Premack ilkesi
 | Bu madde, öksüz maddedir; zira herhangi bir maddeden bu maddeye verilmiş bir bağlantı yoktur. (Eylül 2022) |
Premack ilkesi veya pekiştirmenin görelilik kuramı, daha çok istenen bir davranışı daha az istenen bir davranış ile pekiştirmektir.[1][2]
Köken ve açıklama[değiştir | kaynağı değiştir]
Premack ilkesi, David Premack tarafından Cebus maymunları üzerinde yapılan bir araştırma sonucu ortaya çıkmıştır..[3] Bununla birlikte, insanlara uygulandığında açıklayıcı ve öngörücü güce sahiptir ve uygulamalı davranış analizi uygulayan terapistler tarafından kullanılmıştır. Premack ilkesi, eğer bir kişi belirli bir aktiviteyi yapmak isterse, daha çok arzu edilen aktiviteye ulaşmak için daha az arzu edilen bir aktivite gerçekleştireceğini; yani, etkinliklerin kendileri pekiştireç olabilir. Bir birey, sonuç olarak daha çok arzu edilen bir aktiviteye katılacağını bilirse, belirli bir aktiviteyi gerçekleştirmek için daha fazla motive olacaktır. Objektif olarak ifade edilirse, yüksek olasılıklı davranışlar (daha çok istenen davranışlar), düşük olasılıklı davranışlara (daha az istenen davranışlar) bağlı hale getirilirse, düşük olasılıklı davranışların yapılması daha olasıdır. Daha arzu edilen davranışlar, bireylerin izin verildiği takdirde yapmak için daha fazla zaman harcadıkları davranışlardır; Daha az arzu edilen davranışlar, bireylerin hareket etmekte özgür olduklarında yapmak için daha az zaman harcadıkları davranışlardır. "Ödül"ün, "pekiştirme" deneysel olarak çalışılmadan çok önce davranışı değiştirmek için yaygın olarak kullanılması gibi, Premack ilkesi de uzun zamandır gayri resmi olarak anlaşılmış ve çok çeşitli durumlarda kullanılmıştır. Örneğin kitap okumayı pek sevmeyen bir çocuğa eğer kitab okursa ona bilgisayar alacağını söylemek.
Deneysel kanıt[değiştir | kaynağı değiştir]
David Premack ve meslektaşları ve diğer araştırmacılar, Premack ilkesinin insanlarda etkinliğini test etmek için çeşitli deneyler yaptılar. İlk çalışmalardan biri küçük çocuklarla yapılmıştır. Premack, çocuklara şeker yemek veya langırt oynamak olmak üzere iki alternatif sundu ve bu davranışlardan hangisini tercih ettiklerini sordu. Çocuklardan bazıları bir aktiviteyi, bazıları ise diğerini tercih etti. Deneyin ikinci aşamasında, çocuklar iki prosedürden biriyle test edildi. Bir prosedürde, yemek yemek pekiştirici tepkiydi ve langırt oynamak da araçsal tepkiydi; yani çocuklar şeker yemek için langırt oynamak zorundaydı. Sonuçlar Premack ilkesiyle tutarlıydı: sadece langırt oynamak yerine şeker yemeyi tercih eden çocuklar bir pekiştirme etkisi gösterdi. Yani sadece şeker yemek yerine langırt oynamayı tercih eden çocuklar pekiştirme etkisi göstermiştir. Bu çalışma, diğerlerinin yanı sıra, yüksek olasılıklı bir aktivitenin, deneğin gerçekleştirme olasılığının daha düşük olduğu bir aktivite için etkili bir pekiştirici olabileceğini göstererek Premack ilkesini doğrulamaya yardımcı olur.[4]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Jon E. Roeckelein (1998), Dictionary of Theories, Laws, and Concepts in Psychology, Greenwood, 0-313-30460-2 p. 384
- ^ Sexual deviance: issues and controversies. SAGE. 2003. s. 66. ISBN 978-0-7619-2732-7. 15 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2021.
- ^ Premack, D. (1959). Toward empirical behavior laws: I. Positive reinforcement. Psychological Review, 66(4), 219-233.
- ^ Michael Domjan (2010). The principles of learning and behavior in Belmont, CA: Wadsworth. [6]