Run, Nigger, Run
 | Bu madde, öksüz maddedir; zira herhangi bir maddeden bu maddeye verilmiş bir bağlantı yoktur. (Nisan 2024) |
"Run, Nigger, Run" (Koş, Zenci, Koş), ilk olarak 1851'de belgelenen bir halk şarkısıdır. Çeşitli farklı versiyonlarla bilinen şarkı, köle sahiplerinin olduğu güney ABD'deki köle devriyelerinin yükselişine tepki olarak ortaya çıkmıştır ve bir köle devriyesinden kaçmaya ve yakalanmamaya çalışan isimsiz bir siyahi adamı anlatır. Şarkının kaydedilmiş versiyonları birkaç defa piyasaya sürülmüş ve 2013 yapımı 12 Yıllık Esaret filminde yer almıştır.
Tarihçe ve belgelenme[değiştir | kaynağı değiştir]
19. yüzyılın ortalarında, beyaz sahiplerine karşı ayaklanacakları korkusuyla siyahi kölelerin sahiplerinin tarlalarından izinsiz ayrılmalarına izin verilmiyordu, 1831'de Nat Turner'ın önderliğinde olan ayaklanma gibi bu tür ayaklanmalar önceden gerçekleşmişti. Ancak, kölelerin başka yerlerdeki arkadaşlarını ziyaret etmek için tarlalardan kaçmaları yaygın olarak görülen bir şeydi. Yakalandıkları zaman köle devriyelerinden kaçmak, durumu açıklamaya çalışıp kırbaçlanmaktan daha iyi bir seçenek olarak görülüyordu. Bu sosyal fenomen, köleleri devriyeler ve onlardan kaçma denemeleri hakkında çeşitli şarkılar yazmaya teşvik etti.[1] Bu şarkılardan biri, güney ABD'nin çoğundaki tarlalarda söylenen "Run, Nigger, Run" idi.[2]
Şarkının ne zaman ortaya çıktığı kesin değildir, ancak John A. Wyeth, Güney'deki tarlalarda çalışan köleler tarafından söylenen şarkılar olan tarla şarkılarının en eskilerinden biri olduğunu söyler.[2] Larry Birnbaum, şarkının bazı versiyonlarında ilk olarak 1846'da J. B. Harper tarafından yayımlanan "Whar You Cum From" (Nereden Geliyorsun) gibi daha eski şarkılarla olan sözel paralellere dikkat çeker.[3] Newman Ivey White'a göre "Run, Nigger, Run"ın en eski yazılı belgelenmesi, siyah surat minstrel sanatçısı Charlie White'ın White's Serenaders' Song Book (White'ın Şarkıcılarının Şarkı Kitabı) adlı eserinde şarkının bir versiyonunun dahil edildiği 1851 yılına dayanır.[1]
Amerikan İç Savaşı'nın ardından, şarkı daha yaygın bir şekilde belgelenmiştir. Joel Chandler Harris şarkının bir versiyonunu Remus Amca ve Arkadaşları (1892) eserine dahil etmiş, 1915'te E. C. Perrow The Journal of American Folklore'da yazdığı "Güney'den Şarkılar ve Ezgiler" makalesinde şarkının başka bir versiyonuna yer vermiş, Dorothy Scarborough ve Ola Lee Gulledge Zenci Halk Şarkılarının İzinde kitabında iki farklı eyaletten toplanan iki farklı versiyonu kullanmış ve Newman Ivey White, 1928 tarihli Amerikan Zenci Halk Şarkıları kitabında dört farklı versiyona yer vermiştir.[1] Folklorcu Alan Lomax, en az iki farklı kaynaktan şarkının halk versiyonlarını kaydetmiştir, bu kaynaklardan biri 1933'te Moses Platt isimli bir siyahi mahkûma, diğeri ise 1937'de W. H. Stepp isimli bir beyaz kemancıya dayanır.[3]
Şarkının çoğunlukla beyaz şarkıcılar tarafından söylenen ticari kayıtları 1920'lerde başladı. 1924'te Fiddlin' John Carson, şarkının kendi versiyonunu kaydetti. Onyılın sonuna kadar Uncle Dave Macon (1925), Gid Tanner and the Skillet Lickers (1927) ve Dr. Humphrey Bate and His Possum Hunters (1928) tarafından üç ayrı kayıt daha piyasaya sürüldü.[3]
2013'te şarkı, Solomon Northup'ın anı kitabının Steve McQueen tarafından çekilen film uyarlaması olan 12 Yıllık Esaret'te kullanılmıştır. Filmde John Tibeats isminde beyaz bir marangoz (Paul Dano tarafından canlandırıldı), bir grup köleyi şarkının bir versiyonu eşliğinde yürütmektedir. The Guardian'dan Hermione Hoby, sahneyi "mide bulandırıcı" olarak nitelendirirken[4]Slate'ten Dana Stevens, bunu "korkunç" buldu.[5] Fort Worth Weekly'den Kristian Lin, şarkının ilk olarak kaçakları cesaretlendirmek ve onları olası tehlikelere karşı uyarmak için siyahi köleler tarafından kullanılmış olsa da, Tibeats karakteri tarafından kullanıldığında bunun bir alay haline geldiğini, "mahkumların sahip olmadığı şeyi hatırlatmak için bir gardiyanın anahtarları şıngırdatması gibi" olduğunu yazdı.[6]
İçerik ve versiyonlar[değiştir | kaynağı değiştir]
.png)
Şarkının birçok versiyonu mevcuttur, ancak hepsi köle devriyelerinden (şarkıda asıl kelime olan patrol yerine patter-roller veya patty-roller olarak geçer) kaçan veya kaçınmaya çalışan, genelde isimsiz bir siyahi adama odaklanır.[2] White's Serenaders' Song Book versiyonu, hem şarkı olarak söylenen, hem de anlatılan kısımlarla bir öykü olarak sunulur. Bu versiyonda kaçak geçici olarak yakalanır, ancak "topuğumu ağacın etrafında bağlı bırakınca" çabucak kaçar.[7]
Scarborough ve Gulledge, daha sonraki bir versiyonu aşağıdaki gibi kaydetmiştir:
| Sözler | Türkçe çeviri |
|---|---|
| Run, nigger, run; de patter-roller catch you
Run, nigger, run, it's almost day Run, nigger, run, de patter-roller catch you Run, nigger, run, and try to get away Dis nigger run, he run his best Stuck his head in a hornet's nest Jumped de fence and run fru the paster White man run, but nigger run faster[8] |
Koş, zenci, koş, devriye seni yakalayacak
Koş, zenci, koş, neredeyse gün oldu Koş, zenci, koş, devriye seni yakalayacak Koş, zenci, koş ve kaçmaya çalış Bu zenci koşar, olabildiğince iyi koşar Kafasını arı kovanına sokar Çiti atlar ve papazın yanından geçer Beyaz adam koşar, ama zenci daha hızlı koşar |
Bu sözlerin bazı versiyonları, köleye kaçışı sırasında olan olayları anlatır. Louisiana'da kaydedilen bir versiyon, kaçağın Pazar ayakkabısını kaybetmesini anlatırken başka bir versiyonda köle düğün ayakkabısını kaybeder. Başka versiyonlarda kaçak gömleğini ikiye yırtarken, bazılarında ise kendisini kovalayanların dikkatini dağıtmak için köle, bir ağacın arkasında saklanan başka bir köleyi işaret eder.[2] E. C. Perrow, Virginia'da bulduğu aşağıdaki sözleri not eder:
| Sözler | Türkçe çeviri |
|---|---|
|
Ben tarlada koşarken,
Bir kara yılan beni topuğumdan yakaladı. Koş, zenci, koş, devriye seni yakalayacak! Koş, zenci, koş! Neredeyse gün oldu! Koş, zenci, koş! Koşabildiğim kadar iyi koşarım Kafamı arı kovanına sokarım. Koş, zenci, koş! |
Temalar[değiştir | kaynağı değiştir]
White, "Run, Nigger, Run" ile kovalan bir kişinin güvende olacağı bir yer aradığı Afrikalı-Amerikalı ruhsal şarkıları arasında paralellikler bulur. White, yazılarında bu temaların köle efendilerinin vaazları ve köleler tarafından söylenen kamp ateşi şarkılarından türetilmiş olabileceğini söyler. "Run, Nigger, Run"ınkine benzer bir şekilde, Kuzey Karolina'dan "Koş, günahkar, koş, ve kendine saklanacak yer bul" şeklinde bir nakarata sahip bir şarkıyı kaydeden White,[1] bu şarkı ile aşağıdaki nakarata sahip, yaygın olarak "City of Refuge" (Sığınak Şehri) olarak bilinen bir ruhsal şarkı ile psikolojik bağlantılar bulur:
| Sözler | Türkçe çeviri |
|---|---|
| They had to run, they had to run
They had to run to the City of Refuge They had to run.[10] |
Koşmak zorundaydılar, koşmak zorundaydılar
Sığınak Şehri'ne koşmak zorundaydılar Koşmak zorundaydılar. |
Kaçma eyleminin kendisi, hem metaforik olarak hem de gerçek anlamı ile köle edebiyatı ve folklorunda yaygın bir temadır. Siyahilerin beyazlardan daha hızlı koşabilme yeteneği o kadar önemliydi ki, dönemin yaygın bir deyimi "Kafanda olmayan şeye ayaklarında sahip olacaksın" idi.[11] Köle halk şarkıları, siyahları koşma kabiliyetlerinden ötürü överek onları "yağlı bir şimşeğe" benzetiyordu ya da birinin "o [zenci] adamın koşmasını görmesi gerektiğini" söylüyordu.[11] Siyahi koşucunun onu kovalayan beyazlardan kaçma yeteneği nadiren şüphe altındadır, bu yüzden kaçış neredeyse her zaman nihayetinde başarılı olmuştur. Bu gelenekler, köle öyküsü türü yoluyla yazılı Afrikalı Amerikalı edebiyatına girmiştir.[11]
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c d White 1928.
- ^ a b c d Scarborough & Gulledge 1925.
- ^ a b c Birnbaum 2013.
- ^ Hoby 2014, Paul Dano.
- ^ Stevens 2014, Entry 13.
- ^ Lin 2013, Further Thoughts.
- ^ LOC, Run, nigger, run!.
- ^ Scarborough & Gulledge 1925, s. 25.
- ^ Perrow 1915, s. 138.
- ^ White 1928, s. 168.
- ^ a b c Dance 1987.
Alıntılanan eserler[değiştir | kaynağı değiştir]
- Birnbaum, Larry (2013). Before Elvis: The Prehistory of Rock 'n' Roll. Lanham: Scarecrow Press. ISBN 978-0-8108-8638-4.
- Dance, Daryl Cumber (1987). Long Gone: The Mecklenburg Six and the Theme of Escape in Black Folklore. Knoxville: University of Tennessee Press. ISBN 978-0-87049-512-0.
- Hoby, Hermione (4 Ocak 2014). "Paul Dano: there's light at the end of his journeys into darkness". The Guardian. 4 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2014.
- Lin, Kristian (31 Ekim 2013). "Further Thoughts on '12 Years a Slave'". Fort Worth Weekly. 22 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2014.
- Perrow, E.C. (1915). "Songs and Rhymes from the South". The Journal of American Folklore. 28 (108). ss. 129-90. doi:10.2307/534506. JSTOR 534506.
- "Run, nigger, run! or the M. P. 'll catch you". Library of Congress. 9 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2014.
- Scarborough, Dorothy; Gulledge, Ola Lee (1925). On the Trail of Negro Folk-songs. Cambridge: Harvard University Press. OCLC 1022728.
- Stevens, Dana (17 Ocak 2014). "Entry 13: My problem with 12 Years a Slave". Slate. 13 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2014.
- White, Newman Ivey (1928). American Negro Folk-Songs. Cambridge: Harvard University Press. ISBN 9780674012592. OCLC 411447.