalıştığını bildirdi. İddiaya göre, Merkezî İstihbarat Teşkilatı (CIA) tarafından TPBEDAMN aracılığıyla finanse edildi.[1]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c d e f g h Rahnema, Ali. İran'daki 1953 Darbesinin Arka planı. Cambridge Üniversitesi. s. 54–57. ISBN 1107076064.
- ^ a b Bashiriyeh, Hossein. İran'da Devlet ve Devrim (RLE Iran D). Taylor & Francis. s. 14. ISBN 9781136820892.
- ^ "سازمان فاشیستی گرگهای خاکستری". www.iranboom.ir. 25 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2020.
- ^ "حضور گرگهای خاکستری ترکیه در جرابلس سوریه!+عکس". مشرق نیوز (Farsça). 10 Eylül 2016. 6 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2020.
- ^ Welle (www.dw.com), Deutsche. "France bans Turkish ultra-nationalist Grey Wolves group | DW | 04.11.2020". DW.COM (İngilizce). 4 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2020.
- ^ "France to ban Turkish ultranationalist Grey Wolves group". www.aljazeera.com (İngilizce). 2 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2020.
- ^ "گرگ های خاکستری در فکر مسلح شدن در ایران" (Farsça). 26 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2020.
- ^ "اروپا با "گرگ های خاکستری" مقابله می کند". ir.sputniknews.com (Farsça). 13 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2020.
- ^ "فرانسه فعالیت جنبش «گرگهای خاکستری» ترکیه را ممنوع می‌کند". euronews (Farsça). 2 Kasım 2020. 2 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2020.
- ^ Leonard Binder, İran: Değişen Toplumda Siyasi Gelişme, Kaliforniya Üniversitesi, 1962, s. 217
- ^ Hussein Fardust, Pehlevi Hanedanı'nın Yükselişi ve Çöküşü: Eski General Hussein'in Anıları, s. 62
- ^ Mark J. Gasiorowski, 'İran'da 1953 Darbesi', Uluslararası Orta Doğu Araştırmaları Dergisi, Bölüm 19, Numara 3. (Ağustos, 1987), s. 270